Филозофија

Филозофија — хуманистичка дисциплина чија цел е стекнување на знаење или мудрост за општи начела како стварноста, знаењето, значењето, вредноста, постоењето и вистината. Не постои договор за употреба на правилниот пристап за ова занимање, а оттаму прашањето дали на филозофијата и е нужен античкиот дијалектички, т.е. дијалошки пристап. Навистина, филозофијата во текот на историјата се толкува најразлично од разновидни филозофи и мислители. Мета-филозофијата се јавува како соодветен алат за точно разграничување на границите на предметот на проучување и пристапот во истражувањата.

Зборот филозофија честопати се однесува и на збирот на делата на големите филозофи. Може да означува и академски истражувања на различни прашања поставени од различни филозофи, исто така може да означува и определен критички, креативен начин на размислување. Современата западна филозофија има две главни традиции: аналитичка и континентална традиција. Источната филозофија претставува различна традиција поради географските, но и идејни одредници.

Потекло на поимот

Зборот „филозофија“ доаѓа од грчкиот φιλοσοφία, што буквално значи „љубов за мудроста“.

Воведувањето на изразите „филозоф“ и „филозофија“ му се припишуваат на грчкиот мислител Питагора. Се вели дека припишувањето се заснова на премин во изгубена работа на Хераклеидес Понтикос, ученик на Аристотел. Тоа се смета да биде дел од широкото тело на легендите на Питагора на ова време. „Филозоф“ е разбран како збор кој во контраст со „софист“ (од sophoi). Софистите патувачи или „мудреци“ се важни во класичната Грција, често заработувале пари како наставници, додека филозофите се „љубовници на мудроста“ а не професионалци.

Предмет и карактер на филозофијата

Филозофијата се занимава со проучување на општите и основните проблеми поврзани со постоењето, знаењето, вредностите, причината, умот и јазикот. Философскиот се разликува од другите начини за надминување на ваквите проблеми од страна на неговиот критички, генерално систематски пристап и неговата зависност од рационалниот аргумент.

Според српскиот поет Јован Дучиќ, „секоја филозофија е тажна“. Италијанскиот поет Џакомо Леопарди смета дека, заедно со поезијата, философијата претставува најблагородното, најпрекрасното и најнеобичното нешто што човекот сака да го постигне и дека поезијата е врв на науката. Меѓутоа, тој е многу скептичен во поглед на оценувањето на вредноста на философските дела, зашто само философите можат да ја сфатат вредноста и да го почувствуваат задоволството од философските дела. Луѓето кои не се навикнати на длабоко размислување и философирање го сфаќаат она што сака да го каже философот, но не и вистинитоста на она што го кажува тој, без оглед на тоа колку јасно е таа изложена и докажана. Тоа произлегува оттаму што луѓето кои не се надарени за философија не можат во својата душа да ја изведат постапката и да ги почувствуваат впечатоците кои философот ги почувствувал во својата душа. А, тоа е единствениот начин за да се оценат причините кои го навеле философот да го изведе еден или друг суд. Оттука, тие не разбираат дали судот на философот е вистинит, зашто немаат никакво искуство за вистинитоста на тој суд.

Фридрих Ниче ја дефинира философијата како „барање на сето она што е туѓо и достојно за испитување во животот, она што моралот досега го проколнуваше“.

Гранки на филозофијата

Главните области на студии во филозофијата денес ги вклучуваат епистемологијата, логиката, метафизиката, етиката и естетиката.

Епистемологија

Главна статија: Епистемологија

Епистемологијата или теоријата на познанието честопати се определува како дел од филозофијата кој се занимава со прашањата за познанието и вистината.

Во прашање можноста за оправдување на каква било вистина. Минчосен Трилема наведува дека трите опции за убедливо да се докаже една вистина не се задоволителни. Една од нив е аргументот на регрес, каде што, со бесконечна регресија, секој доказ бара уште еден доказ. Инфинитизмот тврди дека синџирот може да оди засекогаш. Другиот е фундаментализмот, каде што оправдувањето на крајот почива врз нејасни основните верувања или аксиоми. Логичкиот атомизам вели дека постојат логички „факти“ (или „атоми“) кои не може да се разложат понатаму. Друг метод на оправдување го вклучува аргументот, во која теоријата и доказот се поддржуваат еден со друг. Кохерентизмот тврди дека верувањето е оправдано ако е прилепено со поголем систем на верување. Поконкретно, теоријата на кохерентност на вистината го кажува она што е вистина е она што е прилепена со некоја определена целина на искази.

Рационализмот е акцентот на расудување како извор на знаење. Емпиризмот е акцент на набљудување докази преку сетилно искуство во однос на другите докази како извор на знаење. Рационализмот тврди дека секој можен предмет на знаење може да се извлече од кохерентни простории без набљудување. Емпиризмот тврди дека барем некои познавања сѐ само прашање на набљудување. За ова, емпиризмот често го цитира концептот на „Tabula Rasa“, каде поединците не се родени со ментална содржина и дека знаењето се гради од искуство или перцепција. Епистемолошкиот солипсизам е идејата дека постоењето на светот надвор од умот е нерешливо прашање.

Парменид (500 п.н.е.) тврди дека тоа е невозможно да се посомнева дека размислувањето всушност се случува. Но размислувањето мора да има објект, затоа нешто надвор од мислењето навистина постои. Парменид можеше да се определи дека она што навистина постои мора да има одредени својства, на пример, дека не може да дојде во постоење или да престане да постои, дека тоа е кохерентна целина, дека тоа и понатаму останува иста вечно (всушност, постои целосно надвор од времето). Ова е познато како аргумент на третиот човек. Платон (427-347 п.н.е.) го комбинирал рационализмот со една форма на реализам. Работата на филозофот е да се разгледа битието, и суштината на нештата. Но, одлика на есенции е дека тие се универзални. Природата на човекот, триаголникот, дрвото се однесува на сите луѓе, сите триаголници, сите дрва. Платон тврди дека овие есенции се форми независни од умот, дека луѓето (но особено филозофите) може да го знааат со разум, и од страна игнорирањето на одвлекување на вниманието на перцепција на чувство. Модерниот рационализам започнува со Декарт. Одразот на природата на перцептивното искуство, како и научни откритија во физиологијата и оптиката, предводена од Декарт (и исто така Лок) на став дека ние сме директно свесни за идеите, наместо објектите. Ова гледиште даде повод за три прашања:

1. Дали идејата е вистинска копија на вистинското нешто што таа го претставува? Сензацијата не е директна интеракција помеѓу телесните објекти и нашето чувство, но е физиолошки процес кој вклучува застапеност (на пример, слика на мрежницата). Лок мислеше дека „средниот квалитет“, како што се сензацијата на зелената боја во никој случај не би можела да личи на уредување на честички во материјата кои одат за производство на овој сензација, иако мислеше дека „основните квалитети“, како што се обликот, големината, број, биле навистина во објекти.
2. Како физички објекти како што се столиците и масите, па дури и физиолошките процеси во мозокот, може да доведе до ментални елементи како што се идеите? Ова е дел од она што стана познато како проблемот ум-тело.
3. Ако сите содржини на свеста се идеи, како можеме да знаеме дека нешто не постои, освен од идеи?

