Корнелије Станковиќ
Корнелије Станковиќ (Будим, 23 август 1831 - Будим, 16 април 1865) е првиот српски образован композитор, мелограф, диригент, пијанист и музички писател.
Биографија
уредиРоден е во српско граѓанско семејство во Табан, српската област Будим, од татко Георгиј и мајка Софија.[1] Откако ги изгубил своите родители рано, тој живеел извесно време со својата постара сестра во Арад, каде што посетувал основно училиште и две одделенија на гимназијата. Потоа се преселил во Сегед, а со својот брат Џозеф во Табан, за да го посетува и заврши средното училиште во Пешта (1849). Благодарение на моралната и материјалната помош на семејните пријатели, брачната двојка Јелена и Павле Риџички од Скрибешќе, 1850 г. Заминал да студира музика во Виена во Студирал хармонија и контрапункт кај угледниот дворски оргулист, професор на Конзерваториумот Симон Сехтер, меѓу чии студенти бил и Антон Брукнер, и ги совладал основите на техниката на пијано. Се интересирал и за виното. Раскошниот музички живот и учењето на виенскиот професор го одбележале најважниот дел, но и крајот на школувањето на Станковиќ. Неизлечивата болест, туберкулозата, го спречила младиот уметник од посакуваната музичка обука во Русија.
Се упокоил на триесет и четири години, во пресрет на Велигден, 16.4. април, 1865 година.. Погребан е на српските гробишта во Табан. Кога овие гробишта биле иселени, неговите посмртни останки биле пренесени на гробиштата Буда, од каде на иницијатива на Музичкото друштво Станковиќ во 1940 година[2] на 25 вефруар биле пренесени во Белград. Бил погребан на Новите гробишта, во Алејата на великаните.[3], веднаш до Стеван Мокрањац.[4]
Творештво
уредиКултурни и историски околности
уредиГодините на уметничкото созревање на Станковиќ биле проникнати со турбулентни политички настани - револуцијата од 1848 година, апсолутизмот на Александар Бах и силната германизација, Кримската војна, колапсот на апсолутистичкото владеење на Бах и укинувањето на Војводството Србија . Во Србија, принцот Михаило Обреновиќ уживаше во ерата на своето второ владеење. Националното движење на Србите веќе беше основано со борбата за народен јазик и народната литература, предводена од Вук Стефановиќ Караџиќ. Иако тој самиот не бил музички писмен, Вук ја разбрал забелешката на Јакоб Грим дека записите на народни лирски песни треба да се надополнат со постојните народни мелодии.
За важноста на негувањето и примената на народната мелодија во неговите дела Станковиќ пишувал и во предговорите на неговите збирки, поканите за пренумерирање и во приватни писма. Неговите мисли се препознаени како бисери на пишаниот збор за српската народна музика.
Мелографска и уметничка дејност
уредиСветовна музика
уреди
Станковиќ почнал да работи на снимање и усогласување на граѓански и народни песни веднаш по пристигнувањето во Виена. По првите објавени усогласувања, под наслов „Српски народни песни“ (1851, 1853, 1854), објавил уште четири зборници (1858, 1859, 1862, 1863). Снимените граѓански песни, вклучително и оние врз основа на стиховите на популарните српски поети (Јован Јовановиќ-Змај, Ѓура Јакшиќ, Васа Живковиќ, Јован Суботиќ, Ѓорѓе Малетиќ), ги обработувал како четириделни хорски композиции, најпознати минијатури на пијано варијациите се „ За што се борат моите мисли “). Во текот на 1861 и 1863 г. патувал и снимал народни песни во Србија (Шабац, Лозница, Ваљево, Чачак, Ужице, Крагуевац). Станковиќ ги посветил печатените збирки на народни песни на црногорскиот принц Данило I, Србинките, принцот Михајло Обреновиќ и рускиот царски амбасадор во Виена, Виктор П. Балабин и поединечни композиции за пијано на принцезата Јулија Обреновиќ и нејзината добротворка Јелена Риџички.
