Магарево

Магарево — село во Општина Битола, во околината на градот Битола.

Магарево
Магарево Местоположба на Магарево во Македонија Магарево на карта
Координати 41°2′33″N 21°14′12″E
Општина	Битола
Население	81 жит. (поп. 2021)
Шифра на КО	02075
Надм. вис.	1115 м
Магарево на општинската карта Атарот на Магарево во рамките на општината
Магарево на Ризницата

Географија и местоположба

Селото се наоѓа во подлабоките северни пазуви на планината Баба, оддалечено 8 километри западно од Битола, на излезот кон Пелистер.

Историја

Двете големи села, Магарево и Трново , лежат во полите на Баба Планина (Вернудос) со врвот Пелистер, западно од градот Битола на оддалеченост од околу 8 км. Повеќето семејства потекнуваат од Москополе, Албанија, кои кон крајот на осумнаести век или поточно по 1767 година пребегале од таму поради пљачкањето на Али Паша Јанински – Тепелена, кој на трипати Москополе го запалил и ограбил. Освен од Москополе, влашките семејства се доселиле во овие села од Бит, Куќи и Пинд. Овие луѓе биле со голем патриотски дух и висока култура за што зборува постоењето на полугимназијата, женското училиште (или училиште за девојчиња), основните училишта, кои ги воделе одлични професори и учители, како на пример : Астериос Гјанулис, Апостолос Зогас, Анастасиос Догас, Петрос Куринас, Грезос, Фесопулос, Боснакос Николаос, Витан, Г. Дуцис и други. Општопознато е дека во од Магарево водат потекло и браќата Константин и Димитар Миладинови, по мајка Султана и по дедо Данаил, кој бил поп. Нивниот дедо Данаил, браќата Миладиновци ги пратил да се школуваат во Јанина, стипендирани од жителите на с. Магарево, кои откако го завршиле школувањето, учителствувале во Магарево и Трново, предавајќи на влашки јазик. Во тоа време жителите од Магарево и Трново ја имале решено својата инфраструктура, која се состоела во тоа да секоја куќа добива вода од пелистерските извори со воспоставување на земјени ќумци, спровеле канализација која одела во пелистерската река, направиле бразди за наводнување, бразди за одржување на чистотата и друго. Направени биле и повеќе чешми за пиење вода меѓу кои „Шарковец“,„Мора“,„Сидери“ во село Трново, „Марле“,„Гунели“,„Шупутир“ и други во село Магарево. Жителите од овие села кои се занимавале со сточарство, од пелистерските пасишта, до с. Трново имале спроведено млековод од земјено-глинени ќумци низ кои течело млекото кое сточарите Власи го пуштале за правење на кашкавал, сирење и други млечни производи. По името на сирењето, кое по грчки се викало „тири“ денешното село Трново се викало Тирново. Името на село Магарево произлегува од грчкиот збор „мегарово“ што значи „голема промаја“. Во 1835 година во Магарево е направена црквата „Св.Димитриј“ која по габарит и димензии е иста како црквата „Св.Димитрија“ во Битола и црквата „Св.Димитиј“ во Солун. Најголема заслуга за црквата на „Св.Димитриј“ во с. Магарево има господинот Димитриј Бишта од с. Магарево, кој беше главен дарител и организатор за донирање на парични средства од страна на жителите на ова село.

Димитриј Бишта уживање голем авторитет не само во Магарево и Трново, туку и во Битола поради што беше избран за член на околинскиот одбор. Скоро секогаш , до црквата доаѓаше со коњ и неговото доаѓање значеше почеток на служта- литургијата во црквата. Во 1871 година направен е и манастирот „Св.Ѓоргиј“ во с. Магарево и тоа одма на западната страна од црквата „Св.Димитриј“ на растојание од околу 500 метри, за кој манастир, по неговата изградба голем придонес даде внукот на Димитриј Бишта, по име Петро Бишта. Битно е да се истакне дека во овој манастир господинот Петро Бишта спроведе и водовод, така што летото 1945 година свечено пред гостите од двете села ја пушти чешмата и шадрванот во дворот кои и ден денес функционираат благодарејќи на верниците од с. Магарево. Во турско време, Магарево имаше своја автономија за што плаќање одредени давачки на султанот. Автономијата значеше обврска на султанот во Магарево да не се дозволи да има Турци. Така да при една ваква состојба Магарево беше заградено со голем ѕид на кој имаше направено влезни порти, кое нешто јасно се гледа од сликата што е направена во тоа време.кое нешто јасно се гледа од сликата што е направена во тоа време.

