Википедија

Старичани

Ова е објавената верзија, проверена на 26 мај 2024. Промени во предлошки чекаат на преглед.

Старичани или Старичени (грчки: Λακκώματα, Лако̀мата; до 1927 г. Σταρίτσανη, Старицани[2]) — село во Костурско, Егејска Македонија, денес во општината Рупишта од Костурскиот округ на Западна Македонија, Грција. Селото отсекогаш било македонско и останало такво до денес.[3]

Старичани
Λακκώματα
Улица во селото
Улица во селото
Старичани is located in Грција
Старичани
Старичани
Местоположба во областа
Старичани во рамките на Рупишта (општина)
Старичани
Местоположба на Старичани во Костурскиот округ и областа Западна Македонија
Координати: 40°25.46′N 21°12.4′E / 40.42433° СГШ; 21.2067° ИГД / 40.42433; 21.2067
ЗемјаГрција
ОбластЗападна Македонија
ОкругКостурски
ОпштинаРупишта
Општ. единицаРупишта
Надм. вис.&10000000000000670000000670 м
Население (2021)[1]
 • Вкупно78
Час. појасEET (UTC+2)
 • Лето (ЛСВ)EEST (UTC+3)

Географија

уреди

Селото се наоѓа на 15 км југозападно од градот Костур и на 8 км југозападно од Рупишта. Лежи на надморска висина од 670 м на десниот брег на реката Галешово, во пазувите на планината Одре.[3]

Историја

уреди

Во Османлиското Царство

уреди
 
Црквата „Св. Благовештение“
 
Црквата „Св. Ѓорѓи“

Селото се спомнува во османлиски дефтер од 1530 г. под името Истаричани и Ан Истаричани. Во двете маала имало 12 христијански семејства.[4] Во црквата на Старичани се чува вредна икона на Богородица од XIV век.[5] Според месните преданија, селото првично било поблиску до Бистрица и се нарекувало Порино. Порино имало 10 цркви — Св. Илија, Св. Атанас, Пресв. Богородица, Св. Троица, Св. Спас (Спасовден), Св. Никола, Св. Петка, Св. Костадин и Св. Благовештение (Благоевец). Поради прелевање на реката селото се преместило на сегашното место и го добило името Старичани.[3]

Црквата „Св. Благовештение“ во селото е живописана во 1827 г. од истакнатиот зограф Аргир Михајлов.[6]

На крајот од XIX век Старичани било чисто македонско село. Неговите жители биле познати ѕидари кои оделе на печалба во Цариград и Анадолија. Дел од нив останале да живат во Бугарија.[3] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Старичани имало 350 жители Македонци.[7][8]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Старичани е чисто македонско село во Костурската каза на Горичкиот санџак со 65 куќи.[9]

На почетокот на XX век целото население на Старичани било под врховенството на Цариградската патријаршија, но по Илинденското востание на почетокот од 1904 г. прешло под врховенството на Бугарската егзархија.[10] Истата година турските власти не им гозволиле на учителите Илија Живков од Битола и Калиопа Зисова од Рупишта да отворат народно училиште.[11] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Старичани имало 520 Македонци, сите под егзархијата.[7][12]

Според Георги Константинов Бистрицки Старичени пред Балканските војни имало 60 македонски куќи,[7][13] а според Георги Христов покрај македонските имало и една влашка.[14] Боривое Милоевиќ („Јужна Македонија“) вели дека во приближно истиот поериод селото имало 54 македонски куќи, од кои 4 куќи биле погрчени.[15]

Селото било упориште на комитите во Костенаријата и на многу наврати е напаѓано од грчки андартски чети. Според зборовите на Христо Силјанов:

„ Имињата на селата Старичени, Езерец и Осничени станаа симболи на хероизам и мачеништво.[16] “

Ноќта 23 спрема 24 (или 19) декември 1905 г. селото е нападнато од 200 андарти кои биле одбиени од месната милиција и четата на ВМОРО на чело со Кирјак Шкуртов.[17] Загинале две жени и запалени се 15 плевни.[18] Во 1909 г. во Старичани имало 52 македонски куќи под егзархијата и 8 прогрчки; второспоменатите ги држеле црквите и училиштето.[19]

Во Грција

уреди

За време на Балканските војни селото е окупирано од грчка војска и во 1913 г. влегло во состав на Грција. Таа година во него се попишани 340 жители.[3] Од 1914 до 1919 г. 41 жител на Старичани, а по 1919 г. уште 6 се преселиле во Бугарија по официјален пат.[20] Некои жители на Старичани се преселиле во селото Бошинос, Драмско,[21] а четири семејства се преселиле во Рупишта.[22] Во 1927 г. селото е преименувано во Лакомата. На пописот во следната 1928 г. се води со 290 жители.[3]

За време на Втората светска војна во селото се создадени огранок и чета на бугарската паравоена организација „Охрана“ на чело со Васил Маниолов.[23] На 29 април 1943 г. грчка паравоена чета од околу 600 лица го нападнало Старичани, кое пак го бранеле 33 милиционери. Селото е изгорено, ограбено и дел од неговите жители се масакрирани.[24] Според Тодор Симовски нападот се случил на 1 април 1943 г., а напаѓачите биле војници на ЕЛАС, при што загинале 40 жители и селскиот поп. По нападот мештаните добиле оружје од италијанските окупациски власти. 45 семејства од селото се иселиле во Бугарија и социјалистичките земји.[3]

За време на Граѓанската војна (1946-1949) селото силно настрадало, поради што 45 семејства се иселиле во источноевропските земји.[3]