Црковна музика
уредиОд поочувањето на виенскиот професор Сехтер, Станковиќ ги напишал своите први две „Литургии“ (1851, 1852). Првичните обиди на младиот музичар не биле во согласност со традицијата на народното црковно пеење, па затоа не биле со воодушевување прифатени ниту од верниците, ниту од црковните великодостојници. Затоа Станковиќ, на поттик на рускиот протоереј Михаил Рајевски и со поддршка на патријархот Јосиф Рајачиќ, почнал да снима народни црковни песни. Во Сремски Карловци (1855–1857) првпат во модерната музика ги снимил мелодиите на речиси целиот црковен репертоар. Усогласувајќи ги повеќето снимени едногласни мелодии за четиригласен хор, тој на својот народ му подарил непроценливо наследство: три објавени книги со наслов „Православно црковно пеење во српскиот народ“ (Виена 1862, 1863, 1864 и Белград 1994, фототип издание). како и 17 ракописни тома со четиригласни црковни песни и пет одделни тома со околу 400 страници монофонични пеења од Октавата, Општо и повремено пеење, Празнично пеење од Миној, Триод и (зборник на песни што се пејат од Велигден до Духовден) Пентикостара.[б 1]
Придонес во работата на пејачките друштва
уреди
До појавата на Корнелиј Станковиќ, првите српски црковни хорови и граѓански музички друштва во Австроунгарија и Србија имале композиции од руски автори и помалку познати музичари ( Готфрид Прејер и Бенедикт Ранхартингер од Виена, Франческо и Џузепе Синиќ од Трст, Вајс фон фон Петриња). Со објавувањето на делата на Станковиќ, новите усогласени мелодии на српското народно пеење станале достапни за хорските пејачи и диригенти во Виена, Трст, Задар, Котор, Панчево и Белград. На афирмацијата на националниот стил особено влијаел краткотрајниот (1863–1864) престој на Корнелиј Станковиќ како диригент во Првото белградско пејачко друштво . Како наследник на Милан Миловук, Станковиќ направил значајна промена со воведување на српски народни песни, усогласени за хорски ансамбл, наместо странски композиции. Тој го основал и т.н „Подготвителен хор“, со цел да се обезбеди дополнителна, теоретска едукација на членовите на хорот. Во 1863 година, заедно со Миловук, се стремел да го подигне музичкото образование во Србија. Подготвил и план за формирање на „Владиното музичко училиште“, првото државно музичко училиште во Белград.
Изведувачки активности
уредиОсвен што ги организирал и објавувал, Станковиќ на концерти изведувал снимки на световни и црковни мелодии, покрај свои композиции за пијано. Настапувал во Виена, Пешта, Будим, Белград, Нови Сад, Сремски Карловци, Сомбор, Панчево, Сремска Митровица, Шабац, Ваљево, Крагуевац, како соло пијанист и со својот пријател, академски сликар и баритон Стив Тодоровиќ. Како диригент настапувал со Првото белградско пејачко друштво, црковниот хор во Буда и хорот што го формирал во Виена со група странски пејачи. Меѓу најзначајните се два концерти на Станковиќ (1855, 1861) одржани во познатата виенска сала.
Написи за музика
уредиЗа важноста на негувањето и примената на народната мелодија во неговите дела Станковиќ пишувал и во предговорите на неговите збирки, поканите за пренумерирање и во приватни писма. Неговите мисли се препознаени како бисери на пишаниот збор за српската народна музика.
Признанија
уреди
За својата мелографска и креативна работа, Станковиќ го добил од рускиот цар Орденот на витез Св. Станислав. За свој почесен член го прогласиле и Панчевското српско црковно пеачко друштво, загрепското „Пеење“, виенското, „Преодница“ и други младински здруженија. Бил многу почитуван и сакан меѓу соработниците, познаниците, пријателите и студентите. Посветената работа на Станковиќ за зачувување и негување на српската народна уметност оставила длабока трага во музичката и севкупната културна историја на Србија. Неговото дело е прославено преку бројни натписи, основање на пејачки друштва и други музички институции што го носат неговото име. На иницијатива на проф. д-р Даница Петровиќ, 1993 г. Во Сремски Карловци започнала со работа Летната школа за црковно пеење „Во спомен на Корнелије“.
