Википедија

Долно Ѓуѓанци

село во Општина Свети Николе
(Пренасочено од Долно Ѓуганце)

Долно Ѓуѓанци (порано: Долно Ѓуѓанце) — село во областа Овче Поле, во Општина Свети Николе, во близина на градот Свети Николе.

Долно Ѓуѓанци
Долно Ѓуѓанце

Поглед кон селото

Долно Ѓуѓанци во рамките на Македонија
Долно Ѓуѓанци
Местоположба на Долно Ѓуѓанци во Македонија
Долно Ѓуѓанци на карта

Карта

Координати 41°58′01″N 21°57′24″E / 41.96694° СГШ; 21.95667° ИГД / 41.96694; 21.95667
Регион  Вардарски
Општина  Свети Николе
Област Овче Поле
Население 88 жит.
(поп. 2021)[1]

Пошт. бр. 2220
Повик. бр. 032
Шифра на КО 24010
Надм. вис. 590 м
Долно Ѓуѓанци на општинската карта

Атарот на Долно Ѓуѓанци во рамките на општината
Долно Ѓуѓанци на Ризницата

Географија и местоположба

уреди
 
Сретселото

Ова село се наоѓа во областа Овче Поле, во крајниот северен дел на територијата на Општина Свети Николе, чиј атар се допира со подрачјето на Општина Куманово.[2] Селото е рамничарско, на надморска височина од 590 метри. Од градот Свети Николе е оддалечено 14 километри, а од регионалниот пат Свети Николе-Куманово околу 5 километри.[2]

Селото се наоѓа во долина, на самиот раб од котлинската површина. Околни села се Горно Ѓуѓанци, Орел, Стањевци и други. Со вода за пиење се снабдувале од селската чешма на сретсело.[3]

Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Мал и Голем Барбеш, Корија, Кула, Уши, Росуља, Црвени Брегови, Стари Лозја, Ѓеренлив, Чукар, Црвени Рид, Велетин, Валевце, Солена Вода, Рамниште, Љаник, Градиште и Грнчар.[3]

Селото има збиен тип, поделено на четири маала. Тоа се Рајатско, Долно, Средно и Горно Маало. Првото маало се наоѓа покрај Градиште а левиот брег од долината, додека останатите се наоѓаат на десниот брег од долината.[3]

До селото се пристапува преку асфалтен пат, кој се двои од регионалниот пат Свети Николе-Куманово.

Историја

уреди

Градиште е возвишување над Рајатско Маало во самото село. Таму се наоѓаат остатоци од ѕидови широки околу 1 метар. Селаните ги користеле ѕидовите и каменот за градежен материјал. Исто така, мештаните на локалитетот имаат ископувано ќупови.[3]

На месноста Кори се наоѓа дабова шума, за која се верува дека била манастирска шума. Таму се наоѓал стариот манастир „Св. Ѓорѓи“, кој се наоѓал југоисточно од селото. Од манастирот сега се познаваат ѕидини и еден крст. Таму мештаните се собираат за Ѓурѓовден и се коле заеднички курбан.[3]

Се верува дека селото е старо, што се огледува и по зачуваните стари македонски родови. Тие најмногу живеат во Рајатско Маало под Градиштето. Останатите маала се понови и се населени со доселеници.[3]

Во XIX век, Долно Ѓуѓанци било село во Кратовската каза на Отоманското Царство.

Во 2014 година на селото му е вратено неговото старо име Долно Ѓуѓанци.[4]

Стопанство

уреди
 
Стопански објекти во селото

Атарот е релативно голем и зафаќа простор од 19,6 км2. На него преовладува обработливото земјиште на површина од 1.036,5 хектари, на пасиштата отпаѓаат 562,8 хектари, а на шумите 277,9 хектари.[2]

Селото, во основа, има полјоделско-сточарска функција. Во селото има земјоделска задруга, продавници и угостителски објекти.[2]

До крајот на отоманската власт, двете села Горно и Долно Ѓуѓанци припаѓале на Мемед-бег, населен во Кратово. Потоа, тој бил наследен од синот Мустафа и внукот Назим. Назим-бег од 1912 до 1918 година ја продал целата земја на селаните, кои дотогаш ја обработувале.[3]

Население

уреди
Население во минатото
ГодинаНас.±%
1948689—    
1953748+8.6%
1961772+3.2%
1971612−20.7%
1981377−38.4%
ГодинаНас.±%
1991237−37.1%
1994219−7.6%
2002174−20.5%
202188−49.4%

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Долно Ѓуѓанци имало 280 жители, сите Македонци.[5] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Долно Ѓуѓанци имало 320 жители, под врховенството на Бугарската егзархија.[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 500 Македонци.[7]

Од ова село се иселил значителен број на населението. Така, во 1961 година селото броело 772 жители, додека во 1994 година бројот се намалил на 219 жители, од кои 217 биле Македонци, а двајца жители Срби.[2]

Според пописот од 2002 година, во селото Долно Ѓуѓанци живееле 174 жители, од кои 173 Македонци и 1 Србин.[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 88 жители, од кои 83 Македонци, 1 останат и 4 лица без податоци.[9]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година 1900 1905 1948 1953 1961 1971 1981 1991 1994 2002 2021
Население 280 320 689 748 772 612 377 237 219 174 88
Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[10]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[11]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[12]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[13]

Родови

уреди

Долно Ѓуѓанци е македонско село.[3]

