Злосторство

Злосторството или криминал е чин (дело) од страна на физичко или правно лице кое свесно постапува (постапило) во спротивност со законите и Уставот на територијата на која се наоѓа, и кое ја продолжува таа активност во сопствена полза.

Во историјата се познати многу злодела. Дури до толку што не е можно да се споменат сите тука дури и да постои волја. Да спомнеме само неколку општопознати примери: трговија и шверц со луѓе, шверц на дрога и други недозволиви супстанци, црн пазар, црна економија, итн.

Мора да се напомене дека злодело е секое дело кое сериозно ги нарушува законите и Уставот на територијата во која е предизвикано, и не мора да биде продолжено. Оттука можеме да заклучиме дека паркирање на автомобил на погрешно место не е злодело, но носење марихуана преку македонска граница е.

Општеството го дефинира злосторството како кршење на едно или повеќе правила или закони за коишто некоја управна власт или сила на крај може да пропише казна.

Меѓународниот збор „криминал“ потекнува од латинскиот поим crimen (генитив criminis), од латинскиот корен cernō и грчкиот κρινω, со значење судам. Во првобитна смисла значело „пријава (во правото), вина, обвинение“.

Кога општеството смета дека неформалните односи и санкции се недоволни за да се создаде и одржи посакуваниот општествен ред, тоа може да резултира во поставување повеќе формални системи на општествена контрола од страна на владата, или пошироко од страна на државата. Со институционалните и правните машинерии ставени на располагање, државните службеници можат да ги принудат поединците да ги почитуваат кодексите на однесување и да ги казнат оние кои не ги почитуваат.

Власта користи разни механизми за да го регулира однесувањето, вклучувајќи правила кодифицирани во закони, ги контролира луѓето за да осигура дека тие ги почитуваат тие закони, како и други приципи и практики наменети за спречување на злосторствата. Покрај тоа постојат правни лекови и санкции, кои заедно го сочинуваат кривично-правниот систем. Сепак, не сите повреди на законот, на пример, непочитување на договор или обврска и други граѓанско-правни престапи, се сметаат за злодело.

Етикетата „злостор“ и општествената [стигма|url=http://en.wikipedia.org/wiki/Social_stigma] која што ја нормално придружува, го ограничуваат опсегот на оние активности коишто им штетат и на општата популација и на државата, вклучувајќи некои коишто предизвикуваат сериозна загуба или штета за поединци. Со етикетата се намерава јасно да се признае [хегемонија|url=http://en.wikipedia.org/wiki/Hegemony]та на една доминантна популација, или да се отслика согласноста во осудувањето идентификувано однесување и да се оправда казната наложена од државата, во случај на обвинетото лице да му е судено и потоа досудено за одредено злодело. Вообичаено, сторителот на злоделото е физичко лице, но во некои надлежности и во некои морални средини, правните лица (види правно лице) исто така се сметаат за способни да вршат злодела.

Дефиниција

Една нормативна дефиниција ги смета злосторствата за девијантно однесување кое ги крши постоечките норми (види правна норма) – културните стандарди кои пропишуваат како нормално треба да се однесуваат луѓето. Овој пристап смета дека сложената реалност којашто го опкружува концептот за злоделото и бара да се сфати како променливите општествени, политички, психолошки и економски услови може да влијаат врз тековните дефиниции за злоделото и врз формата на правните одговори, одговорите на спроведувањето закон и казнените одговори од страна на општеството.

Оваа структурална реалност продолжува да се менува често предизвикувајќи несогласувања. На пример, како што културите и политичката околина се менуваат, општествата може да ги смета за незаконски или не, одредени однесувања, коишто директно влијаат врз статистичките стапки на злостор, го утврдуваат распределувањето на средствата за спроведувањето вакви закони, како и влијанието врз општото јавно мислење.

Слично, промените во собирањето и/или пресметувањето податоци за злодела може да влијае врз перцепцијата на јавноста за големината на кој било даден „проблем со престапност“. Сите вакви прилагодувања на статистиката за злоделата, поврзани со искуствата на луѓето во секојдневниот живот, ги оформуваат однесувањата за тоа кој закон треба да се примени за да се спроведе некоја посебна општествена норма. Постојат многу начини преку кои може да се контролира однесувањето без да се искористи кривично-правниот систем.

