Султанат на жените
Султанат на жените (турски: Kadınlar saltanatı) — период на извонредно политичко влијание што го вршеле сопругите и мајките на султаните од Отоманското Царство.
Овој феномен се случил приближно помеѓу 1533 до 1656 година, почнувајќи од времето на владеењето на Сулејман Величествениот, со неговиот брак со Хурем султан (исто така позната како Рокселана)[1].Овие султании биле или сопруги на султанот, наречени хасеки султанки, или мајки на султанот, познати како валиде султани. Многу од овие жени биле по потекло робови, како што се очекувало од султанатот, бидејќи традиционалните брачни улоги се сметале за преголем ризик за султанот, од кој се очекувало да нема лични верности надвор од неговата титула[1]. Во тоа време, титулите хасеки султан и валиде имале политичка и општествена моќ, што им овозможило да влијаат на секојдневното водење на царството, како и да бараат изградба на згради и филантропски дела, како што е џамијата Валиде Султан.
Историски преседани
уредиПериодот познат како Султанат на жените се одликува како посебенн дел од историјата на Отоманското Царство. Селџуците, како претходници на Отоманското Царство, честопати имале благороднички жени кои играле активна улога во јавната политика и работи[2].
Меѓутоа, во текот на 14 век, влијанието на жените во владата почнало значително да се намалува. Ова било доба на отоманската експанзија каде што повеќето султани избирале да „ја водат државата од коњ“, управувајќи преку нивните советници, везири и верски водачи додека армијата освојувала нови земји[3]. Покрај тоа, според отоманската политика од 15 век, сите млади принцови и нивните мајки биле испраќани во провинциите во Анадолија каде управувале. Всушност, ова ги држело сите жени кои се поврзани со повисоките нивоа на власта далеку од кое било место каде што би можеле да имаат значајна моќ. Дополнително, практиката на братоубиство - во која еден султан во подем ќе ги погуби сите негови браќа за да го обезбеди својот престол - ги направило мајките и жените на принцовите уште позависни од нивните мажи.
Рани години
уредиРаботите се промениле со почетокот на 16 век и со совпаѓањето на два значајни настани: крајот на отоманската експанзија и појавата на царскиот харем во самата палата. За време на владеењето на Сулејман Величествениот, станало јасно дека царството ги достигнало своите надворешни граници, со граници кои се протегале илјадници милји во речиси секоја насока. Султанот едноставно повеќе не можел да си дозволи да оди на продолжени воени кампањи, особено по неуспехот на опсадата на Виена.
.jpg)
Дополнително, владеењето на Сулејман славно го означило појавувањето на царскиот харем во палатата и политичката сфера, бидејќи тој станал првиот султан кој бил официјално оженет со жена подоцна позната како Хурем султан[4]. Пред султанатот на жените, султанот не се оженувал, туку имал харем од наложници кои му создавале наследници, при што секоја наложница раѓала само по еден син и го следела нејзиниот син во провинциите што им биле доделени да ги водат наместо да останат во Цариград.
Првата хасеки била сопругата на Сулејман Величествениот, Рокселана, која подоцна станала позната како Хурем султан по нејзиното прифаќање на исламот. По грешка се претпоставувало дека Хурем има руско потекло, најверојатно поради погрешен превод на нејзиното име. Така, европските посетители ја третирале како Русинка; сепак, нејзиното потекло било Рутинско (Кралство Полска)[5]. Името со кое Турците ја нарекувале, Хурем, значело „Насмеана“ или „Радосна“, сведоштво за нејзиниот карактер.[5] Научниците не се сигурни за датумот на нејзиното пристигнување во царскиот харем. Нема податоци во записот за наложници, но документите за раѓањето на нејзиниот прв син го потврдуваат нејзиното присуство во 1521 година[6]. Нејзиното значење е утврдено со нејзиниот брак со Сулејман по смртта на неговата мајка, станувајќи прва сопруга на еден султан по повеќе од двесте години. Бидејќи технички сите наложници биле робови, Хурем била првата наложница која била ослободена од ропството. Потоа за неа била создадена нова титула Хасеки султан (султанова сопруга), која продолжила да им се припишува на подоцнежните сопруги на султаните. Таа првенствено се занимавала со филантропија, особено во изградба на заеднички простори каде што субјектите би можеле да поминуваат време. Најистакнат бил комплексот Хасеки султан во Истанбул, вклучувајќи женски медицински центар, училиште, џамија и кујна за исхрана на сиромашните, кој бил изграден во 1530-тите. Починала во 1558 година во Цариград, по смртта на нејзините најстари и најмлади синови. Речиси петстотини години по нејзината смрт, лажното тврдење за руско наследство било отстрането од гробот на Хурем во јануари 2019 година[7].
Политичко значење
уреди.jpg)
До средината на 17 век, владееле шест султани, од кои неколку биле деца кога дошле на престолот. Поради тоа, валиде султан владеела практично без противење, и за време на владеењето на нивните синови[8]. Сепак, таквата радикална важност не била лесно прифатена од сите. Дури и со директна врска со султанот, валиде султанките често се соочувале со противење од везирите, како и од јавното мислење. Онаму каде што нивните машки претходници ја освојувале наклонетоста на јавноста преку воени освојувања и харизма, жените лидери морале да се потпрат на царските церемонии и изградбата на споменици и јавни работи. Овие јавни дела, познати како хајрат или дела на побожност, често биле изградени екстравагантно во името на султанката, како што било традиција за царските исламски жени[9]
.