Декарт се обиде да одговори на последниот проблем со причина. Тој почна, повторувајќи го Парменид, со принципот што го измисли дека единствено не може да се негира: Мислам, значи постојам (се дава во неговиот оригинален латински: Cogito ergo ѕum). Од овој принцип, Декарт продолжи за изградба на комплетен систем на знаења (која го вклучува докажувањето на постоењето на Бог, со користење, меѓу другите средства, една верзија на онтолошкиот аргумент) [10]. Неговото гледиште дека причината сама би можела да даде значителен вистини за реалноста под силно влијание тие филозофи обично се сметаат за модерни рационалисти (како Барух Спиноза, Готфрид Лајбниц, и Кристијан Волф), додека провоцираат критики од другите филозофи кои ретроспективно доаѓаат да бидат групирани заедно како емпиричари.

Логика

Главна статија: Логика

Логиката во потесна смисла на зборот се определува како дисциплина која се занимава со логичките закони и следства. Поопшто таа се определува како умствена алатка која ги поставува правилата за точно заклучување и размислување. Како засебна област на интелектуално размислување логиката се јавува уште во антиката, каде за нејзин родоначалник на запад се определува Аристотел. Денес, логиката е доведена до неверојатно уточнета и разработена форма од низа логичари и математичари. Во оваа смисла она што денес се нарекува формална или симболичка логика се дели во главно на две нивоа: логика на искази и логика на предикати.

Метафизика

Главна статија: Метафизика

Метафизиката е проучување на општите одлики на реалноста, како што се постоењето, времето, односот меѓу умот и телото, предметите и нивните одлики, целините и нивните делови, настаните, процесите и причинско-последичните односи. Традиционалните гранки на метафизиката вклучуваат космологија, наука за светот во целост, и онтологијата, наука за битието или постоечкото како постоечко. Во рамките на самата метафизиката има широк спектар на различни филозофски теории. Идеализмот, на пример, е верувањето дека реалноста е ментално изградена или на друг начин нематеријална додека реализмот смета дека реалноста, или барем некој дел од неа, постои независно од умот. Субјективниот идеализам опишува објекти како не повеќе од збирки или „пакети“ со смисла податоци во гледачот. Во XVIII век филозофот Џорџ Беркли тврдел дека постоењето е фундаментално поврзано со перцепцијата со фразата „да се биде е да биде забележен или да забележуваш“.

Во прилог на гореспоменатите нешта, сепак, постои и онтолошка дихотомија во метафизиката меѓу концептите на податоците и на универзалните принципи како добри. Податоци се оние објекти кои се кажуваат дека постојат во просторот и времето, што е спротивно на апстрактните објекти, како што се броевите. Универзалиите се одлики држани од страна на повеќе детали, како што се црвенилото или полот. Видот на постоење, доколку постои, на универзалите и апстрактни објекти е прашање на сериозна дебата во рамките на метафизичката филозофија. Реализмот е филозофски став дека универзалиите всушност постојат, додека номинализмот е негација или негирање на универзалите, апстрактните објекти, или и двете. Концептуализмот смета дека универзалите постојат, но само во рамките на перцепцијата на умот.

На прашањето дали постоењето е предикат или не се дискутирало уште од почетокот на модерниот период. Суштина е множество на атрибути кои го прават објектот што фундаментално е а без кои го губи својот идентитет. Суштината е во контраст со несреќата: на имотот дека супстанцијата има контингентно, без која супстанција сè уште може да го задржи својот идентитет.

Моралот и политичката филозофија

Главна статија: Етика

Етиката или „моралната филозофија“ е загрижена главно со прашањето кој е најдобриот начин да се живее, и второ, во однос на прашањето дали ова прашање може да се одговори. Главните гранки на етика се метаетиката, нормативната етика, се применува и етика. Метаетика се однесува на природата на етичките мисла, како што се потеклото на добрите и лошите зборови, и потеклото на други компаративни зборовите на различни етички системи, дали постојат апсолутни етички вистини, и како такви вистини може да се знаат. Нормативната етика сè повеќе се занимава со прашања за тоа како треба да дејствуваме, и она кој е вистинскиот начин на дејствување. Ова е местото каде што повеќето етички теории се генерирани. И на крај, применета етика оди подалеку од теоријата и чекор во реалниот свет на етичката практика, како што се прашањата за тоа дали абортусот е правилен или не. Етика е исто така поврзан со идејата на моралот, а две се често менливи.

Една дебата која го заповедала вниманието на етицистите во модерната ера е меѓу консеквенциализмот (чиновите треба морално да се проценуваат само според нивните последици) и деонтологија (чиновите треба морално да се проценуваат само со разгледување на должностите на чинителите, правата на оние на кого се однесува чинот, или двете). Џереми Бентам и Џон Стјуарт Мил се познати за размножување на утилитаризмот, која е идејата дека основните морални правила е да се стремиме кон „најголемата среќа за најголем број“. Сепак, во промовирањето на оваа идеја тие, исто така, мораа да ја промовираа пошироката доктрина на консеквентиализмот. Донесување на позицијата наспроти консеквентиализмот, Имануел Кант тврди дека моралните принципи беа едноставно производи на разумот. Кант верувал дека вклучувањето на последиците во морална расправа беше длабока грешка, бидејќи тоа го негира потребата од практични максими во кои се регулира работењето на волја. Според Кант, причината е потребна да е во согласност со нашите постапки кон категоричкиот императив, што е апсолутна должност. Еден важен деонтологист од 20 век, В.Д. Рос, расправаше за послабите форми на должностите наречен „prima facie“ должности.

Поновите дела ја истакнале улогата на ликот во етиката, движење познато како аретачен возврат (што е, на преминот кон доблести). Еден вид на ова движење следи работата на Бернард Вилијамс. Вилијамс забележал дека крутите форми на консеквентијализмот и деонтологија бараат од луѓето се однесуваат непристрасно. Ова, Вилијамс тврдеше, бара луѓето да ги напуштат своите лични проекти, а со тоа и личниот интегритет, со цел да се смета за морално. Г.E.M. Анскомб, во влијателниот труд, „Модерен морална филозофија“ (1958), повторно ја оживеа доблеста етика како алтернатива на она што се гледа како на вкоренити позиции на Кантиаизмот и консеквентијализмот. Аретаичните перспективи биле инспирирани во дел од истражувањето на античките концепции за доблест. На пример, етиката на Аристотел бара од луѓето да го следат Аристотел на средна вредност, или рамнотежа меѓу две пороци и конфуцијанската етика тврди дека врз основа се состои главно во настојувањето за хармонија со другите луѓе. Доблестната етика воопшто оттогаш стекна многу приврзаници, и е заштитена со такви филозофи како Филипа Фут, Елесдер Меклтир, а Розалин Хурстхаус.