Како во сите поробени места од страна на Османлиското Царство во тоа време, така и во Магарево и Трново беше формиран комитет од страна на помладите луѓе со цел да се ослободат од турскиот јарем за да живеат слободно во својата земја. Овој комитет делуваше на начин што беше секогаш во тек со сите актуелни збиднувања, соработуваше со комитетите од другите места, од каде набавуваше и оружје, сè со цел да во даден момент се крене востание. Комитетот од Магарево и Трново имаше врска и со Гарибалди од Италија кој ги снабдуваше со оружје и други потребни материјали, кои беа засолнети во месноста „Голема Ливада“ над село Магарево. На чело на овој комитет беше магаровчанецот Мина Бишта, познат по своите патриотски чувства, човек со широко срце, човек од доверба, кој уживаше голем авторитет кај сите жители од двете села. Комитетот делуваше тајно и незабележително од пошироката јавност за кое нешто тогашната турска власт немаше никакви сознанија. Меѓутоа што се случи еден ден,летото 1852 година на пазар во Битола? Тој ден неколку лица од комитетот беа слезени во Битола помеѓу кои и синот на Теодору Лика од с. Трново. Ова момче беше убаво градено, добро развиено, лично и допадливо по неговиот стас и убавина, поради што во еден момент беше забележан од началникот на турската полиција во Битола. На началникот ова момче му се допадна и бидејќи истиот беше познат по своите перверзни постапки, побара од него да си ги задоволи своите ниски страсти, на што ова момче му одговори : „Господине началниче, зар не гледаш дека јас сум машко?“, но началникот продолжи насилно да се доближува према него, после кое нешто момчето му ја извади сабјата, која ја имаше началникот на ременот, со неа го распара низ целиот стомак, од што началникот почина на лице место. По ваквиот настан момчето избега и турската полиција не успеа да го фати. Тој ден доаѓаше во Битола Големиот везир , кој кога разбра што се случи нареди момчето веднаш да се фати и да се обеси. Полицијата не успеа да го фати момчето поради што ги уапси неговите родители, која почна ѕверски да ги измачува. Родителите го проколнаа нивниот син да се предаде бидејќи мачењето не можеа да го издржат. Синот ги послуша и се предаде.

Бидејќи беше сабота бесењето се одложи за наредните денови. Во една ваква мачна состојба претседателот на комитетот, Мина Бишта и неговите другари слегле во Битола и почнаа да протестираат да не биде момчето обесено бидејќи тоа беше намерно испровоцирано од началникот на турската полиција. Меѓутоа за време на протестот, Мина Бишта и неговите другари беа фатени од турската полиција, и уапсени. По неколку дена, тогашниот митрополит пелагониски-битолски, Бенедикт, ги накодоши кај Турците и сите членови на комитетот од с. Магарево и с. Трново кои беа фатени и заедно со Мина Бишта и неговите другари што протестираа во Битола, беа спроведени во затворот во Цариград, каде после долги маки починаа во затворските долапи. Не помогнаа никакви рушвети и молби за да овие лица бидат ослободени. Покрај овој настан, во тоа време, забележан е и настанот за убиството на уште три члена од влашко-грчкиот комитет во с. Трново, кои беа накодошени од една стара жена кај Турците. Трновчанецот Наку со своите два другари беа фатени од Турците во пелистерската шума, врзани за три борови дрвја и со нож избодени по целото тело. Според кажувањата на сега покојниот Лаќа од с. Трново, после 10 дена од овој масакр на овие млади луѓе,од страна на Турците им беше кажано на нивните семејства кои ги најдоа своите чеда убиени, и зафатени со црвја низ целото тело. Сестрата на Наку, Василикија Калица од Трново, со голема жал и болка го погреба својот брат на трновските гробишта заедно со неговите два ѕверски убиени другари. Сето ова говори за големото патриотско чувство на жителите од овие две села кои беа крајно слободољубиви и кои сакаа нивниот народ секогаш да биде на своето, презирајќи секакво поробување и ограничување на нивните права од страна на Турците.