Месности во Старичани преименувани со службен указ на 5 мај 1969 г.
Име Грчки Ново име Грчки Опис
Саматско[25] Σαμάτσκο Корфула Κορφούλα[26] врв на планината Одре (826 м), И од Старичани[25]
Суитско[25] Σουΐτσκο Омало Ομαλό[26]
Соишта Σόϊστα Ватирема Βαθύρεμα[26] река
Бодацина[25] Μποδατσίνα Дасорема Δασόρεμα[26] река С од Госно, Десна притока на Осман Беј, лева притока на Галешово[25]
Друм[25] Ντροῦμος Дримос Δρυμὸς[26] врв С од Госно (696 м)[25]
Лесков Трап Λέσκου Τρὰπ Лептокаријас Рема Λεπτοκαρυᾶς Ρέμα[26] река

Население

уреди

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011 2021
Население 434 201 226 176 176 217 194 97 78
Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Културни и природни знаменитости

уреди
Цркви

Личности

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
  2. ↑ „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 12 април 2021.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). II дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 43–44. ISBN 9989-9819-6-5.
  4. ↑ Yeni, Harun (септември 2006). Demography and settlement in Paşa Sancağı Sol-Kol Region according to Muhasebe-i Vilayet-i Rumeli Defteri dated 1530 : A Master’s Thesis (PDF). Ankara: Bilkent University. Department of History. стр. 110.
  5. ↑ Мрежно место на Општина Рупишта, Архивирано од изворникот на 7 февруари 2008, Посетено на 11 март 2008
  6. ↑ Αλεξίου, Γεώργιος Τ. „Ο ναός του προφήτη Ηλία (1836) στο Ασπρονέρι Άργους Ορεστικού. Ο άριστος αγιογράφος Αργύρης Μιχάλη από το χωριό Τσούκα Νεστορίου. περίπου (1790 – 1850)“. Посетено на 10 јануари 2015. no-break space character во |title= во положба 144 (help)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
  8. ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 268. ISBN 954430424X.
  9. ↑ Михајловски, Роберт, уред. (2017). Етнографска карта на Битолскиот вилает (PDF). Каламус. стр. 99.
  10. ↑ Силяновъ, Христо (1943). Освободителнитѣ борби на Македония (PDF). II. Следъ Илинденското възстание. София: Издание на Илинденската Организация. стр. 125.
  11. ↑ Райчевски, Стоян. 1904 – 1906 Гоненията на българите в Македония и Одринско. София, 2011, стр. 34 – 36.
  12. ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 180–181.
  13. ↑ Бистрицки (1919). Българско Костурско (PDF). Ксанти: Издава Костурското Благотворително Братство „Надежда“ в гр. Ксанти. Печатница и книжарница „Родопи“. стр. 9.
  14. ↑ Марков, Георги Христов (2002). Хрупищко (PDF). Хасково: Държавен архив - Хасково, Интерфейс. стр. 199. ISBN 954-90993-1-8.
  15. ↑ Милојевић, Боривоје Ж (1921). Јужна Македонија (PDF). Насеља српских земаља. стр. 18.
  16. ↑ Силяновъ, Христо (1943). Освободителнитѣ борби на Македония (PDF). II. Следъ Илинденското възстание. София: Издание на Илинденската Организация. стр. 196.
  17. ↑ Марков, Георги Христов (2002). Хрупищко (PDF). Хасково: Държавен архив - Хасково, Интерфейс. стр. 142. ISBN 954-90993-1-8.
  18. ↑ Даскалов, Георги. Българите в Егейска Македония, МНИ, София, 1996, стр. 64.
  19. ↑ Телеграма од Иларион од Костур
  20. ↑ Mapping Migration in Kastoria, Macedonia. Lakkomata Архивирано на 26 јули 2007 г..
  21. ↑ Официален сайт на Дем Каламбаки, Архивирано од изворникот на 2009-02-27, Посетено на 2008-11-27
  22. ↑ Милојевић, Боривоје Ж (1921). Јужна Македонија (PDF). Насеља српских земаља. стр. 110.
  23. ↑ Миноски, Михајло (2017). Минчо Фотев и националноослободителното движење на македонскиот народ од егејскиот дел на Македонија (1941-1949) (PDF). Toronto, Canada: Risto Stefov Publications. стр. 27.
  24. ↑ Мичев, Добрин. Българското национално дело в Югозападна Македония (1941 – 1944 г.)
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 25,5 25,6 По топографска карта М1:50 000, издание 1980-1985 „Генеральный штаб“
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 26,5 „Διατάγματα. Β. Διάταγμα ΥΠ' Αριθ. 266. Περὶ μετονομασίας συνοικισμὤν, κοινοτήτων καὶ θέσεων“ (PDF). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Εν Αθήναις: Ἐκ τοῦ Εθνικού Τυπογραφείου. Τεύχος Πρώτον (Αριθμός Φύλλου 79): 712. 1969. Занемарен непознатиот параметар |month= (help)
  27. ↑ Јасмина Дамјановска; Ленина Жила; Филип Петровски (2016). Илинденски сведоштва том II, дел II. Скопје: Државен архив на Република Македонија.
  28. ↑ Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. : Личен състав по документи на Дирекция „Централен военен архив“ (PDF). София: Главно управление на архивите, Дирекция „Централен военен архив“ В. Търново, Архивни справочници № 9. 2006. стр. 329. ISBN 954-9800-52-0.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Старичани&oldid=5206563“