Политичка филозофија е студија на владата и на односот на поединците (или семејства и кланови) на заедниците вклучувајќи ја и државата. Тоа вклучува прашања за правдата, правото, имотот, како и правата и обврските на граѓанинот. Политиката и етиката се традиционално меѓусебно поврзани субјекти, како и да дискутираат за прашањето на она што е добро и колку луѓе треба да живеат. Од античките времиња корените на оправдување за политичка власт беа неодминливо врзани за ставовите на човековата природа. Во Република, Платон го претстави аргументот дека идеалното општество ќе биде извршена од страна на Советот на филозофот-кралеви, бидејќи тие најдобри во филозофијата најдобро може да се реализираат добро. Дури и Платон, сепак, бараше од филозофите да го направат својот пат во светот за многу години пред почетокот на нивното владеење на возраст од педесет. За Аристотел, луѓето се политички животни (т.е. социјални животни), и владите се поставени да ги извршуваат добро за заедницата. Аристотел образложи дека, со оглед на државата (полис) беше највисока форма на заедница, има за цел извршување на највисокото добро. Аристотел, ја гледаше политичката моќ како резултат на природна нееднаквости во вештина и доблест. Поради овие разлики, тој фаворизира една аристократија на способни и доблесни. За Аристотел, лицето не може да биде целосно ако тој или таа живее во заедница. Неговите етика и политика сè со цел да се прочита, по тој редослед. Првата книга се обраќа доблести (или „екселенции“) во лицето и како граѓани, а втората се однесува на соодветна форма на владата за да се осигури дека граѓаните ќе бидат доблесни, и затоа заврши. И двете книги се справат со суштинската улога на правдата во граѓански живот.

Никола од Куса разгоре Платонска мислеше во почетокот на 15 век. Ја промовираше демократијата во средновековна Европа, како во неговите дела и во неговата организација на Советот на Фиренца. За разлика од традицијата на Аристотел и Хобс, Куса ги гледа луѓето како еднакви и божествени (кој се направени според Божјиот лик), па демократија ќе биде само форма на влада. Гледиштата на Куса се припишувани со некои како предизвик на италијанската ренесанса, која го овозможи подемот на поимот „национална држава“.

Подоцна, Николо Макијавели ги отфрли ставовите на Аристотел и Тома Аквински, како нереални. Идеалната сувереност не е олицетворение на моралните доблести, туку суверените прави сè што е успешна и неопходна, отколку она што е морално за пофалба. Томас Хобс, исто така, оспорените многу елементи од гледиштата на Аристотел. За Хобс, човекот по природа е анти-социјален: луѓето во суштина се егоистични, и овој егоизам го прави животот тежок во природна состојба на нештата. Покрај тоа, Хобс тврдеше, иако луѓето може да имаат природни нееднаквости, овие се тривијални, бидејќи никој особено таленти или доблести кои луѓе можат да имаат ќе ги направи безбедни од штетата која е нанесена од страна на другите. Поради овие причини, Хобс заклучи дека државата произлегува од заеднички договор да се подигне заедницата надвор од состојбата на природата. Ова само може да се направи со формирањето на сувереност, во кој (или кои) е носител на целосна контрола врз заедницата, и е во состојба да ги инспирира стравопочит и терор во своите поданици. [14]

Многумина во Просветителството беа незадоволни со постојните доктрини во политичката филозофија, што се чинеше да се маргинализира или занемарува можноста за демократска држава. Жан-Жак Русо беше меѓу оние кои се обидувале да ја укине овие доктрини: тој одговори на Хобс со тврдењето дека човек е по природа е вид на „благороден дивјак“, и тоа општество и социјални договори корумпирани ваква природа. Друга критика е Џон Лок. Во втората расправа за Владата тој се согласи со Хобс дека националната држава беше ефикасна алатка за подигање на човештвото надвор од одвратни состојби, но тој тврди дека сувереноста може да стане омразена институција во споредба со релативно доброќудната немодулирана состојба на природата.

По доктрината на фактот на разликата на вредноста, се должи делумно на влијанието на Дејвид Хјум и неговиот студент Адам Смит, апелира до човечката природа за ослабени политички оправдувања. Сепак, многу политички филозофи, особено морални реалисти, сè уште користат некои од суштинските значења на човечката природа, како основа за своите аргументи. Марксизмот е изведен од делото на Карл Маркс и Фридрих Енгелс. Нивната идеја дека капитализмот се заснова на експлоатација на работниците и отуѓување на луѓето од нивната човечката природа, историскиот материјализам, нивниот поглед на општествените класи, итн, имаат влијание врз многу полиња на истражување, како што се социологијата, економијата и политиката. Марксизмот е инспирирана марксистичката школа на комунизмот, кој донесе огромно влијание врз историјата на 20 век.

Естетика

Главна статија: Естетика

Естетиката се занимава со прашања врзани за убавината, уметноста, естетското доживување, сетилно-емоционалните вредности, перцепцијата и вкусот.

Специјализирани гранки

Со развојот на академската филозофија во XX век, се изделуваат конкретни полиња на истражување во сите традиции на западната филозофија. Повеќето од овие специјализирани гранки се фокусираат на еден конкретен предмет на истражување, одредена појава или мноштво на проблеми од филозофска природа:

• Филозофијата на јазикот ја истражува природата, потеклото, и употребата на јазикот; пред сè, неговиот однос со стварноста, вистината и човечката мисла.
• Филозофија на правото (вообичаено се поистоветува со јуриспруденцијата) истражува различни теории што ја објаснуваат природата и толкувања на правото во општеството.
• Филозофијата на умот ја истражува природата на умот, и неговата поврзаност со телото, а се одликува со споровите помеѓу дуализмот (идејата за засебно постоење на телото и умот) и монизмот (единство на телесното и менталното).
• Филозофијата на религијата ја проучува религијата како општествена и метафизичка појава; но разгледува и сродни појави како магија, ритуал, односот на светото (сакралното) со световното (профаното) итн.
• Филозофија на науката е релативно нова дисциплина која ја разгледува науката како засебен феномен, истражувајќи ги нејзините логички и епистемолошки основи, како и нејзините културни и етички импликации.

Многу сродни академски дисциплини имаат отпочнато филозофско-релевантни истражување, меѓу кои: историјата, математиката, социологијата, психологијата итн.

Историја

Многу општества ги сметаат филозофските прашања и вградените филозофски традиции врз основа на дела едни со други. Источната филозофија е организирана од страна на хронолошки периоди на секој регион. Историчарите на западната филозофија обично го делат предметот во три или повеќе периоди, најважна е древна филозофија, средновековната филозофија, и модерната филозофија.

Египет и Вавилон

Постојат автори кои ги датираат филозофските максими на Птахотеп пред 25 век. На пример, Пулицеровата зеде награда за историчар ги датира овие списи како уште 2880 години п.н.е. во рамките на цивилизацијата: Нашата ориенталната историја. Дурант тврди дека Птахотеп може да се смета првиот филозоф во доблеста на постоење од најстарите и сочуваните фрагменти на моралната филозофија (т.е. „Максими на Птахотеп“). Внукот на Птахотеп е, Птахотеп Тшефи е традиционално заслужен за да биде автор на собирање на мудри изреки познат како Максимите на Птахотеп, [19], чија отворање линии припишуваат авторството на везирот Птахотеп: Упатство на градоначалникот на градот, везир Птахотеп, под Височество на Кралот на Исеи.

