Конференција на Обединетите нации за меѓународна организација
Конференцијата на Обединетите нации за меѓународна организација (КОНМО), попозната како Конференција во Сан Франциско, била конвенција на делегати од 50 сојузнички нации што се траела од 25 април 1945 до 26 јуни 1945 година во Сан Франциско, Калифорнија, Соединетите Американски Држави. На оваа конвенција, делегатите ги разгледале и препишале договорите Дамбартон Оукс од претходната година.[1] Конвенцијата резултирала со создавање на Повелбата на ОН, која била отворена за потпис на 26 јуни, последниот ден од конференцијата. Конференцијата се одржала на различни локации, најпрво во Воената меморијална опера, а Повелбата била потпишана на 26 јуни во театарот Хербст во Граѓанскиот центар. Плоштадот во непосредна близина на Граѓанскиот центар на градот, наречен „ОН Плаза“, ја одбележал конференцијата.
| Конференција на Обединетите нации за меѓународна организација | |
|---|---|
 Ознаки на конференцијата, прототип на сегашното лого на Обединетите нации. | |
| Датум | Започнала 25 април 1945; Завршила 26 јуни 1945; |
| Град | Сан Франциско, Калифорнија |
Конференција
уредиПодготовка и позадина
уредиИдејата за предложените Обединетите нации започнала како дел од визијата на американскиот претседател Френклин Рузвелт во која Соединетите држави, Советскиот Сојуз, Велика Британија и Кина ќе го воделе меѓународниот поредок по Втората светска војна. Овие земји, со додавањето на Франција, ќе ги преземат постојаните места во Советот за безбедност на Обединетите нации . На конференцијата во Малта февруари 1945 година, било предложено постојаните членки да имаат право на вето. Овој предлог бил усвоен кратко време по конференцијата на Јалта. Додека биле на Јалта, тие започнале да испраќаат покани на конференцијата за меѓународна организација во Сан Франциско.[1] Вкупно 46 земји биле поканети во Сан Франциско, сите објавиле војна на Германија и Јапонија, откако ја потпишале Декларацијата од Обединетите нации.[2]
Конференцијата директно поканила четири дополнителни земји: Данска (новоослободена од нацистичката окупација), Аргентина и Советските републики Белорусија и Украина.[2] Учеството на овие земји не било без контроверзии. Одлуката за учество на Аргентина била проблематична поради советското спротивставување на членството во Аргентина, тврдејќи дека Аргентина ги поддржувала силите на оската за време на војната. Неколку латиноамерикански земји се спротивставиле на вклучувањето на Белорусија и Украина, освен ако не била примена Аргентина. На крајот, Аргентина била примена на конференцијата со поддршка од САД и била задржана желбата за учество на Советскиот Сојуз на конференцијата.[1]
Учеството на Белорусија и Украина на конференцијата дошло како резултат на отстапката на Рузвелт и Черчил на Јосиф Сталин, советскиот лидер кој првично барал сите републики на Советскиот Сојуз да имаат членство во Обединетите нации, но американската влада започнала со предлог во која сите држави на САД би добиле членство во Обединетите нации. Контра-предлогот го охрабрил Сталин да присуствува на Конференцијата во Јалта со прифаќање на приемот само на Украина и Белорусија во Обединетите нации.[1] Тоа било наменето да се обезбеди рамнотежа на силите во рамките на Обединетите нации, кои, според мислењето на Советите, биле неурамнотежени кон западните земји. За таа цел, биле извршени измени во уставот на двете републики за кои станува збор, така што меѓународните правни субјекти на Белорусија и Украина биле ограничени додека тие сè уште биле дел од Советскиот Сојуз. [ потребно е цитирање ] Полска, и покрај потпишувањето на Декларацијата од Обединетите нации, не присуствувала на конференцијата бидејќи немало консензус за формирање на повоена полска влада. Затоа, за полскиот потпис бил оставен празен простор. Новата полска влада била формирана по конференцијата (28 јуни) и ја потпишала Повелбата на Обединетите нации на 15 октомври, со што Полска станала една од земјите основачи на Обединетите нации.[2]
Отворање
уреди
На 25 април 1945 година, конференцијата започнала во Сан Франциско, САД.[3][4] На конференцијата присуствувале 850 делегати, заедно со советници, вработени во секретаријатот, вкупно 3.500 присутни. Покрај тоа, на конференцијата учествувале 2.500 претставници на медиуми и набудувачи од бројни организации и друштва.[2] Ерл Ворен, гувернерот на Калифорнија, го поставил тонот на конференцијата во својот поздравен говор:[5][6]
Признаваме дека нашата иднина е поврзана со светска иднина во која терминот „добар сосед“ стана глобално разгледување. Научивме дека разбирањето на едни со други проблеми е најголемото осигурување на мирот. И тоа вистинско разбирање доаѓа само како производ на бесплатни консултации. Оваа конференција е доказ само за новата концепција на соседство и единство што мора да се признае кога се работи за светски афери.