Навистина, во оние случаи во кои не постои јасна согласност за дадена норма, примената на кривичното право од страна на владејачката група да се забрани однесувањето на друга група може да се смета за несоодветно ограничување на слободите на друга група, и обичните општествени членови може да изгубат почит на законите во целост, без разлика дали законот којшто е во прашање е активно спороведен или не.

Законодавците донесуваат закони коишто ги дефинираат дела, наречени mala prohibita (зло затоа што е забрането со закон) кои ги кршат општествените норми. Овие закони варираат одвреме-навреме и од место до место: на пример, забележете дека постојат варијации во законите за регулирање кокцање. Другите дела се нарекуваат mala in se ( дела кои сами по се себе се зла) и тие се речиси универзално противзаконски, како убиство, кражба и силување.

Криминализација

• Некој може да ја сфати криминализацијата како постапка со намера да се спречи некој да преземе штетна активност, средство да се намали штетата, применувајќи ја заканата на казна како одвратување на оние коишто намераваат да се однесуваат така и да предизвикаат штета. Државата се вмешува затоа што тие веруваат дека трошоците за некриминализирање (т.е да се дозволи повредите да продолжат нестивнати) ги надминуваат трошоците за криминализирање на истите (т.е ограничување на поединечната слобода со цел да се сведе на минимум штетата врз другите).
• Криминализацијата може да обезбеди намалување на повредите во иднина, дури и по кривично дело, тргнувајќи од тоа дека оние коишто се во затвор за сторување злодела имаат поголема шанса да предизвикаат штета во иднина.
• Криминализацијата може да се сфати како начин потенцијалните злосторници да платат за нивните дела. Во овој случај, криминализацијата е начин да се постави цената којашто еден мора да ја плати (на општествтото) за одредени активности коишто се сметаат за штетни за општеството како целина. Во оваа смисла криминализацијата не може да се смета за ништо друго, туку за одмазда на државата во вид на санкција.

Државата го контролира процесот на криминализација бидејќи:

• Иако жртвите ја признаваат сопствената улога како жртви, тие можеби немаат средства да истражуваат и бараат правда за нанесените повреди: спроведувачите формално именувани од страна на државата имаат и експертиза и средства .
• Жртвите можеби сакаат само надомест за нанесените повреди, додека се рамнодушни кон можната желба за одвратување (погледнете кај Полински и Шавел (Polinsky & Shavell(1997) за основните разидувања меѓу приватното и општественото мотивирање при примена на правниот систем).
• Стравот од одмазда може да ги одврати жртвите или сведоците на злодела од преземањето каква било акција. Дури и во контролираните општества, стравот може да спречи пријавување или соработка при судење.
• На самите жртви може да им недостига скалеста економија која ќе им овозможи да управуваат со казнениот систем, да им дозволи сами да собираат парични казни доделени од страна на суд (погледнете кај Полински (1980) (Polinsky) за спроведувањето парични казни). Гарупа и Клерман(2002) (Garoupa & Klerman) предупредуваат дека владите кои манипулираат со економијата имаат примарен мотив да ги зголемат приходите итн., ако престапниците имаат доволно богатство, ваквата влада ќе делува поагресивно во спроведувањето закони против полесни кривични дела (вообичаено со утврдени казни како прекршоци за паркирање и рутински сообраќајни прекршоци), но поопуштена во спроведувањето закони против сериозни случаи, отколку владите коишто бараат максимално да се обезбеди економска помош за лицата кои имаат потреба од неа.
• Како резултат на злоделото, жртвите може да го загубат животот или да бидат онеспособени нормално да живеат или да ги извршуваат работните обврски.

Историја

Злосторството како поим има долга историја. Некои религиозни општини (види општина) го сметаат гревот за злосторство; некои дури потенцираат дека злоделото е грев кој има легендарно и митолошко потекло – забележете поврзаност меѓу приказната за Адам и Ева и теоријата за првобитниот грев. Она што една група го смета за злодело може да предизвика или разгори војна или конфликт. Сепак, најраните цивилизации (види цивилизација) имале правни законици, коишто содржеле и граѓански и казнени правила, иако не биле секогаш во пишана форма.