Потеклото на вавилонската филозофијата може да се проследи наназад до мудроста на почетокот на Месопотамија, кои отелотворени одредени филозофии на животот, особено етика, во форма на дијалектика, дијалози, епската поезија, фолклор, химни, стихови, проза и поговорки. Расудувањето и рационалноста на Вавилонците се развиени надвор од емпириско набљудување. Текстот вавилонски Дијалог на песимизам содржи сличности со агностик мисла на софистите, на доктрината на Хераклит на контрасти, и дијалозите на Платон, како и предвесник на маиетична сократовски метод на Сократ и Платон. Филозофот Талес исто така традиционално вели дека студирал филозофија во Месопотамија.

Античките Кинези

Филозофијата има огромна сила на кинеската цивилизација, и на цела Источна Азија. Поголемиот дел од кинеската филозофија потекнува во пролетно-есенскиот период на периодот на завојуваните држави, за време на периодот познат како „сто школи“, која се одликува со значајни интелектуални и културни случувања. Тоа беше време на оваа ера дека големи филозофии на Кина, конфуцијанството, моизмот, легизмот, и таоизмот, стана, заедно со филозофии кои подоцна падна во заборав, како агрокултурализам, кинески натурализам, и логичари. Од многуте филозофски школи на Кина, само конфуцијанството и таоизмот постоеле по династијата Ќин потиснати било кинеската филозофија дека се противи на легализмот.

Конфуцијанството е хуманистичка филозофија која верува дека човечките суштества се способни и настојуваат особено вклучувајќи ги самокултивирањето и самосоздавањето. Се задржува на одгледување на доблестите и одржување на етиката, на најосновните на кои се жен, ји, и ли. [24] Рен е обврска на алтруизам и хуманизам за другите поединци во рамките на една заедница, Ји е почитување на правдата и моралниот диспозиција да се прави добро, и ли е систем на норми и коректност што ја одредува како човек треба правилно да се делува во рамките на една заедница. [24] Таоизмот се фокусира на создавање хармонија со Тао, што е потекло на и тоталитетот на сè што постои. Зборот „Тао“ (или „Дао“, во зависност од романизација шема) обично се преведува како „начин“, „пат“ или „принцип“. Таоистичката коректност и етика нагласи Три накити на Тао: сочувство, умереноста, и смирение, додека таоистичкото мислење генерално се фокусира на природата, односот меѓу човештвото и космосот (天人 相应); здравјето и долговечноста, и У Уеј, акција, преку неактивноста. Хармонија со универзумот, на потеклото на тоа преку Тао, е наменет резултат на многу таоистичката правила и практики.

Античка грчко-римска филозофија

Античка грчко-римската филозофија е период на западната филозофија, со почеток во 6 век [c. 585] п.н.е. до 6 век. Тоа е обично поделени во три периоди: пред-сократовската период, периодот на Платон и Аристотел, и пост-Аристотеловиот (или хеленскиот) период. Четвртиот период кој понекогаш го вклучуваше неоплатонските и христијански филозофи на доцната антика. Најважно од античките филозофи (во смисла на следните влијание) се Платон и Аристотел. [25] Платон посебно, е припишуван како основач на западната филозофија. Филозофот Алфред Норт Вајтхед изјавил за Платон: „Најбезбедно општо карактеризација на Европската филозофска традиција е тоа што таа се состои од серија на фуснотите за Платон не мислам на систематски шема на мисла, која научниците сомничаво извадени од неговите дела. Тие алудираат на богатството на општи идеи расфрлани низ нив.“ [26]

Главни теми на античка филозофија се: разбирање на основните причини и принципите на универзумот; објаснувајќи го во економичен начин, а епистемолошки проблем на помирување на разновидност и промена на природната универзумот, со можност за добивање на фиксни и одредени сознанија за тоа ; прашања во врска со работите кои не може да биде сфатен од сетилата, како што се броеви, елементи, универзалите и боговите. За Сократ се вели дека бил иницијатор на повеќе фокусирани студија за човечките нешта вклучувајќи и анализа на моделите на размислување и аргумент за природата на добриот живот и важноста на разбирање и знаење, со цел да ја извршуваат; експликација на концептот на правдата и неговата поврзаност со различни политички системи. [25] Во овој период од клучните одлики на земјите од Западниот филозофски метод беа воспоставени: критичен пристап кон доби или се основани пати, и се повикува на разумот и аргументација. Ова ги вклучува дијалектика на методот на Сократ на истрага, позната како сократовската метод, што тој во голема мера се применува за испитување на клучните морални концепти како што се доброто и правдата. Да реши еден проблем, тоа ќе се разложи во серија на прашања, одговори на кои постепено се дестилираат одговорот лице ќе бараат. Влијанието на овој пристап е најсилно чувствуваат и денес во употреба на научниот метод, во која хипотеза е првата фаза.

Античка индиска филозофија

Терминот индиската филозофија може да се однесува на кој било од неколкуте традиции на филозофската мисла, која потекнува од индискиот потконтинент, вклучувајќи ги и хинду филозофијата, будистичката филозофија и филозофија на Јаин. Имаат иста или подобро кажано, испреплетено потекло, сите овие филозофии имаат заедничка основна тема на Дарма, и слично, се обиде да го објасни постигнувањето на еманципација. Тие се формализирани и изгласан главно помеѓу 1000 п.н.е. до неколку века по Христа, со остаток коментари и reformations продолжува до како доцна, на 20 век од страна на Ауробиндо и ИСКОН меѓу другите, кои се предвидени стилизирани интерпретации. Традиционално, школите на индиската филозофија се идентификуваат како ортодоксни или неортодоксни, врз основа на тоа дали го сметаат Веда како непогрешен извор на знаењето. [27] Постојат шест школи на ортодоксна хинду филозофија и три хетеродоксни школи. Ортодоксните се Нијаја, Ваисесика, Самкија, Јога, Пурва миманса и Веданта. Хетеродоксните се Јаин, Будистичката и материјалистичката. Конкуренцијата и интеграцијата помеѓу различни школи биле интензивни во текот на годините кога се формирале, посебно помеѓу 800 г. п.н.е. до 200 од нашата ера. Некои школи како таа на Јаин, Буда, Шејва, Адвејта опстанале, додека други како Самикија и Аџивика не опстанале, дали поради асимилација или друга причина. Терминот на Санскрит за „филозоф“ е „дарсаника“ – човек којшто е запознаен со системите на филозофијата. [28] Во историјата на индискиот потконтинент, после втемелувањето на ведската култура, развојот на филозофското и религиозното верување низ еден период од две милениуми направи да се повикаат шестте школи на астика, или ортодоксни, индиската или хинду филозофијата. Овие школи се направени синоними со поголемата религија на хиндуизам, што беше развој на раната ведска религија.