По повод 150-годишнината од раѓањето на Станковиќ, во 1981 година се одржал научен собир „Корнелије Станковиќ и неговото време“ во организација на Српската академија на науките и уметностите и Музиколошкиот институт на САНУ. Дваесет и пет години подоцна (2006) се одржала меѓународната научна конференција „Композиторот и неговата околина“, по повод 175-годишнината од раѓањето на Корнелиј Станковиќ и 150-годишнината од раѓањето на Стеван Мокрањац. Организатори биле Музиколошкиот институт на САНУ, Матица Српска и Академијата за уметности во Нови Сад. Зборник на трудови од првиот состанок (објавен во 1985 г. ) е најсеопфатното издание посветено на животот и делото на Станковиќ досега.
Наводи
уреди- ↑ Радован Сремац: O породици композитора Корнелија Станковића (1831-1865) (Порекло, 10. август 2021)
- ↑ "Време", 20. феб. 1940, стр. 16.
- ↑ Информација о његовом гробу Архивирано на 6 јануари 2011 г., Посетено на 9. 4. 2013.
- ↑ "Време", 26. феб. 1940, стр. 5.
Литература
уреди- Демелиќ, Федор, „Корнелије Станковиќ“, Летопис Матиче српске, 1865, 110.
- Ѓуриќ-Клајн (Рибникар), Стана, „Интимни лик Корнелија Станковиќа“, Звук, 1932–1933, 1, Белград, 14–17; „Корнелије Станковиќ и неговата доба“, Звук, 1935, 5, 173–177; „Дипломатска борба за Корнелиј Станковиќ“, Музика и музичари, Белград 1956, 29-33; „Корнелије Станковиќ некогаш и сега“, Акорди од минатото, Просвета, Белград 1981, 227-232.
- Манојловиќ, Коста, „Корнелије Станковиќ“, Просветен гласник, 1942, 6–7.
- Коњовиќ, Петар, „Kornelije, osnivač srpske muzike“, Књига о музици, Нови Сад 1947, 70–80.
- Пејовиќ, Роксанда, „Корнелије Станковиќ во очима свевременика“, Народно стваралство, 1965, 13–14.
- Перичиќ, Властимир, Музички свараоци у Србији, Просвета, Београд 1969, 516–519.
- Корнелије Станковиќ и неговото време, ед. Димитрије Стефановиќ, САНУ, Музиколошки завод на САНУ, Белград 1985 г.
- Петровиќ, Даница, „Српското народно црковно пеење и неговите писари“, српската музика низ вековите, Галерија на Српската академија на науките и уметностите, кн. 22, Белград 1973, 251–292; „Корнелије Станковиќ“, во: Сто најменитиџих Срба, Белград 1993, 232–236; Корнелије Станковиќ, Српско народно црковно појавување, I – III (Бец 1862, 1863, 1864), поговор и редакција Д. Петровиќ (статии на српски, англиски и германски јазик), САНУ - Национална библиотека на Србија - Матица Српска, Комитет за фототипни изданија, Белград - Нови Сад 1994; Традиционалното пеење во Српската православна црква и нејзината карловачка варијанта, во: Срем низ вековите - Слоевите на културата на Фрушка Гора и Срем, изд. Миодраг Матицки, Белград - Беочин 2007, 175–186.
- Собрани дела на Корнелиј Станковиќ, раководител. во линијата. Даница Петровиќ, Музика за пијано, кн. 1, ед. Маријана Кокановиќ, Институт за музикологија, САНУ, Институт за култура на Војводина, Белград - Нови Сад 2004 година; Песни за глас и пијано, машки и мешан хор, кн. 2, Институт за музикологија САНУ, Институт за култура на Војводина, Белград - Нови Сад 2007 г.
Белешки
уреди- ↑ Ове рукописне свеске налазе се у Архиву Српске академије наука и уметности (Историјска збирка, бр. 7888). У току је обиман, вишегодишњи рад на припреми ових рукописа за објављивање у Сабраним делима Корнелија Станковића, у оквиру пројекта којим руководи др Даница Петровић, директор Музиколошког института САНУ.
Поврзано
уреди- Музичко училиште Станковиќ