Сумерците биле првите кои создале пишани законици кои опстанале.[1] Додека е познато дека Урукагина имал законик којшто не опстанал, подоцнежниот крал, Ур-наму го оставил најраниот законик којшто сè уште постои, Законикот на Ур-наму, со којшто се пропишува формален систем на казни за специфични случаи во 57 членови. Сумерците подоцна издаваат други законици, вклучувајќи го и „Законикот на Липит-Иштар“. Овој законик, кој датира од 20 век п.н.е, содржи околу 50 членови, и бил ресоздаден вршејќи споредба меѓу повеќе извори .

Длабоко во себе, Сумерцитебиле свесни за личните права и го презирале секое газење врз тие права, без разлика дали ги газел нивниот крал, нивниот претпоставен или нивни сограѓанин. Не е чудно што Сумерците биле првите кои создале право и правни законици.

Успешните правни закони во Вавилон, вклучувајќи го и Хамурабиевиот законик, го отсликуваат верувањето на месопотамиското општество дека правото потикнува од желбата на боговите (видете Вавилонско право). Многу држави во тоа време функционирале како теократии (видете теократија), чиишто законици за однесување во голема мера биле религиозни по потекло и по содржина.

Сер Хенри Мејн (1861) ги проучувал античките законици кои во тоа време биле достапни, и не пронашол никакво кривично право во „актуелна“ смисла на зборот. Додека актуелните системи разликуваат престапи против „државата“ или „заедницата“, и престапи против „поединецот“, т.н. казнени системи на старите заедници не се справувале со „злодела“ (од лат. crimina) туку со „ неправди/деликти“ (од лат. delicta). Така, грчките закони ги регулираат сите форми на кражба, напад, силување, и убиство како приватни неправди, и акцијата за спроведувањето правда им била оставена на жртвите и нивните спасувачи. На најраните системи им недостасувале формални судови.

Римјаните (види Римско Царство) го систематизирале правото и го рашириле низ целата римска империја. Повторно, првичните правила на римското право го сметаат нападот како предмет на приватна компензација. Најзначајното римско право вклучувало авторитет да се владее, да се контролира, dominion.. Pater familias или таткото на фамилијата ја поседувал целата фамилија и нејзината сопственост (вклучувајќи ги и робовите); таткото ги спроведувал работите поврзани со мешањето во каква било сопственост.

Коментарите на Гај за 12-те таблици ја сметале кражбата за прекршок. Слично, нападот и насилниот грабеж кои вклучувале незаконско влегување на имотот на таткото (како на пример, силување на робинка, може да стане предмет на компензација за таткото со оглед на тоа што било незаконски влезено на неговиот „имот“), и повредата на ваквите закони создавала vinculum juris (обврска на правото) што само исплата на парична компензација (во актуелна смисла : обесштетување или отштета) може да ја надополни. Слично, утврденото тевтонско право на германските племиња , вклучувало сложен систем на парични обесштетувања за она што судовите сега го сметаат за целосна низа кривични дела против лицето, односно против животот и телото, од убиство па натаму.

Иако Рим ги напуштил британските провинции некаде околу 400-тата година п.е, германските воени платеници – кои во голем дел станеле инструмент за спроведувањето римско правило во Британија – стекнале сопственички права на тамошната земја и продолжиле да применуваат мешавина од римско теутонско право, кое во поголем дел е запишано во времето на раните англосаксонски кралеви. Но, токму тогаш кога поцентрализираната англиска монархија се споила по нормандиската инвазија, и англиските кралеви се обиделе да го вратат правото над нивната земја и луѓето, се родил модерниот концепт, имено на кривичното дело не се гледа само како на престап против „поединецот“, туку и како престап против „државата“.

Идејата произлезе од обичајното право, и најраното зачнување на идејата за зелоделото вклучува настани од такво големо значење што „државата“ морала да ги земе во свои раце, иако немала право, вообичаените функции на граѓанските судови, и да диригира специфично право или privilegium против сторителот. Сите најрани судења на злодела во Англија вклучувале целосно невообичаени и произволни судови без никакво право кое треба да се примени, додека граѓанското (прекршочно) право функционирало на високоразвиен и постојан начин (со исклучок на тоа кога Кралот сакал да се здобие со пари при продавањето нов облик на налог (види образец)). Развојот на идејата дека „државата“ ја обезбедува правдата во суд, се појавува паралелно со или по појавувањето на концептот за суверенитет.