За време на војната 1912-1918, селата Магарево и Трново беа заземени од германците и бугарите кои баш таму го отворија фронтот. Жителите на овие села беа како таоци интернирани во Бугарија, каде доста од нив изумреа и не се вратија. Сите куќи од бомбардирањето беа разрушени и запалени,а тие што останаа беа опљачкани од бугарите. Остана само црквата „Св.Димитриј“ и Св.„Ѓоргиј“ во с. Магарево. Црквата „Св.Димитриј“ во с. Магарево, бугарите во целост ја опљачкаа, ги зедоја сите икони, сите златни работи и се друго што имаше внатре, ги спаковаа во 50 сандуци и ги пратија за Бугарија. Успеја да го размонтираат и земат иконостасот, лустерот и камбаната кои за среќа ,беа пречекани во Велес, каде истите му беа одземени. Иконостасот на „Св.Димитриј“ с. Магарево според кажувањата се наоѓа во црквата „Св.Богородица“-Битола, лустерот се постави во „Офицерски дом“- Скопје , а потоа во „Офицерски дом“-Битола каде сè уште се наоѓа, а камбаната на црквата „Св.Димитриј“ се наоѓа во с. Брусник, битолско. Бугарите црквата „Св.Димитриј“-с. Магарево, ја претворија во коњушница, каде ги чуваа коњите, а на североисточниот дел од самата црква, каде сè уште има една мала просторија, која што и ден денес се користи за помали црковни обреди, живееше бугарскиот командант

После војната,1912-1918 година, кога жителите на Магарево и Трново се вратија во своите села најдоа само пустош, разрушени и опљачкани куќи и упропастен имот.

Така да многу од нив се преселија во Битола, се иселија во Грција и други места на Балканот. Над с. Магарево и с. Трново се простира прекрасна шума која тогаш се состоеше од 4.000.000 борови дрвја и елки, како што кажуваат пресметките на тогашниот математичар Горги Киза.

За време српско, во еден прекрасен предел од оваа шума, кој тогаш го викаа „ливада на гркинката“ (Пандеали Грека),подигнато е „Детското летовалиште“ таканаречено „санаториум“. На неговото отворање присуствуваше и српскиот крал Александар Караџорџевич, кој беше многу воодушевен од убавината и величествената положба на ова „Детското летовалиште“ , при што рече : „Имаме и ние горе во Србија убави места, но ова место ги надминува сите“.

Црквата и манастирот во с. Магарево, по втората светска војна ( 1940-1945 година) во времето на комунистичка Југославија, беа оставени на забот на времето. Скоро никој не се интересираше за нив со мали исклучоци од селаните, па истите почнаа да руинираат и пополека да се распаѓаат. Тоа беше жалосно да овие храмови кои имаат големо историско значење за овој крај се остават сами на себе. Некаде 1980 година, г-ѓата Далабира Верга ,мажена Зулевска, од Магарево, сонувајќи го светецот Св.Димитриј, го продаде својот стан во Битола и сите парични средства ги инвестира во оваа црква. Црквата бараше уште, но можностите беа скромни да истата го добие оној сјај кој го имаше порано. Во 2007 година благодарение на паричните средства, кои беа добиени од денационализацијата за имотот на црквата и манастирот ,како и големата упорност на жителите на с. Магарево, заедно со црковниот одбор од селото кој го сочинуваа : Кире Келешовски, Коста Тоневски, Ице Субашевски, Геле Кицевски, Јован Субашевски и Никола Карабола , потпомогнати од адвокатот во пензија Коста Ѓоргиев- Калица од Битола ,внук на покојниот Петро Бишта,се обнови кровот на црквата „Св.Димитриј“ -с. Магарево и истата се спаси од нејзиното неповратно пропаѓање. Истата година, г-динот Јоргос Костика од Солун, донитра 200 евра , со кои се исчистија гробовите на строседелците власи од с. Магарево. Во 2009 година магаровчанецот Јанако Тоновски дојде од Америка и донира над 10 000 американски долари со кои средства значително се подобри внатрешноста на црквата. И денес се преземаат одредени помали и скромни дејствија околу црквата и манастирот со што истите станаа попристапни за жителите и другите заинтересирани лица.