Стара Персија

Персиски филозофија може да се проследи наназад колку што е стара иранската филозофиска традиција и мисла, со нивните антички индоирански корени. Овие беа значително под влијание на учењата на Заратустра. Во текот на иранската историја и поради извонредните политички и социјални влијанија како што се на македонски, на арапски, и Монголска инвазија на Персија, стана со широк спектар на школи на мислата. Овие имаат различни ставови за филозофски прашања, кој се протега од старите ирански и главно Зороастризам под влијание на традиции на школи се појавуваат во доцниот предисламскиот период, како што се маникеизмот и маздакизмот, како и разни постисламски школи. Иранската филозофија по Арапската инвазија на Персија се одликува со различни интеракции со старата иранска филозофија, грчката филозофија и со развојот на исламската филозофија. Илуминатионизмот и трансцендентната теозофија се сметаат за две од главните филозофски традиции на таа ера во Персија. Зороастризам е идентификуван како еден од клучните настани на почетокот во развојот на филозофијата. [29]

Европа

Средновековна филозофија

Средновековната филозофија е филозофија на Западната Европа и Средниот Исток во текот на средниот век, повеќе збогатувајќи се од христијанизацијата на Римската Империја до ренесанса. Средновековната филозофија се дефинира делумно од препронаоѓање и понатамошен развој на класичната грчка и хеленистисчка филозофија, и делумно од потребата за да се адресираат теолошките проблеми и да ги интегрира после широкосподелените свети доктрини на религијата на Абрахам (Исламот, Јудаизмот и Христијанството) со секуларно учење.

Историјата на средновековната филозофија на западна Европа е традиционално поделена на две клучни периоди: периодот на латинскиот запад следувајќи после раниот среден век до 12 век, кога делата на Аристотел и Платон биле сочувани и култивирани; и златната ера на 12-тиот, 13 и 14 век на латинскиот запад, којшто ја сведочеше кулминацијата на античката филозофија и важни развоји во областот на филозофијата на религијата, логиката и метафизиката. Средновековната ера беше лошо третирана од хуманистите на ренесансата, коишто го видоа тоа како барбаричен „средновековен“ период помеѓу класичната ера на грчката или романската култура и прераѓањето или ренесансата на класичната култура.

Сепак, овој период од речиси илјада години беше најдолгиот период на развојот на филозофијата во Европа, а можеби и најбогатиот. Хорхе Грација тврди дека „во интензитет, софистицираност, и достигнување, филозофското цветење во тринаесеттиот век може точно да се вели дека им конкурира на златната доба на грчката филозофија во четвртиот век п.н.е.“

Некои проблеми дискутирани во текот на овој период се на однос на верата на разумот, постоењето и единството на Бога, на објектот на теологијата и метафизиката, проблемите на знаење на универзалите и на индивидуализацијата.

Филозофите од средниот век ги вклучуваат христијанските филозофи како што се Августин, Боетиј, Анселм, Гилберт на Поатие, Питер Абелар, Роџер Бекон, Бонавентур, Тома Аквински, Дунс Скотус, Вилијам од Окам и Жан Буридан; еврејските филозофи Мајмондес и Герсонид и муслиманските филозофи Алкинди, Алфараби, Алхазен, Авицена, Алгазил, Авемпаце, Абубацер и Авероес. Средновековната традиција на сколастиката продолжи да се развива дури во 17 век, во бројки, како што се Франциско Суарез и Јован Свети Тома. Аквински, татко на Томисм, беше многу влијателен во Католичката Европа, стави голем акцент на причината и аргументирањето, и беше еден од првите кои го користат новиот превод на метафизичките и епистемолошките пишувања на Аристотел. Неговото дело беше значително отстапување од Неоплатонското и Августинството размислување што доминираше многу на почетокот на Сколастиката.

Ренесанса

Ренесансата („преродба“) беше период на транзиција помеѓу средниот век и модерната мисла, [32] во кој обновувањето на класичните текстови помогнаа во промената на филозофските интереси подалеку од техничките студии во логиката, метафизиката, и теологијата кон еклектичните истраги на моралот, филологијата и мистицизмот. [33] [34] Студијата на класиката и хуманата уметност воопшто, како што се историјата и литературата, уживаше научни интереси досега непознати во христијанството, што како тенденција се нарекува хуманизам. Преместувањето на средновековниот интерес во метафизиката и логиката, хуманисти го следија Петрарка ставајќи го човекот и неговите доблести во фокусот на филозофијата.

Студијата на класичната филозофија, исто така, се разви во две нови начини. Од една страна, студијата на Аристотел беше сменета преку влијанието на Авероизам. Несогласувањата меѓу овие авероистите аристотелиани и повеќе католичките аристотелиани како што се Алберт Магнус и Тома Аквински на крајот придонесе за развојот на „хуманистичкиот арситотелианизам“ се разви во ренесансата, како што е примерот во мислата на Пјетро Помпонази и Џакомо Забарела. Второ, како алтернатива на Аристотел, студијата на Платон и на неоплатонистите стана честа појава. Ова беше помогнето од страна на повторно откривање на дела кои не биле добро познати претходно во Западна Европа. Значајни платонисти од ренесансата се Николај Куса, а подоцна и Марсилио Фичино и Џовани Пико дела Мирандола.

Ренесансата исто така го обнови интересот во анти-Аристотеловиоте теории на природата се смета како органски, кои живеат целосно разбирливи независно од теологијата, како и во работата на Николај Куса, Никола Коперникус, Џордано Бруно, Телес и Томазо Кампанела. Ваквите движењата во природна филозофија имаат нешто заедничко со обновување на интерес за окултното, магијата, херметиката и астрологијата, за кои се верува дека скријат начини на познавањето на природата (на пример, во Марсилио Фичино и Џовани Пико Дела Мирандола).

Овие нови движења во филозофијата развиени истовремено со поголеми верски и политички трансформации во Европа: реформацијата и падот на феудализмот. Иако теолозите во историјата на протестантската реформација покажа малку директен интерес во филозофијата, нивното уништување на традиционалните темелите на теолошки и интелектуални органи усогласени со обновување на фидеизмот и скепса во мислители како што се Еразмо, Монтењ, и Франциско Санчес. Во меѓувреме, постепено централизацијата на политичката моќ во државите-нации можеше да се слушне од страна на појавата на секуларните политички филозофии, како и во делата на Николо Макијавели (често се опишува како првиот модерен политички мислител, или клучна пресвртна точка кон модерно политичко размислување), Томас Мор, Еразмо, Јуст Лиспсиус, Жан Бодин, и Хуго Гротиус.

Источна Азија

Средината на Кралската кинеска филозофија е првенствено дефинирана од страна на развојот на неоконфуцијанството. За време на династијата Танг, будизмот од Непал, исто така, стана познат филозофската и религиозната дисциплина. (Треба да се напомене дека филозофијата и религијата јасно се разликуваа во Западот, додека овие концепти беа повеќе континуирано во Исток се должи на, на пример, филозофски концепти на будизмот.)