Во континетална Европа, римското право опстојувало, но со посилно влијание од црквата. Поврзано со пораспространетата политичка структура заснована на помали државни единици, станувале познати различните правни традиции, коишто продолжиле цврсто да пуштаат корени во римската правна наука изменета да излезе во пресрет на доминантната политичка клима.

Во Скандинавија, влијанието на римското право не било очигледно сè до 17 век, и судовите се раѓале од народните собранија. Луѓето решавале за случаите (вообичаено доминантните сопственици). Овој систем подоцна постепено се претворил во систем на кралски судија кој во својот одбор именува дел од најценетите мажи во парохијата, коишто ја исполнуваат дамнешната функција „народот“.

Од грчкиот систем па наваму, политичките причини за барање обесштетување за сторените лоши дела вклучувале избегнување на долгогодишните кавги меѓу клановите и фамилиите. Ако обесштетувањето може да ги смири чувствата на фамилиите, би можело да помогне и во одржувањето на мирот. Од друга страна, заканата од феудална војна не се сметаше за премногу значајна поради воведувањето заклетви. И во Стара Грција и во средновековна Скандинавија, обвинетиот бил ослободуван ако можел да најде доволен број машки роднини кои ќе потврдат дека е невин. Ова може да се спореди со Советот за безбедност на ООН каде правото на вето на одредени членови осигура дека организацијата нема да западне во криза тогаш кога не може да ги спроведе своите одлуки.

Ова значи дека ограничувачките приватни кавги не фукционирале секогаш, и понекогаш го спречувале исполнувањето правда, додека во најрано време, државата не обезбедувала секогаш самостојна полиција. Така, кривичното/казнено право произлегло од она што денес претставува прекршок, во вистинска смисла, многу дела и испуштања класифицирани како кривични дела всушност се преклопуваат со граѓанско-правните концепти.

Развојот на социолошката мисла од 19 век, па наваму, охрабрувала да се постават на сцена нови гледишта за злоделата и престапништвото, и ги негувала почетоците на криминологијата како наука за кривичните дела во едно општество. Ниче забележал врска меѓу зелоделата и креативноста – во Раѓањето на трагедијата јасно изјавил :

„Најдоброто и најсветлото што еден човек може да го стекне мора да го стекне преку злосторништво“

Во XX век, Мишел Фуко во Дисциплина и казна (Discipline and Punish), направил истражување за криминализацијата како метод на државна контрола со примена на закана за сила.

Природно–правна теорија

Оправдувајќи ја примената насила од страна на државата за да се изнуди почитување на законите се докажало како постојан теоретски проблем. Едно од најраните оправдувања ја вклучувало природна-правната теорија. Ова предлага дека природата на светот или на човековите суштества е основа за создавање или градење на моралните стандарди. Тома Аквински рече:

„правилото и мерката за човековите дела е причината, којашто го претставува првиот принцип на човековите дела“

( Аквински, ST I-II, Q.90, A.I), со други зборови, бидејќи луѓето по природа се разумни суштества, во морална смисла е соодветно тие да се однесуваат на начин кој е во согласност со нивната разумна природа. Така, за да биде важечки, секој закон мора да е во согласност со пририодниот закон и присилувањето луѓе да се согласуваат со тој закон од морална гледна точка е прифатливо. Вилијам Блекстоун (1979: 41) ја опишува тезата :

„ Овој закон на природата, со тоа што постои со појавата на човештвото и е диктиран од самиот Бог, секако е супериорен во поглед на обврзувањето на кој било друг закон. Тој е обврзувачки низ целата планета, во сите земји, и во секое време: доколку е спротивно на ова, ниту еден човечки закон не е важечки; и оние кои се важечки ја црпат сета сила, сиот авторитет, индиректно или директно, од овој оригинал“.

Но, Џон Остин, ран позитивист, го применил [утилитарианизмот|url=http://en.wikipedia.org/wiki/Utilitarianism] при прифаќањето на преметливата природа на човековите суштества и постоењето на објективен морал, но го негира тоа дека правната важност на една норма зависи од тоа дали нејзината содржина е во согласност со моралот. Така, според Остин, моралниот код може објективно да утврди што треба луѓето да прават, законот може да претстави кои норми законодавството смета дека се потребни за да се постигне општествена корист, но на секој поединец му се дава слобода да избере што тој ќе направи. Слично, Харт (1961) увидел дека правото како еден аспект на суверенитетот, со законодавците способни да донесат каков било закон, е начин да се стигне до морален крај.