Денес во Магарво и Трново има малку куќи од староседелците, односно Власите, а во тренд е градење на викендици на местото на старите порушени куќи, од страна на потомците на старите магаровчани и трновчани.

Вкупно 2 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.

Стопанство

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 167 —     1953 158 −5.4% 1961 159 +0.6% 1971 167 +5.0% 1981 165 −1.2%	Година Нас. ±% 1991 81 −50.9% 1994 90 +11.1% 2002 87 −3.3% 2021 81 −6.9%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Магарево имало 2.400 жители, сите Власи. Според секретарот на Бугарската егзархија Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Магарево имало 2.160 Власи и во селото функционираат две грчки и едно влашко училиште.

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 50 Македонци и 100 Власи.

Според пописот во 2002 селото има 87 жители од кои: 62 Македонци, 24 Власи и 1 останат.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 81 жител, од кои 60 Македонци, 16 Власи, 2 останати и 3 лица без податоци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	2.400	2.160	167	158	159	167	165	81	90	87	81

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.

Родови

Магарево е воглавно влашко село, кои се населиле во Магарево средината на ХVIII век од разрушениот град Москополе кој се наоѓал во Албанија, и од Грамошта во Епир. Пред да стане влашко, Магарево било македонско село, од кое постепено се иселиле македонските родови. Па така се познати некои иселеници. Во Бугарија во селото Пателница се иселени родовите Халачеви и Клвачеви, таму се отселени околу 1770та. Еден македонски род со 10 куќи се иселил во Тиквеш. Еден македонски род (Маленковци) се иселил во Охрид. И три македонски рода се иселиле во селото Стеблево, Голо Брдо.

Родови во селото Магарево се: Кица (1 к.), Кота (1 к.), Пане (1 к.), Гого (1 к.), Зога (1 к.), Нашко (1 к.), Атанас (1 к.), Тахула (1 к.), Биче (1 к.), Штерјо (1 к.), Дафин (1 к.), Кара Бола (1 к.) и Чело (1 к.) припаѓаат на групата влашки родови кои се доселени од Москополе; Копран (1 к.) и Јана (1 к.) доселени се во турско, од селото Нижеполе, таму имаат роднини Копран (3 к.), подалечно потекло од Москополе; Јана (1 к.) доселени се исто така од Нижеполе, подалечно потекло од Фраша во Албанија; Петре (1 к.) потекнуваат од православни Албанци, мешајќи се со Власите го примиле влашкиот јазик; Михајловци (1 к.) некое време живееле во Србија, по потекло се Каракачани; Циле (1 к.) од Магарево прешле во Рожден во Мариово, а 1950 се вратиле во селото.

Македонски родови во Магарево се: Ставревци (1 к.) доселени се 1900 од Кажани; Штерјовци (4 к.), Трпчевци (2 к.), Субашовци (2 к.) и Наневци (1 к.) доселени се 1904 од Ротино.

Културни и природни знаменитости

Верски објејкти

• Црква „Св. Димитриј“ — селска црква
• Магаревски манастир („Св. Ѓорѓи“)

Личности

Родени во Магарево

• Димитриос Цапанос (1883-) — грчки револуционер, деец на грчката вооружена пропаганда во Македонија
• Михаил Сапкас (1876-1956) — грчки револуционер
• Димитриос Стергиос Лалас (1848-1911) — грчки пијанист и композитор од XIX – XX век

Иселеништво

Спомнати се погоре постарите македонски иселеници. Од денешните влашки родови, од родот Гога по едно семејство има во Битола и Романија. Од родот Зога едно семејство се иселила во Лерин. Во Битола има семејства од следните родови: Мани (3 к.), Петре (2 к.), Тахула (1 к.), Биче (1 к.), Кица (1 к.), Кара Бола (1 к.) и Чело (1 к.). Сосема се иселени следните влашки родови: Шупила, Малто, Чанти, Ќаји, Топал, Туфо Никола, Папа Никола, Папа Деду, Бољари (овие живеат во Битола и САД), Договци, Ќеленовци, Деандровци (од нив потекнува Тома Деандру лекар во Скопје). Од родот Топаловци потекнува познат математичар во Солун. Влашки иселеници има на уште многу места и во Србија и Босна, во Модриќ.

Надворешни врски

• Магарево на Ризницата ^?