Неоконфуцијанството е филозофското движење што се залага за повеќе рационална и секуларна форма на конфуцијанството отфрлајќи суеверни и мистични елементи на Даоизмот и будизмот кој беше под влијание на конфуцијанството за време и по династијата на Хан. Иако неоконфуцијанците беа критични на даоизмот и будизмот, двајцата имаат влијание врз филозофијата, а неоконфуцијанците беа позајмени поими и концепти од двете. Сепак, за разлика од будистите и даоистите, на кого метафизиката како катализатор за духовниот развој, верски просветлување, и со бесмртноста, неоконфуцијанците ја користат метафизиката како водич за развивање на рационалиста етичка филозофија.

Учењето на неоконфуцијанството има свои корени во династијата Танг. Конфуцијанците Хан Ји и Ли Ao се сметаат како предци на неоконфуцијанците од времето на династијата Сунг. Филозофот Дуни од династијата Сунг Џоу се смета како првиот вистински „пионер“ на неоконфуцијанството, со користење на даоистичката метафизиката како рамка за неговиот етичка филозофија.

На други места во Источна Азија, јапонската филозофија почна да се развива како верувањата на јапонското Шинто сплотена со Будизмот, конфуцијанството и други школи на кинеската и индиската филозофија. Слични како во Јапонија, корејската филозофија на емоционална содржина на шаманизмот беше интегриран во неоконфуцијанството увезено од Кина.

Блискиот Исток

Во почетокот на исламската мисла, која се однесува на филозофијата за време на „Исламската Златна Доба“, традиционално со датум во периодот меѓу 8 и 12 век, два главни струи можат да се разликуваат. Првиот е Калам, што главно се занимаваа со исламски теолошки прашања. Тие ги вклучуваат мутезилите и ешариите. Другата е фелсефа, која беше основана на толкувања на арситотелианизмот и неоплатонизмот. Имаше обиди од страна подоцна филозоф-теолози во усогласување и трендови, особено од страна на Ибн Сина (Авицена) кој ја основал школата на авиценизмот, Ибн Рушд кој ја основал школата на авероизмот, а други како Ибн ал-Хајтем (Акхацен) и Абу Рејхан ел-Бируни.

ХVII-XXI век

Почетокот на модерната филозофија

Хронолошки гледано, на почетокот на модерната ера на западната филозофија обично се идентификува со 17. и 18 век, додека ХVIII век често се нарекува просветлување. Модерната филозофија се разликува од неjзините претходници поради зголемување на независноста од традиционалните органи како што се Црквата, академијата, и аристотелианизм; нов фокус врз темелите на знаење и метафизички систем за градење. Појавата на современата физика од природната филозофија. Други централни теми на филозофијата во овој период го вклучуваат природата на умот и неговата поврзаност со телото, импликациите на новите природни науки за традиционалните теолошки теми како што се слободната волја и Бог, и појавата на секуларна основа за морална и политичка филозофија. Овие трендови првиот изразито сдружавам во повик Френсис Бекон за новата, емпириска програма за проширување на знаење, а наскоро се најде масовно влијателна форма во механичка физика и рационалистичка метафизиката на Рене Декарт. Томас Хобс беше првиот да ја применува оваа методологија систематски да политичка филозофија и е основоположник на модерната политичка филозофија, вклучувајќи ја и модерната теорија за „општествен договор“. Академскиот канон на почетокот на модерната филозофија обично го вклучува Декарт, Спиноза, Лајбниц, Лок, Беркли, Хјум, и Кант, иако влијателни придонеси за филозофија беа направени од страна на многу мислители во овој период, како што се Галилео Галилеј, Пјер Гасенди, Блез Паскал, Никола Малебранч, Исак Њутн, Кристијан Волф, Монтескје, Пјер Бејле, Томас Рид и Адам Смит. Жан-Жак Русо беше плодотворна фигура во иницирање реакција против просветителството. Приближно на крајот на почетокот на модерниот период најчесто се идентификува со систематски обид Имануел Кант да се ограничи метафизиката, оправда научни сознанија и ги помири обата од овие со моралот и слободата.

Филозофијата на XIX век

Подоцно модерната филозофија обично се смета да започне по филозофијата на Имануел Кант од почетокот на 19 век. Германската филозофија врши големо влијание во овој век, што се должи делумно на доминацијата на германскиот универзитетски систем. Германските идеалисти, како што се Јохан Готлиб Фиче, Георг Вилхелм Фридрих Хегел и Фридрих Вилхелм Шелинг Џозеф, ја трансформираа работата на Кант со ставот дека светот се состои од еден рационален процес и како таква е сосема усвоена. [68] Артур Шопенхауер за идентификација на овој процес, како ирационална волја да живее под влијание на размислувањето од 19 и почетокот на 20 век, како на пример работа на Фридрих Ниче и Сигмунд Фројд.

По смртта на Хегел во 1831 г. филозофијата од 19 век во голема мера се сврте против идеализмот во корист на сорти на филозофски натурализам, како што се позитивизмот на Огист Конт, на емпирија на Џон Стјуарт Мил и материјализмот на Карл Маркс. Логиката го почна период од неговите најзначајни достигнувања уште од почетокот на дисциплина, како зголемување на математички прецизни отворење на цели полиња на инференција за да ја формализираат во работата на Џорџ Бул и Готлоб Фреге. [69] Други филозофи кои иницираа линии на мислата дека ќе продолжат да ја создаваат филозофијата во 20 век вклучуваат: Готлоб Фреге и Хенри Сидвик, чија работа во логиката и етиката, односно, ги овозможи алатките за почетокот на аналитичка филозофија. Чарлс Сандерс Пирс и Вилијам Џејмс, кој го основал прагматизмот. Sоren Кјеркегор и Фридрих Ниче, коишто ги поставиле темелите за егзистенцијализмот и пост-структурализмот.

Филозофијата од XX век

Во рамките на минатиот век, филозофијата повеќе станува професионална дисциплина практикувана во универзитетите, како и другите академски дисциплини. Според тоа, стана помалку општи и повеќе специјализирани. Во поглед на една истакната последните историчар: "Филозофија стана високо организиран дисциплина, направено од страна на специјалисти првенствено за други специјалисти Бројот на филозофите има експлодирала, обемот на публикација порасна и потполиња на сериозни филозофски истраги се множат.. не само што е на широко поле на филозофијата денес премногу голема што ќе биде прифатена од еден ум, нешто слично е точно дури и на многу високо специјализирани потполиња“.