Други царски жени, како што е Турхан султан, придонеле за одбраната на царството, трошејќи големи суми пари за обнова и утврдување на клучните воени упоришта. Некои дури симболично учествувале и во војување. Кога нејзиниот син Мехмед IV се вратил од успешната воена кампања, таа организирала кралска поворка да ја врати неговата воена патека и да учествува во славата на неговата победа.
Свадбите биле исто така честа причина за славење и можност за царските жени да промовираат милосрдие додека го прикажуваат своето богатство и моќ. Додека ќерката на Мурат III требало да се омажи за истакнат адмирал, таа на сите гледачи им ги поделила новопарените монети.
Смртта на царската сопруга или мајка на султанот би можело да биде уште поекстравагантна. Во еден пример, смртта на Хурем Султан донела толпи ожалостени на улиците, вклучувајќи го и самиот султан, кој традиционално требало да се изолира во палатата за време на погребот на член на семејството. Уште еднаш, за време на церемонијата, на присутните им биле поделени парички и храна, за да се оддаде почит на дарежливата и грижлива природа на султаната.
И на крајот, најдолготрајните достигнувања на многу сопруги и мајки на султани биле нивните големи проекти за јавни работи. Често изградени како џамии, училишта или споменици, изградбата и одржувањето на овие проекти обезбедувале клучна економска циркулација во време инаку обележано со економска стагнација и корупција, а дополнително оставајќи моќен и долготраен симбол на моќта и добронамерноста на султанатот. Додека создавањето на јавни работи отсекогаш било обврска на султанатот, султанките како мајката и сопругата на Сулејман преземале проекти кои биле поголеми и пораскошни од која било друга жена пред нив, а исто така и од повеќето мажи.
Реакции
уредиИако ова било време на невидена моќ за царските жени, тие не биле без значително противење. Сепак, многумина биле подиректни кон странските амбасадори и емисари. Во три наврати бил прикажан степенот на влијанието на Валиде. Првиот пат било во 1582 година кога еден голем везир ја тужел четата на Валиде султанот во советот и отворено го изразил својот гнев; вториот пат во 1599 година кога Шејх ул-исламот се пожалил на вмешаноста на валиде во владините работи, особено во назначувањата и отпуштањата; и третиот пат во 1640 година, кога еден венецијански амбасадор се обидел да испрати писмо до валиде преку големиот везир. Везирот одбил да го пренесе писмото, тврдејќи дека таа не е ништо повеќе од робинка и дека нема сопствена моќ. И всушност, многу странски амбасадори во тоа време известиле во нивните земји дека ако некој сака да прави бизнис со Отоманското Царство, треба да оди кај мајката на султанот пред кој било друг.
Моќни султанки во текот на периодот
уреди| Име | Раѓање | Сопруг | Деца | Смрт |
|---|---|---|---|---|
| Хурем | 1505 | Сулејман I | Шехзаде Мехмед, Михримах, Абдула, Селим, Бајазит И Џихангир | 15 April 1558 |
| Михримах султан | 1522 | Единствената ќерка на Сулејман I и Хурем султан, и сопруга на големиот везир Рустем-паша | Ајше, Осман | 25 јануари 1578 |
| Нурбану | 1525 | Селим II | Мурат, Исмихан, Шах, Гевхерхан, Фатма | 7 декември 1583 |
| Сафије | 1550 | Мурат III | Хумашах, Мехмед, Махмуд, Ајше Султан, Фатма Султан, Михримах Султан | 1619 |
| Хандан | 1576 | Мехмед III | Ахмед, Селим, Сулејман, Ayşe Sultan | 9 ноември 1605 |
| Халиме | 1571 | Мехмед III | Махмуд, Мустафа, Шах, Хатиџе | по 1623 |
| Косем | 1589 | Ахмед I | Ајше, Фатма, Гевхерхан султан, Ханзаде, Мурат, Ќазим, Сулејман и Ибрахим | 2 септември 1651 |
| Турхан Хатиџе | 1627 | Ибрахим I | Мехмед IV, Гевхерхан султан, Бејхан султан и Атике | 4 August 1683 |
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 Kumar, Lisa, уред. (2017). Encyclopedia of World Biography. Farmington Hills, MI: Gale. стр. 305–306. ISBN 9781410324139.
- ↑ Lambton, Ann (1988). Continuity and Change in Medieval Persia. SUNY Press.
- ↑ Peirce, Leslie (1988). „Shifting Boundaries: Images of Ottoman Royal Women in the 16th and 17th Centuries“. Critical Matrix: Princeton Working Papers in Women's Studies.
- ↑ Lewis, Bernard (1962). „Ottoman Observers of Ottoman Decline“. Islamic Studies. 1 (1): 71–87. JSTOR 20832621.
- ↑ 5,0 5,1 Yermolenko, Galina (April 2005). „Roxolana: "The Greatest Empresse of the East"“. Muslim World. 95 (2): 234. doi:10.1111/j.1478-1913.2005.00088.x.
- ↑ Peirce, Leslie (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York, NY: Oxford University Press. стр. 58.
- ↑ „Reference to Roxelana's Russian origin removed from label near her tomb in Istanbul at Ukraine's request“. Interfax-Ukraine (англиски). Посетено на 2019-03-01.
- ↑ Peirce, Leslie (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press.
- ↑ Peirce, Leslie (1988). The Imperial Harem: Gender and Power in the Ottoman Empire, 1520-1656. Ann Arbor, MI: UMI Dissertation Information Service. стр. 106.