Така, условите неопходни и доволни за еден предлог - закон да биде вистинит биле едноставни, тргнувајќи од тоа дека самото право е логично и постојано, и државните службеници ја применуваат државната моќ со одговорност. Дворкин (2005) ја отфрла Хартовата теорија и тврди дека фундаментално меѓу политичките права е правото на секој поединец да биде подеднакво почитуван и згрижен од оние кои го водат. Тој нуди теорија на согласување неодминувајќи ја теоријата на учитво почитување (должност на граѓанинот е да го почитува правото) и теорија на спроведување, којашто ги определува законодавните цели на спроведувањето правда и казна. Законодавството мора да се согласува со теоријата за легитимитет, која што ги опишува околностите под кои одредено лице или група се овластени да создаваат право, и со теоријата за законската правда, којашто го опишува правото за кое се овластени или обврзани да го создаваат.

Навистина, и покрај сè, најголемиот дел природно-правни теоретичари ја прифатиле идејата за спроведување на доминантниот морал како примарна функција на правото. Овој став не го заобиколува проблемот којшто го прави невозможен кој било морална критика на правото така што, ако согласувањето со природното право претставува неопходен услов за правна законодавност, целото важечко право мора, по дефиниција, да е морално правно. Така, во контекст на овој начин на размислување, правната законодавност на нормата неопходно ја вклучува и моралната правда.

Некој може да го реши овој проблем признавајќи одреден степен на [морален релативизам|url=http://en.wikipedia.org/wiki/Moral_relativism] (види Роналд Дворкин) и прифаќајќи дека нормите може со тек на времето да се развијат и, тогаш, некој може да го критикува постојаното спроведување стари закони, земајќи ги предвид тековните норми. Правото може да биде прифатливо но примената на државната моќ да ги присилува граѓаните да делуваат во согласност со него не е морално оправдано. Во повеќето модерни концепии за теоријата, злоделата се одликуваат како кршење поединечни права.

Бидејќи општеството смета дека многу права се природни (оттука терминот „право“) отколку направени од човекот, она што едно дело го прави злосторство е исто така природно, споредено со законите (кои се направени од човекот). Адам Смит го опишува овој став, велејќи дека еден шверцер би бил одличен граѓанин, „...ако законите на неговата земја не го претвориле во злодело она за коешто природата немала таква цел.“

Следствено на тоа, природно-правната теорија разликува „злосторништво“ (којшто произлегува од човековата природа) и „незаконски дела“ (кои произлегуваат од интересите на оние кои се на власт). Адвокатите понекогаш ги изразуваат овие два концепта со malum in se и malum prohibitum. Едно дело се смета за malum in se затоа што тоа дело само по себе, по својата природа претставува злодело; додека едно дело се смата за malum prohibitum (фразата оди вака) само затоа што правото го прогласило тоа дело за такво. Овој став води до очигледен парадокс]: едно дело може да биде незаконско и да не е злосторство, додека едно зелодело може да биде совршено законско. Многу мислители од периодот на Просветителството, како Адам Смит и татковците-основачи на американскиот устав до одредена мера го прифатија овој став, кој продолжи да привлекува внимание кај т.н. [класични либерали|url=http://en.wikipedia.org/wiki/Liberalism#classical_liberalism] и либертаријанци (приврзаници на политичка филозофија којашто предлага само минимална интервенција на државата во животот на граѓаните).

Обележја

Владите го сметаат за незаконско противопштественото однесување – и го вбројуваат во систем на престапи против општеството – со цел да го оправдаат спроведувањето казна. Властите прават низа обележја врз основа на пасивниот субјект на кривичното дело (жртвата), или повредениот интерес, и разликуваат кривични дела против:

• Државата
• Правата и слободите на човекот и граѓанинот
• Јавната администрација
• Правосудството
• Религиозното убедување и вера
• Јавниот ред
• Јавните финансии, индустријата и трговијата
• Јавниот морал
• Животот и телото и честа и угледот
• Татковината

Или кривичните дела може да се категоризираат зависно од соодветната казна пропишана во согласност со тоа колку сериозно е сфатен престапот, и тоа со парични казни и казни кои не вклучуваат притворање за полесни прекршоци, и (во некои земји) смртна казна за најтешките престапи.