Во англиското говорно подрачје, аналитичка филозофија стана доминантна школа за голем дел од 20 век. Во првата половина на овој век, тоа беше школа на смирување, обликувана силно од логички позитивизам, обединети во идејата дека филозофските проблеми може и треба да се реши со внимание на логиката и јазикот. Пионерската работа на Бертранд Расел беше модел за почетокот на развојот на аналитичка филозофија, движејќи се од отфрлање на доминантниот идеализам во доцниот 19 век на британската филозофија на нео-хумеаната емпирија, зајакната со концептуални ресурси на современата математичка логика. Во втората половина на 20 век, аналитичка филозофија дифузен во широк спектар на различни филозофски погледи, само лабаво беа обединети со историски линии на влијание и само-идентификувана посветеност на јасност и ригорозност. Повоената трансформација на аналитичката програма доведе во две широки насоки: од една страна, имаат интерес во обичниот јазик, како начин за избегнување или преопишување на традиционалните филозофски проблеми, а од друга страна, повеќе темелен натурализам што бараше за распуштање на загатки на модерната филозофија преку резултатите од природните науки (како што се когнитивната психологија и еволутивната биологија). Промената во работата на Лудвиг Витгенштајн, од цел складни со логички позитивизам на терапевтско распаѓање на традиционалната филозофијата како лингвистичко недоразбирање на нормални облици на живот, беше еден од највлијателната верзија на првата насока во аналитичка филозофија. Подоцнешната работата на Расел и филозофијата на Квин се влијателни примероци на натуралистички доминантен пристап во втората половина на 20 век. Но, разновидноста на аналитичка филозофија од 1970-тите наваму пркоси на лесна генерализација. Натурализмот на Квин и неговиот епигони беше во некои околности заменет од страна на „новата метафизиката“ на можни светови, како и во влијателна работата на Дејвид Луис. Неодамна, експерименталното движење на филозофија се обиде да ги преизвести филозофски проблеми преку општествените науки техники на истражување.

На континентална Европа, ниту едно школа или темперамент не уживаше доминанција. Летот на логички позитивисти од Средна Европа во текот на 1930-тите и 1940-тите години, сепак, намалениот филозофски интерес за природните науки, како и акцентот на хуманистичките науки е важна и во она што обично се нарекува „континентална филозофија“. 20 век движења како што се феноменологијата, егзистенцијалноста, модерната херменевтиката, критичката теорија, структурализмот и постструктурализмот се вклучени во оваа лабава категорија. Основачот на феноменологијата, Едмунд Хусерл, се обиде да ја научат свеста како што е искусен од перспектива на прво лице, додека Мартин Хајдегер се привлече од идеите на Кјеркегор, Ниче и Хусерл да предложи неконвенционален пристап кон егзистенцијална онтологијата.

Во арапскиот свет Арапската националистичка филозофија стана доминантна школа на мислата, вклучувајќи филозофи како што се Мишел Афлак, Заки ал-Арсузи, Салах Ал-Дин Ал-Битар од Батизм и Сати'ал-Хусри. Овие луѓе беа занемарени многу за истражување на Маркс и во најголем дел се занимава со духовноста на поединецот кој во борбата против империјализмот и угнетување, доведе до обединетите арапски нации.

Големи традиции

Германски идеализам

Форми на идеализам се распространети во филозофијата од XVIII век до почетокот на XX век. Трансценденталниот идеализам на Имануел Кант за ставот дека постојат ограничувања на она што може да се разбере, бидејќи има многу работи што не можат да бидат донесени под условите на објективна пресуда. Кант ја пишува Критиката на чистиот ум (1781-1787) во обид да ги помири конфликтните пристапи на рационализмот и емпиризмот и да се воспостави нова основа за проучување на метафизиката. Кант имал намера со оваа работа да погледне во она што го знаеме, а потоа да го разгледа она што мора да биде вистина за тоа, како логична последица на начинот на кој ние го знаеме. Една од главните теми била дека постојат фундаментални одлики на реалноста дека избегаат нашите директни знаење. Иако Кант сметал дека целосното познавање на светот бара умот да наметне концептуални или категорични рамка за поток од чисти сетилни податоци вклучувајќи просторот и времето дека тоа постоело независно од нашите перцепции и пресуди; тој затоа не бил идеалист во било која едноставна смисла.

Покрај опусот на Кант, следно најзначајно дело на германскиот идеализам е Феноменологијата на духот од Хегел напишана во 1807 г. Хегел препознава дека неговите идеи не се нови, но и дека сите претходни филозофии не биле комплетни. Неговата цел е да ја заокружи западната филозофија во целост. Хегел осигурува дека близначките цели на филозофијата треба да се сметаат за контрадициите видливи во човечката експеријенција и истовремено да ги реши овие контрадикции помеѓу тоа „да се биде или не“. Оваа програма на признавање на контрадикциите е позната како „хегелијанска дијалектика“. Филозофите под влијание на Хегел се Лудвиг Андреас Фојербах, кој го измислува терминот проекција како се однесуваат на нашата неспособност да признае нешто во надворешниот свет без проектирање квалитети на нас самите по тие работи; Карл Маркс; Фридрих Енгелс, и британските идеалисти, особено Ти Грин, Мек Тагарт и Ф.Х. Бредли.

Малку од филозофите на XX век го прифааќат идеализмот. Сепак, неколкумина ја прифаќаат Хегеловата дијалектика. „Коперниковиот пресврт“ на Имануел Кант, исто така, останува важен филозофски концепт денес.

Прагматизам

Прагматизмот е отпочнат во духот на изнаоѓање на научен концепт на вистината, кој не зависи од личниот увид или од повикување на некое метафизичко царство. Вистината на изјавата треба да биде осудена од страна на ефектот што го има на нашите дела и вистина треба да се гледа како и она што на целата територија на научно истражување на крајот се согласи. Ова веројатно треба да се гледа како водечки принцип повеќе од една дефиниција на што значи тоа за нешто да биде вистина, иако детали за тоа како овој принцип треба да се толкува биле предмет на дискусија од Чарлс С. Пирс прво тоа зачнати. Максимата на Пирс за прагматизмот е како што следува: „Промислете со што ефекти, што разбирливо може да имаат практична лежишта, ние го замислуваме предметот на нашата концепција да имаат. Потоа, нашата концепција на овие ефекти е целта на нашите сфаќања на објектот.“ Како постмодернистички нео-прагматичар Ричард Рорти, многумина се убедени дека прагматизмот тврди дека вистината на верувања не се состои во нивната кореспонденција со стварноста, туку во нивната корисност и ефикасност.

На крајот на 19 век американските филозофи Чарлс Сандерс Пирс и Вилијам Џејмс беа нејзините соосновачи, а тоа подоцна беше развиена од страна на Џон Дјуи како инструментализам. Од корисноста на било која вера во секое време може да биде контингент на околност, Пирс и Џејмс ја конципираа конечната вистина како нешто само воспоставени од страна на иднината, конечното решение на сите мислења. Критичарите го обвинија прагматизмот од паѓање жртва на едноставен заблуда: затоа што нешто е тоа точно покажува корисно, дека корисноста е основа за својата вистина. Мислители во прагматичната традиција се вклучени Џон Дјуи, Џорџ Сантајана, Квин и КУ Луис. Прагматизам од неодамна е донесена во нови насоки од страна на Ричард Рорти, Џон Лакс, Доналд Дејвидсон, Сузан Хак и Хилари Путнам.

