Википедија

Гакрукс


Гакрукс е третата најсветла ѕвезда во соѕвездието Јужен Крст. Нејзината Бајерова ознака е Gamma Crucis, (Гама Јужен Крст ) која е латинизирана од γ Crucis и скратено Gamma Cru или γ Cru . Со привидна визуелна величина од +1,63,[8] таа е 26-та најсветла ѕвезда на ноќното небо . Линија од двата „Покажувачи“, Алфа Кентаур преку Бета Кентаур, води до 1° северно од оваа ѕвезда. Според мерењата со паралакса направени за време на мисијата Хипаркос, ѕвездата се наоѓа на растојание од 88,6 светлосни години(27,2 парсеци) од Сонцето.[1] Таа е најблиската ѕвезда од М-тип црвен џин до Сонцето.[9]

γ Crucis
Местоположбата на Гакрукс, γ Јужен Крст (заокружено)
Податоци од набљудување
Епоха J2000.0      Рамноденица J2000.0
Соѕвездие Крст
Ректасцензија 12ч 31м &1000000000000996000000009,960с[1]
Деклинација −57° 06′ &1000000000004756800000047,568″[1]
Прив. величина (V) +1.64[2]
Особености
Развојна фаза Гранка на црвени џинови
Спектрален тип M3.5 III[3]
Привидна ѕвездена величина (J) −1,99
U−B Боен показател +1,78[2]
B−V Боен показател +1,59[2]
Променлив тип ППС[3]
Астрометрија
Радијална брзина (Rv)+20,6[4] км/с
Сопствено движење (μ) Рект: +28,23[1] млс/г
Дек.: −265.08[1] млс/г
Паралакса (π)36.83 ± 0.18[1] млс
Оддалеченост88,6 ± 0,4 сг
(27,2 ± 0,1 пс)
Апсолутна величина (MV)−0,68 ± 0,01[5]
Податоци
Маса1.5±0.2[6] M☉
Полупречник73[7] R☉
Површ. грав. (log g)0,75 ± 0,02[6]
Сјајност830[6] L☉
Температура3.689 ± 125[6] K
Други ознаки
Gacrux, γ Crucis, CD−56 4504, HD 108903, HIP 61084, HR 4763, SAO 240019, LTT 4752
Наводи во бази
SIMBAD— податоци

Номенклатура

уреди
 
Соѕвездието Јужен Крст, со црвеникава ѕвезда Гакрукс на врвот на соѕвездието (север) на сликата

γ Crucis (латинизиран во Gamma Crucis- Гама Јужен Крст ) е ознаката добиена со Бајеровото означување. Гакрукс моментално е на околу 60° јужна деклинација . Ѕвездата била позната и видлива за старите Грци и Римјани бидејќи се гледала северно од 40° географска ширина поради прецесијата на рамнодениците . Иако невообичаено ѕвездата нема традиционално име. Астрономот Птоломеј ја вброил како дел од соѕвездието Кентаур.[10][11]Во 2016 година, Меѓународната астрономска унија организирала Работна група за имиња на ѕвезди (WGSN) [12]за да ги каталогизира и стандардизира соодветните имиња за ѕвездите. Првиот билтен на WGSN од јули 2016 година [13] вклучил табела со првите две групи на имиња одобрени од WGSN; во кој беше вклучена и Гакрукс.

Во кинеската астрономија, Гама Јужен Крст е 十字架一( Shí Zì Jià yī.)[14]

Луѓето од племето Аранда и Луритја околу Хермансбург, Централна Австралија го нарекле Иритинга, „Орел-јастреб“, четириаголен распоред кој го сочинуваат Гакрус, Делта Крусис (Имаи), Гама Кентаури (Мухилфаин) и Делта Кентаури (Ма Веи).[15] Меѓу народите што зборуваат португалски, особено во Бразил, исто така е именуван Рубидеа (или како Руби), во однос на неговата боја.[16]

Физички својства

уреди
Периоди на пулсирање [3]
Период
(денови) 		Амплитуда
(величина)
12.1 0,016
15.1 0,027
16.5 0,016
54.8 0,026
82.7 0,015
104,9 0,016

Гакрукс има ѕвездена класификација на системот МК од М3.5 III.[3] Таа еволуирала надвор од главната низа за да стане ѕвезда црвен џин, но најверојатно се наоѓа на црвената џиновска гранка наместо на асимптотичната џиновска гранка.[9] Иако е само 50% помасивна од Сонцето,[6] во оваа фаза ѕвездата се проширила до 73 пати [7] од радиусот на Сонцето . Зрачи приближно 830 пати поголема сјајноста од онаа на Сонцето од неговата проширена надворешна обвивка.[6] Со делотворна температура од 3.689 K,[6] бојата на Гакрукс е истакната црвено-портокалова, согласно со нејзината спектрална класификација. Тоа е полуправилна променлива со повеќе периоди.[3] (Погледнете ја табелата лево.)

Атмосферата на оваа ѕвезда е збогатена со бариум, што најчесто се разјаснува со трансфер на материјал од поеволуиран придружник. Обично овој придружник последователно ќе стане бело џуџе.[17] Сепак, таков придружник сè уште не е откриен. Придружна ѕвезда со светлинска величина +6,4 лежи на околу 2 лачни минути под агол на позиција од 128° од главната ѕвезда и може да се набљудува со двоглед . Но, тоа е само оптички придружник,[18] кој е оддалечен околу 400 светлосни години од Земјата.

Во културата

уреди
 
Гакрукс, Гама Јужен Крст.