Поради фактот што претседателот Рузвелт, кој требало да биде домаќин на конференцијата, починал на 12 април 1945 година, делегатите одржале комеморативна церемонија на 19 мај меѓу високите дрвја на Редвуд во катедралата Гроув, Национален споменик Муир Вудс, каде била поставена плоча со посвета во негова чест.
Управен одбор
уредиФормиран бил управувачки комитет, составен од шефови на делегации. Одлучувал за сите важни работи во врска со принципите и правилата. Иако секоја земја имала по еден претставник, членството било преголемо за детална работа. Затоа, тој наредил извршен комитет од 14 шефови на делегации да доставува препораки до управниот комитет.[2]
Повелбата на Обединетите нации
уредиНацртот на Повелбата на Обединетите нации бил поделен на четири дела, секој од нив го проучувала комисија. Првиот од нив бил одговорен за целите на организацијата, принципите, членството, секретаријатот и прашањето за измените и дополнувањата на Повелбата. Вториот разгледувал функции на Генералното собрание. Третиот се занимавал со Советот за безбедност. Четвртиот се однесувал на проценката на нацрт-Статутот на Меѓународниот суд на правдата, кој бил подготвен од тим правни експерти од 44 земји, состаноци во Вашингтон во април 1945 година.[2]
На конференцијата, делегатите го разгледувале, а понекогаш и го препишувале текстот за кој се договориле на конференцијата Дамбартон Оукс. Делегациите се согласиле за улогата на регионалните организации под „чадорот“ на Обединетите нации. Се расправале и за разграничувањето на одговорностите на генералниот секретар, како и создавањето на Економско-социјалниот совет и Советот за старателство, што на крајот резултираше со консензус.[1]
Прашањето за правото на вето на постојаните членки на Советот за безбедност се покажало како пречка во обидот да се постигне договор за Повелбата на Обединетите нации. Неколку земји стравувале дека ако некој од „Големата петорка“ претпоставил однесување што го загрозува мирот, Советот за безбедност ќе бил беспомошен да интервенира, но во случај на конфликт меѓу две земји кои се постојани членки на советот, тие можеле да продолжат произволно. Затоа, тие сакале да го намалат опсегот на ветото. Сепак, големите сили инсистирале на тоа дека одредбата била од витално значење и го нагласиле фактот дека Обединетите нации билр за поголема одговорност во одржувањето на мирот во светот. Конечно, големите сили го добиле својот пат.[2]
На 25 јуни, делегатите се состанале за последен пат на пленарна сесија во операта во Сан Франциско. Со седницата претседавал лордот Халифакс, шеф на британската делегација. Додека го доставил крајниот текст на Повелбата до собранието, тој рекол: „Прашањето што треба да го решиме со нашиот глас е најважното нешто што може да се случи во нашите животи“. Затоа, тој предложил да се гласа не со покажување рака, туку со застанување на оние кои се „за“. Секоја од делегациите потоа застанала и останала да стои, како и толпата што се собрала таму. Тогаш имаше бурни овации кога лордот Халифакс објавил дека Повелбата е усвоена едногласно.[2] Следниот ден, во аудиториумот на Меморијалната сала на бранителите, делегатите ја потпишале Повелбата. Кина прва потпишала, бидејќи била прва жртва на моќта на Оската.[2] На завршниот говор на американскиот претседател Хари Труман рекол:
Повелбата на Обединетите нации што ја потпишавте е солидна структура врз која можеме да изградиме подобар свет. Историјата ќе ве почести за тоа. Помеѓу победата во Европа и конечната победа, во оваа најразорна од сите војни, сте извојувале победа против самата војна....Со оваа Повелба, светот може да започне да се радува на времето кога сите достојни човечки суштества можат да бидат дозволено да живеат пристојно како слободни луѓе.[7]
Тогаш Труман посочил дека Повелбата ќе работела само ако народите во светот биле решени да ја активираат:
Ако не успееме да ја искористиме, ќе ги изневериме сите што починале за да можеме да се сретнеме тука во слобода и безбедност за да го создадеме. Ако се обидеме да ја искористиме себично - во корист на која било нација или која било мала група на нации - ќе бидеме подеднакво виновни за тоа предавство.[7]
Обединетите нации не се појавиле веднаш со потпишувањето на Повелбата, бидејќи во многу земји, Повелбата требала да биде подложена на одобрување од парламентот. Било договорено Повелбата да стапи на сила кога ќе ја ратификувале владите на Кина, Франција, Велика Британија, Советскиот Сојуз, САД и мнозинството од другите земји потписнички и кога ќе го известеле американскиот Стејт департмент за нивните ратификации, што се случило на 24 октомври 1945 година.[2]
Земји учеснички
уреди
Аргентина
Австралија
Белгија
Боливија
Бразил или В. Р. Бразил
Канада
Чиле
Тајван, (1912-49)
Колумбија
Костарика
Куба, (1902–1959)
Чехословачка
Данска
Доминиканска Република
Еквадор
Кралство Египет
Ел Салвадор
Етиопија или Абисинија
Франција или Ч. Р. Франција
Грција
Гватемала
Хаити или 
Република Хаити
Хондурас
Династија Пахлави
Кралство Ирак
Либан
Либерија
Луксембург
Мексико
Холандија
Никарагва
Нов Зеланд
Норвешка
Панама
Парагвај
Перу
Филипини или Филипински Комонвелт
Саудиска Арабија
Јужна Африка
Сиријска Република
Турција
СССР
Обединето Кралство
САД
Уругвај
Венецуела
Југославија
Полска (отсутна)
Извор:„Повелба на Обединетите нации и Статут на Меѓународниот суд на правдата (на англиски)“ (PDF). Обединети Нации. 1945.
Комеморации
уредиВо 2019 година, Генералното собрание, признавајќи ја седумдесет и петтата годишнина од конференцијата, го прогласи 25 април за Меѓународен ден на делегатот.[8]
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „The United States and the Founding of the United Nations, August 1941 – October 1945“. Washington: U.S. Department of State – Office of the Historian. October 2005. Архивирано од изворникот на 2005-10-23. Посетено на 22 August 2016.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 „1945: The San Francisco Conference“. United Nations. Посетено на 22 August 2016.
- ↑ „1945: The San Francisco Conference“. www.un.org (англиски). 2015-08-26. Посетено на 2019-10-20.
- ↑ „San Francisco - the birthplace of the United Nations“. SFChronicle.com (англиски). 2015-06-19. Посетено на 2019-10-20.
- ↑ „Proceedings of the United Nations Conference on International Organization (April 25, 1945 – June 26, 1945)“ (PDF). Library of Congress.
- ↑ „United Nations Conference on International Organization Proceedings“. Hoover Institution (англиски). Посетено на 2019-10-20.
- ↑ 7,0 7,1 1945: The San Francisco Conference. United Nations. Retrieved 22 August 2016.
- ↑ Nations, United. „International Delegate's Day“. United Nations (англиски). Посетено на 2020-04-20.
Дополнителна литература
уреди- Schlesinger, Stephen E. (2004). Act of Creation: the Founding of the United Nations: A Story of Superpowers, Secret Agents, Wartime Allies and Enemies, and Their Quest for a Peaceful World. Cambridge, Massachusetts: Westview, Perseus Books Group. ISBN 0-8133-3275-3.
Надворешни врски
уреди- Водич за конференција на Обединетите нации за зборници за меѓународни организации и звучни записи од постапки на Интернет во архивите на институцијата Хувер, универзитет Стенфорд.
- Обраќање на претседателот Труман на Воведното заседание на Конференцијата на Обединетите нации за меѓународна организација во Сан Франциско
- Говор на В.К. Велингтон Ку „Конференцијата и Кина“ пред Клубот на Комонвелтот од Калифорнија во архивите на институцијата Хувер, Универзитет Стенфорд.
- Исток и запад од политички и надворешни работи од ФЛВ Вуд (Официјална историја на Нов Зеланд во Втората светска војна)
- Конференција во Сан Франциско