Феноменологија

Феноменологијата на Едмунд Хусерл е амбициозен обид во поставувањето на темелите за една вредност на структурата на субјективното искуство. Еден важен дел од феноменолошкиот проект на Хусерл е да покаже дека сите постапки на свеста се директни или се поврзани со објективната содржина. Оваа одлика Хусерл ја нарекол намерност. Во првиот дел од неговата двотомна работа, Логични истражувања (1901), тој поставил еден проширен удар на псилогизмот. Во вториот дел тој започнал да ја развива техниката на дескриптивната феноменологија, со цел да покаже како објективните судови се всушност дел од субјективното искуство, но не како дел од искуството на одредени поединци, туку како основен просперитет на какво било искуство да се работи.

Тој исто така се обидел да ги идентификува основните просперитети. Тој развил метод кој подоцна прераснал во Идеи (1913) под името трансцендентална феноменологија, со намера да ги основа моменталното искуство, како и сите полиња на човечкото знаење, во структурата на свеста на едно идеално, трансцендентално его. Подоцна, тој се обидел да ја усклади неговата трансцендентална гледна точка со знаењето на интерсубјективниот жив свет во кои реалните индувудуални субјекти комуницираат. Во текот на својот живот, Хусерл објавил само неколку свои дела, кои главно ја третираат феноменологијата во апстрактните методолошки поими. Но, тој оставил огромно дел од неговите необјавени анализи.

Делата на Хусерл биле многу влијателни во Германија, со самото отворање на школа за феноменологија во Минхен и Готинген. Феноменологијата достигнала интернационална слава преку работата на филозофите како Мартин Хајдегер (асистентот на Хусерл), Морис Мерло-Понти и Жан Пол Сартр. Всушност, преку работата на Хејдегер и Сартр, Хусерловото фокусирање на субјективното искуство влијаело врз егзистенцијализмот.

Егзистенцијализам

Егзистенцијализмот е поим кои го користеле филозофите од доцниот ХIX и XX век. И покрај разработените доктрински разлики, тие го поделиле верувањето дека филозофското мислење започнува со човечкиот субјект, не единствено размислувачкиот субјект, туку постапувањето и чувствувањето на човечката единка. Во егзистенцијализмот, гледната точка на поединецот се одликува со она што се нарекува „егзистенцијален нарав“ или чувство на дезориентација или конфузија во лицето на еден навидум бесмислен или апсурден свет. Многу егзистенцијалисти ги земале предвид традиционалната систематична или академска филозофија, по стил и содржина, како и онолку апстрактна и далечна од конкретното човечко искуство.

Иако тие не го користеле поимот, филозофите од 19 век, Серен Кјеркегор и Фридрих Ниче се сметаат за татковци на егзистенцијализмот.

Главната цел во делата на Кјеркегор е идеалниот филозофски систем на Хегел, за кој тој смета дека е игнориран или исклучен внатрешниот субјективен живот на човечките поединци. Кјеркегор пак смета дека „вистината е субјективност“, водејќи полемика дека повеќе важно за едно човечко битие се прашањата поврзани со внатрешната врска на индивудуата со егзистенцијата. Во основа, според Кјеркегор, еден христијанин кој верува дека вистината на религиозното верување е субјективно прашање и дека секој треба да се бори со страст.

Иако Кјеркегор и Ниче се меѓу неговото влијание, прашањето за тоа дали Мартин Хејдегер треба да се смета за егзистенцијалист е доста дискутабилно. Во Битие и време, тој го претставил коренот на методот на филозофските објаснувања за човечкото постоење да биде анализирано во рамките на егзистенцијалните категории и дека ова довело до тоа да многу критичари го сметаа него за една важна личност во ова егзистенцијалистичко движење. Сепак, Во Писмата за Хуманизмот, Хајдегер експлицитно го одбива егзистенцијализмот на Жан Пол Сартр.

Сартр станал најпознатиот поборник за егзистенцијализмот, истражувајќи го не само во неговите теоретски дела како што е Битие и ништост, туку и во драми и романи. Сартр заедно со Симон Бовоар ја претставиле јасната атеистичка гранка на егзистенцијализмот, која денес сè повеќе се поврзува со нивните идеи за одбивност, случајност, лошо верување и апсурдот отколку со Кјеркегоровата духовна тегобност. Сепак, фокусот на индувидуалното човечко суштество, одговорно пред универзумот за автентичноста на неговото/нејзиното постоење е слично со сите овие мислители.

Философијата како мотив во уметноста и во популарната култура

• „Плитка философија на длабоки места“ (руски: Мелкая философия на глубоких местах) — песна на рускиот поет Владимир Мајаковски од 1923 година.
• „Филозофија со броеви“ (англиски: Philosophy By Numbers) — песна на британското техно-дуо Орбитал (Orbital) од 1994 година.

Поврзано

• Аналитичка филозофија
• Континентална филозофија
• Критичка теорија
• Постмодерна филозофија
• Западна филозофија
• Историја на западна филозофија
• Старогрчка филозофија
• Римска филозофија
• Христијанска филозофија
• Византиска филозофија
• Еврејска филозофија
• Руска филозофија
• Чешка филозофија
• Источна филозофија
• Будистичка филозофија
• Кинеска филозофија
• Хинду филозофија
• Исламска филозофија
• Јапонска филозофија
• Список на филозофи
• Список на кинески филозофи
• Список на филозофски теми
• Список на филозофии
• Метафилозофија

Надворешни врски

Ресурси

Следните сајтови се на англиски јазик

• EpistemeLinks.com Архивирано на 13 септември 2017 г.
• Филозофска истражувачка база Архивирано на 15 јуни 2005 г.
• Водич за филозофија Архивирано на 16 јуни 2005 г.
• Серија „Вовед во филозофија“ Архивирано на 8 март 2007 г. од Пол Њуал.
• Вовед во филозофија (скратена верзија) Архивирано на 6 март 2005 г.
• Филозофија во Мелбурн, Австралија Архивирано на 8 март 2005 г.
• Philosophy @ large, Водич за филозофија на филозофската заедница при универзитетот во Ливерпул Архивирано на 28 март 2005 г.
• PhilosophyArchive.com: филозофски е-текстови
• Philosophical Society.com
• Стенфорд енциклопедија за филозофија
• Интернетна енциклопедија за филозофијата Архивирано на 27 октомври 2009 г.

Форуми

Следниве сајтови се на англиски јазик

• Форуми за трагачи по вистината—Место за дискутирање филозофии на религија и други теми.
• Филозофски форуми Архивирано на 22 септември 2016 г.
• I Love Philosophy
• Дискусија за се од етика до естетика
• PhiloWiki Архивирано на 3 април 2005 г.—Прва онлајн Вики за развој на различните гледишни тошки на спектар од филозофски теми.
• Groves of Academe—Дискусии што покриваат филозофија, логика/математика, култура, литература, уметност и технологија.

Организации, сајтови и асоцијации

Следниве сајтови се на англиски јазик

• Аналитичка и континентална филозофија Архивирано на 8 септември 2006 г.
• Друштво за филозофски истражувања
• Американска филозофска асоцијација
• Друштво за филозофски дискусии (Сократ кафе)
• Триаголник филозофија Архивирано на 8 март 2005 г.
• Забрането за кучиња и филозофи