Типови

Научниците и мислителите може да ги класифицираат крвичните дела во категории, вклучувајќи злостор со насилство, злостор против имотот и злостор против јавниот ред.

Класификација на делата во САД

Во САД од 1930 година па наваму, Федералното биро за истрага (FBI-Federal Bureau of Investigation) на годишно ниво ги подредува Постојаните извештаи за злодела од податоците за кривични дела доставени од службите за спроведување правда низ САД[11]. Службениците ги собираат овие податоци на градско, општинско, и државно ниво во Постојаните извештаи за кривични дела. Тие го класифицираат кршењата на законот кои произлегуваат од обичајното право како злодела кои влегуваат во Дел I (индекс) од извештите, понатаму класифицирани во кривични дела на насилство и кривични дела против имотот. Кривичните дела на насилство од Дел I вклучуваат убиство без умисла, убиство со умисла, силување, тежок физички напад, и грабеж; додека кривичните дела против имотот од Дел I вклучуваат провала, подметнување пожар, кражба, кражба на моторно возило. Сите други дела се вбројуваат во злодела од Дел II.

Аналитичарите може да ги групираат злоделата и според строгоста, па некои категории термини вклучуваат:

• Престап (САД и претходно Велика Британија)
• Тешки кривични дела (Велика Британија)
• Прекршоци (САД и претходно Велика Британија)
• Полесни кривични дела (Велика Британија)

Ваквите списоци вообичаено вклучуваат и деликти, иако во САД тие може да не се вбројат во областа на кривичното право, туку во граѓанското.

Злоделата во меѓународното право

Кривичните дела утврдени со договор како кривични дела против меѓународното право вклучуваат:

• кривични дела против мирот
• водење војна или агресија
• кривични дела на апартхејдот
• пиратерија
• геноцид
• воени злосторства
• трговија со робови

Од гледна точка на правото во чиј центар се наоѓа државата, невообичените постапки (вообичаено водени од меѓународни судови) може да гонат вакви дела. Забележете ја улогата на Меѓународниот кривичен суд во Хаг (види Хашки трибунал), Холандија.

Актуелното мислење често го поврзува меѓународното право со концептот за спротиствавувањето на тероризамот – кое се смета за кривично дело различно од војна.

Религијата и злоделата

Општествено прифатениот или наложен религиозен морал влијаел врз [секуларни]те јурисдикции за прашања кои инаку ја загрижуваат свеста на поединецот. Активностите кои понекогаш се сметаат за незаконски врз религиозна основа вклучуваат (на пример): (забрана за) конзумирање алкохол, абортус и истражување матични клетки. Во различни историски и сегашни општества, утврдените религии(види религија) основале системи на земска правда којашто ги казнува делата против божјата волја и против специфични религиозни, организациони и други правила од спефифични закони, како исламското канонско право или римокатоличкото канонско право.

Воени надлежности и вонреднa состојбa

Во воената област, властите може да гонат и редовни злосторства и специфичи дела (како што е бунт или дезертација) во рамки на воено-правните закони коишто или ги надополнуваат или ги прошируваат граѓанските закони во време на војна.

Многу устави содржат одредби за да ги ограничат слободите и од друга страна ги сметаат за незаконски дозволените однесувања за време на вонредна состојба. Ваквите непосакувани активности може да вклучуваат собир на улици, прекршување полициски час или поседување оружје.

Злостор извршен од страна на вработени

Постојат два вообичаени типови на злостор извршен од страна на вработени: проневера и саботажа. Сложеноста и анонимноста на компјутерите може да им помогне на злосторно настроените вработени да ги прикријат своите злодела. Жртвите на најскапите измами вклучуваат банки, брокерски куќи, осигурителни компании, и други големи финансиски институции.Повеќето луѓе виновни за проневера немаат историја на злодела. Вообичаено е тие да имаат жалби против нивниот работодавец, финансиски проблеми, или едноставно не можат да му одолеат на искушението овозможено од една дупка во законот којашто ја откриле. Проверка како претрес, па дури и проверка на перспективни вработени можат да помогнат; сепак, многу закони прават некои видови проверки тешки, па дури и незаконски за изведување. Отпуштени или незадоволни вработени понекогаш ги саботираат компјутерските системи на компанијата како еден вид на „одмазда“. Оваа саботажа може да биде во форма на логичка бомба, компјутерски вирус, или создаваат општ неред.