Според истражувањата на Јован Трифуноски во 1957/58 година родови во селото се:

  • Староседелци: Арсовци (3 к.), Апостоловци (3 к.), Давчевци (4 к.), Серафимовци (3 к.), Кралевци (6 к.), Ничевци (2 к.), Доганџиевци (1 к.), Учковци (3 к.), Давитковци (4 к.), Бурџевци (4 к.), Џалевци (4 к.), Јосевци (2 к.), Тевковци (3 к.) и Таневци (3 к.). Првите шест рода биле од ист предок, останатите исто така потекнувале од ист предок.
  • Доселеници со непозната старина: Васевци (3 к.), Калиманци (3 к.), Колевци (3 к.), Јованчевци (6 к.), Манасовци (4 к.), Дутки (2 к.), Марковци (3 к.), Чапканци (4 к.), Ѓоргијовци (2 к.), Иванковци (4 к.) и Ефремовци (3 к.).
  • Доселени со позната старина: Боневци (2 к.), доселени се од селото Строиманци, подалечно потекло од селото Стрисовци, Пробиштипско; Миневци (4 к.), доселени се од селото Криви Дол; Начевци (1 к.), доселени се после 1912 година од Кривопаланечко; Стошиќи (1 к.), доселени се од селото Пролесје кај Трговиште (Србија); Богдан (1 к.), доселен од селото Ранковце, Кривопаланечко; Стојко (1 к.), доселен од Криви Камен, Кривопаланечко; Ѓерас (1 к.), доселен од Габар, Кривопаланечко и Димитар (1 к.), доселен од селото Строиманци, подалечно потекло од селото Стрисовци, Пробиштипско.

Општествени установи

уреди
  •  
    Поранешниот задружен дом
  •  
    Спомен-чешма за ЈНА
  •  
    Споменик за НОБ
  •  
    Основното училиште

Самоуправа и политика

уреди

Селото влегува во рамките на Општина Свети Николе, која била една од ретките општини кои не биле променети по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото исто така се наоѓало во Општина Свети Николе.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Свети Николе. Селото припаѓало на некогашната општина Орашац во периодот од 1955 до 1965 година.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Павлешенци, во која покрај селото Долно Ѓуѓанци, се наоѓале и селата Габреш, Горно Ѓуѓанци, Градиште, Кокошиње, Кутли Бег, Кучкарево, К’шање, Павлешенци, Пезово, Стањевци и Строиманци. Селото било седиште на некогашната Општина Долно Ѓуѓанци во периодот 1950-1952, во која влегувале селата Горно Ѓуѓанци, Долно Ѓуѓанци, Кокошиње, Павлешенци, Строиманци и Стрњевец.

Избирачко место

уреди

Во селото се наоѓа избирачкото место бр. 1694 кое според Државната изборна комисија е сместено во просториите на основното училиште. Во ова избирачко место влегуваат селата Горно Ѓуѓанци, Долно Ѓуѓанци и Строиманци.[14]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 96 гласачи.[15]

На парламентарните избори во 2020 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 90 гласачи.[16]

Културни и природни знаменитости

уреди
 
Главната селска црква „Св. Никола“
Археолошки наоѓалишта[17]
Цркви[18]
Споменици
  • Споменик за НОБ
  • Спомен-чешма на ЈНА

Редовни настани

уреди
Слави[3]

Иселеништво

уреди

Се знае за иселениците до 1957 година, и тоа во Горно Ѓуѓанци (Нешевци, Дураци и Златески) и во Орел (Црвенковци и Телегарци).[3]

Галерија

уреди
  •  
    Поглед на селото од патот за Горно Ѓуѓанци
  •  
    Селска чешма
  •  
    Панорама на селото
  •  
    Поглед на селото

Наводи

уреди
  1. ↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија (PDF). Скопје: Патрија. стр. 105. Посетено на 31 март 2021.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 Трифуноски, Јован (1964). Овчепољска Котлина. Загреб: Југословенска академија на науките и уметностите. стр. 728–731.
  4. ↑ „Закон за изменување и дополнување на законот за територијалната организација на локалната самоуправа во Република Македонија“ (PDF). Сл. Весник на Р Македонија, бр.149 од 13.09.2014 година. Архивирано од изворникот (PDF) на 2020-10-28. Посетено на 2020-05-28.
  5. ↑ Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 222.
  6. ↑ D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, рр. 130-131.
  7. ↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
  8. ↑ „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 31 март 2021.
  9. ↑ „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
  10. ↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
  11. ↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
  12. ↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
  13. ↑ „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
  14. ↑ „Описи на ИМ“. Архивирано од изворникот на 2023-08-17. Посетено на 3 ноември 2019.
  15. ↑ „Претседателски избори 2019“. Архивирано од изворникот на 2019-12-29. Посетено на 3 ноември 2019.
  16. ↑ „Предвремени избори за пратеници 2020“. Архивирано од изворникот на 2020-07-15. Посетено на 26 март 2021.
  17. ↑ Грозданов, Цветан; Коцо, Димче; и др. (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Т. 2. Скопје: МАНУ. стр. 348. ISBN 9989-649-28-6.
  18. ↑ Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски (2011). Валентина Божиновска (уред.). Карта на верски објекти во Македонија. Менора - Скопје: Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи. ISBN 978-608-65143-2-7.

Поврзано

уреди

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Долно_Ѓуѓанци&oldid=5183369“