Гакрукс е претставен во знамињата на Австралија, Нов Зеланд, Самоа и Папуа Нова Гвинеја како една од петте ѕвезди (четири во случајот на Нов Зеланд) што го сочинуваат Јужниот крст .

Исто така е прикажан на знамето на Бразил, заедно со 26 други ѕвезди, од кои секоја претставува држава. Гакрукс ја претставува државата Баија..[19] Положбата на линијата што минува низ Гакрукс и Акрукс(Алфа Јужен Крст) го означува локалниот меридијан на небото забележан од Рио де Жанеиро, во 8:30 часот на 15 ноември 1889 година, времето кога републиката била формално ратификувана.[20]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 van Leeuwen, F. (November 2007), „Validation of the new Hipparcos reduction“, Astronomy and Astrophysics, 474 (2): 653–664, arXiv:0708.1752, Bibcode:2007A&A...474..653V, doi:10.1051/0004-6361:20078357, S2CID 18759600
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Ducati, J. R. (2002). „VizieR Online Data Catalog: Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system“. CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues. 2237: 0. Bibcode:2002yCat.2237....0D.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Tabur, V.; и др. (December 2009), „Long-term photometry and periods for 261 nearby pulsating M giants“, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 400 (4): 1945–1961, arXiv:0908.3228, Bibcode:2009MNRAS.400.1945T, doi:10.1111/j.1365-2966.2009.15588.x, S2CID 15358380
  4. ↑ Wielen, R.; и др. (1999), „Sixth Catalogue of Fundamental Stars (FK6). Part I. Basic fundamental stars with direct solutions“, Veröff. Astron. Rechen-Inst. Heidelb, Astronomisches Rechen-Institut Heidelberg, 35 (35): 1, Bibcode:1999VeARI..35....1W
  5. ↑ R., Neuhäuser; G., Torres; M., Mugrauer; L., Neuhäuser, D.; J., Chapman; D., Luge; Matteo, Cosci (2022). „Colour evolution of Betelgeuse and Antares over two millennia, derived from historical records, as a new constraint on mass and age“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (италијански). 516 (1). doi:10.1093/mnra. hdl:10278/5003332. ISSN 0035-8711.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Kallinger, T.; Beck, P. G.; Hekker, S.; Huber, D.; Kuschnig, R.; Rockenbauer, M.; Winter, P. M.; Weiss, W. W.; Handler, G.; Moffat, A. F. J.; Pigulski, A.; Popowicz, A.; Wade, G. A.; Zwintz, K. (2019-04-01). „Stellar masses from granulation and oscillations of 23 bright red giants observed by BRITE-Constellation“. Astronomy & Astrophysics (англиски). 624: A35. arXiv:1902.07531. Bibcode:2019A&A...624A..35K. doi:10.1051/0004-6361/201834514. ISSN 0004-6361.
  7. ↑ 7,0 7,1 Nielsen, Krister E.; Airapetian, Vladimir S.; Carpenter, Kenneth G.; Rau, Gioia (2023-08-01). „The Advanced Spectral Library: The Evolution of Chromospheric Wind Characteristics from Noncoronal to Hybrid Giant Stars“. The Astrophysical Journal. 953 (1): 16. Bibcode:2023ApJ...953...16N. doi:10.3847/1538-4357/acdcf1. ISSN 0004-637X.
  8. ↑ Johnson, H. L.; и др. (1966). „UBVRIJKL photometry of the bright stars“. Communications of the Lunar and Planetary Laboratory. 4 (99): 99. Bibcode:1966CoLPL...4...99J.
  9. ↑ 9,0 9,1 Ireland, M. J.; и др. (May 2004), „Multiwavelength diameters of nearby Miras and semiregular variables“, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 350 (1): 365–374, arXiv:astro-ph/0402326, Bibcode:2004MNRAS.350..365I, doi:10.1111/j.1365-2966.2004.07651.x, S2CID 15830460
  10. ↑ „Gacrux/Gamma Crucis 2?“. SolStation.com. Посетено на 2011-11-03.
  11. ↑ Lesikar, Arnold V. „Gacrux“. Dome Of The Sky. Архивирано од изворникот на 2011-09-28. Посетено на 2011-11-03.
  12. ↑ „IAU Working Group on Star Names (WGSN)“. Посетено на 22 May 2016.
  13. ↑ „Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 1“ (PDF). Посетено на 28 July 2016.
  14. ↑ (на кинески) 香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表 Архивирано на 30 јануари 2011 г., Hong Kong Space Museum. Accessed on line November 23, 2010.
  15. ↑ Raymond Haynes; Roslynn D. Haynes; David Malin; Richard McGee (1996), Explorers of the Southern Sky: A History of Australian Astronomy, Cambridge: Cambridge University Press, стр. 8, ISBN 978-0-521-36575-8
  16. ↑ da Silva Oliveira, R., "Crux Australis: o Cruzeiro do Sul", Artigos: Planetario Movel Inflavel AsterDomus.
  17. ↑ Gomez, A. E.; Luri, X.; Grenier, S.; и др. (March 1997), „Absolute magnitudes and kinematics of barium stars“, Astronomy and Astrophysics, 319: 881–885, Bibcode:1997A&A...319..881G
  18. ↑ Kaler, James B., „GACRUX (Gamma Crucis)“, Stars, University of Illinois, Посетено на 2012-03-03
  19. ↑ Astronomy of the Brazilian Flag, FOTW Flags Of The World website
  20. ↑ Flag of Brazil, World Afropedia

Надворешни врски

уреди


Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Гакрукс&oldid=5277614“