Староујгурска азбука
Староујгурската азбука била користена за пишување на староујгурскиот јазик, варијанта на стариот туркиски јазик што се зборувал во Турфан (исто така наречен Турпан) и Гансу, кој е предок на современиот западнојугурски јазик.[1] Терминот „староујгурски“ користен за оваа азбука е лошо наведувачки затоа што Кочо, токарско-ујгурското кралство создадено во 843 година, првично користело старотуркиска азбука . Ујгурите го присвоиле ова писмо од мештаните кога мигрирале во Турфан по 840 година.[2] Тоа било прилагодување на арамејската азбука што се користела за текстови со будистичка, маничарска и христијанска содржина 700-800 години во Турпан. Последните познати ракописи се датирани од 18 век. Ова било прототип за монголската и манчунската азбука. Староајгурската азбука била донесена во Монголија од Тата-тонга.
| Староујгурска азбука | |
|---|---|
 | |
| Тип | |
Период | ок.700ти–1800ти |
| Правец на пишување | vertical or horizontal, од горе надолу  |
| Јазици | староујгурски, западнојугурски |
| Сродни писма | |
Матични системи | Египетски хиероглифи
|
Изведени системи | Традиционална монголска азбука |
| ISO 15924 | |
| Уникод | |
Староујгурското писмо било користено меѓу 8 и 17 век пред сè во Таримската котлина на Средна Азија, кој се наоѓа во денешна ујгурскиот автономен регион Синѓанг, Кина. Тоа е курзивна-спојувачка азбука со одлики на абџад и е напишана вертикално. Писмото цветало во 15 век во Средна Азија и делови на Иран, но на крајот било заменето со арапското писмо во 16 век. Неговата употреба била продолжена во Гансу во текот на 17 век.[3]
Како и согдијанската азбука (технички, абџад), староујгурската азбука имала намера да користи <i id="mwKA">матрес лектионис</i> за долгите самогласки, како и за кратките. Практиката да се остават кратките самогласки незастапени била скоро целосно напуштена.[4] Така, иако на крај потекнува од семитски абџад, може да се каже дека староујгурската азбука во голема мерка е „азбучена“.[5]
Галерија
уреди-
Будистички натпис за време на Јуенската династија, напишан на староујгурско писмо на западниот ѕид на Облаковата платформа на преминот Џујонг -
Будистички натпис за време на Јуенската династија, напишан на староујгурско писмо на источниот ѕид на Облаковата платформа на преминот Џујонг -
Договор за робови -
Договор за оданочување -
Текст од том од ерата на Минг, со придружен кинески превод -
-
„Фетиханаме“ на Мехмед Освојувачот (Декларација за освојување) по Битката кај Отлукбели
Наводи
уреди- ↑ Osman, Omarjan. (2013). L2/13-071 Proposal to Encode the Uyghur Script.
- ↑ Sinor, D. (1998), Asimov, M.S.; Bosworth, C.E. (уред.), History of Civilisations of Central Asia, Chapter 13 - Language situation and scripts, 4 part II, UNESCO Publishing, стр. 333, ISBN 81-208-1596-3
- ↑ Pandey, Anshuman. (2019). L2/19-016 Revised proposal to encode Old Uyghur in Unicode.
- ↑ Clauson, Gerard. 2002. Studies in Turkic and Mongolic linguistics. стр.110-111.
- ↑ Houston, Stephen D. 2004. The first writing: script invention as history and process (стр.59).
Библиографија
уреди- Gorelova, Liliya M. (2002). Manchu Grammar. Brill. ISBN 978-90-04-12307-6.