Некои работодавци развиле мерки во обид да се изборат и да ги спречат злоделата кои ги вршат вработени. Тие понекогаш спроведуваат безбедносни мерки како што се камерите, снимањето отпечатоци на вработени, и проверка на минатото. Иако застапниците на приватноста ги разгледувале ваквите методи, кристејќи ги, тие им служат на интересите на компаниите. Не само што помагаат да се спречи злосторството извршено од страна на вработени, овие методи ги заштитуваат компаниите од казни и/или тужби за невнимателно вработување.

Криминалот во Македонија

Табела бр. 1. Регистрирани кривични дела од областа на организираниот криминал во Македонија

	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
ФАЛСИФИКУВАЊЕ ПАРИ ЧЛ.268	145	177	144	122	195	172	167	120	134	217
ПРИМАЊЕ ПОТКУП ЧЛ.357	20	13	4	15	14	6	23	12	16	13
ДАВАЊЕ ПОТКУП ЧЛ.358	7	8	9	16	6	4	17	14	26	9
ПЕРЕЊЕ ПАРИ ЧЛ.273	-	-	-	-	40	20	10	4	12	6
ЗЛОСТОРНИЧКО ЗДРУЖУВАЊЕ ЧЛ.394	-	-	-	-	-	-	-	10	10	10
ТРГОВИЈА СО ЛУЃЕ ЧЛ.418-А	-	18	42	19	12	3	3	1	1	-
КРИУМЧАРЕЊЕ МИГРАНТИ ЧЛ.418-Б	-	-	-	21	35	23	32	36	26	27
Организирање на група за вршење на делата трговија со луѓе и криумчарење мигранти чл.418 в	-	-	-	3	2	3	6	11	5	6
ТРГОВИЈА СО МАЛОЛЕТНО ЛИЦЕ ЧЛ.418-Г	-	-	-	-	-	-	-	9	7	3

На подрачјето на Скопје, во 2014 година се случиле 6.469 кражби; во 2015 година, бројот на кражбите опаднал на 5.604; една година подоцна имало 8.826 кражби; а во 2017 година се случиле 9.135 кражби од кои 6.409 биле тешки кражби.

Криминалот како тема во уметноста и во популарната култура

• „Расказот на стариот криминалец“ — расказ на чешкиот писател Карел Чапек.
• „Гангстер“ (француски: Le Gang; италијански: La Gand del Parigino) — француско-италијански филм од 1977 година, во режија на Жак Дереј.
• „Злосторство“ (англиски: Crime) — песна на американската рок-група Бонгвотер (Bongwater) од 1988 година.
• „Со криминални намери“ (англиски: Criminal Minded) — песна од истоимениот музички албум на американската хип-хоп група Boogie Down Productions од 1987 година.
• „Злосторство во градот (Од шеесет до нула, прв дел)“ (Crime in the City (Sixty to Zero Part I)) — песна на канадскиот рок-музичар Нил Јанг (Neil Young) од 1989 година.
• Крими“ (Krimi) — песна на швајцарската панк-рок група Клинекс/ЛиЛиПУТ (Kleenex/LiLiPUT) од 1978 година.
• „Злосторнички свет“ (Criminal world) — песна на британскиот поп-рок пејач Дејвид Боуви (David Bowie) од 1983 година.
• „Злосторствата на Париз“ (Crimes of Paris) — песна на британскиот рок-музичар Елвис Костело (Elvis Costello) од 1986 година.
• „Организиран криминал“ (англиски: Organised Crime) — песна на британската панк-рок група U.K. Subs.

Поврзано

• Право
• Граѓанско право
• Казнено право
• Меѓународно право
• Уставно право
• Закон
• Криминалистика
• Криминологија

Литература

• Aquinas, Thomas. (1988). On Law, Morality and Politics. 2nd edition. Indianapolis: Hackett Publishing Co. ISBN 0-87220-663-7
• Attenborough, F. L. (ed. and trans.) (1922). The Laws of the Earliest English Kings Архивирано на 28 септември 2007 г.. Cambridge: Cambridge University Press. Reprint March 2006. The Lawbook Exchange, Ltd. ISBN 1-58477-583-1 Архивирано на 28 септември 2007 г.
• Blackstone, William. (1765-1769). Commentaries on the Law of England: A Facsimile of the First Edition of 1765-1769, Vol. 1. (1979). Chicago: The University of Chicago Press. ISBN 0-226-05538-8
• Blythe, James M. (1992). Ideal Government and the Mixed Constitution in the Middle Ages. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-03167-3
• Cohen, Stanley (1985). Visions of Social Control: Crime, Punishment, and Classification. Polity Press. ISBN 0-7456-0021-2
• Daube, David. (1969). Roman Law: Linguistic, Social and Philosophical Aspects. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 0-85224-051-1
• Driver, G. R. & Mills, John C. (1952-55). The Babylonian Laws. 2 Vols. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-825110-6
• Dworkin, Ronald. (2005). Taking Rights Seriously. Harvard University Press. ISBN 0-674-86711-4
• Foucault, Michel (1975). Discipline and Punish: the Birth of the Prison, New York: Random House.
• Garner, Richard. (1987). Law and Society in Classical Athens. London: Palgrave Macmillan. ISBN 0-312-00856-2
• Garoupa, Nuno & Klerman, Daniel. (2002). "Optimal Law Enforcement with a Rent-Seeking Government". American Law and Economics Review Vol. 4, No. 1. pp116–140.
• Guterman, Simeon L. (1990). The Principle of the Personality of Law in the Germanic Kingdoms of Western Europe from the Fifth to the Eleventh Century. New York: P. Lang. ISBN 0-8204-0731-3
• Hart, H.L.A. (1961). The Concept of Law. 2nd revised edition (1997). Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-876123-6
• Hart, H.L.A. (1972). Law, Liberty and Morality. Stanford: Stanford University Press. ISBN 0-8047-0154-7
• Kern, Fritz. (1948). Kingship and Law in the Middle Ages. Reprint edition (1985), Westport, Conn.: Greenwood Press.
• Kramer, Samuel Noah. (1971). The Sumerians: Their History, Culture, and Character. Chicago: University of Chicago. ISBN 0-226-45238-7
• Maine, Henry Sumner. (1861). Ancient Law: Its Connection with the Early History of Society, and Its Relation to Modern Ideas. Reprint edition (1986). Tucson: University of Arizona Press. ISBN 0-8165-1006-7
• Oppenheim, A. Leo (and Reiner, Erica as editor). (1964). Ancient Mesopotamia: Portrait of a Dead Civilization. Revised edition (15 септември 1977). Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-63187-7
• Pennington, Kenneth. (1993). The Prince and the Law, 1200–1600: Sovereignty and Rights in the Western Legal Tradition. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-07995-7
• Polinsky, A. Mitchell. (1980). "Private versus Public Enforcement of Fines". The Journal of Legal Studies, Vol. IX, No. 1, (January), pp105–127.
• Polinsky, A. Mitchell & Shavell, Steven. (1997). On the Disutility and Discounting of Imprisonment and the Theory of Deterrence, NBER Working Papers 6259, National Bureau of Economic Research, Inc.
• Skaist, Aaron Jacob. (1994). The Old Babylonian Loan Contract: Its History and Geography. Ramat Gan, Israel: Bar-Ilan University Press. ISBN 965-226-161-0
• Tierney, Brian. (1979). Church Law and Constitutional Thought in the Middle Ages. London: Variorum Reprints. ISBN 0-86078-036-8
• Tierney, Brian. (1964). The Crisis of Church and State, 1050–1300. Reprint edition (1988). Toronto: University of Toronto Press. ISBN 0-8020-6701-8
• Vinogradoff, Paul. (1909). Roman Law in Medieval Europe. Reprint edition (2004). Kessinger Publishing Co. ISBN 1-4179-4909-0

Надворешни врски

• [1] Crimestoppers - The independent crime-fighting charity - Pass on information about crime anonymously
• Criminal Law Resources Архивирано на 5 септември 2009 г. Criminal Law, Law Teacher
• Internet Crime Archive