Димитрије П. Тирол

Димитрије П. Тирол (31 мај 1793 - 30 март 1857 година) бил српски писател, граматичар, географ, историчар, сликар на портрети, уредник на календари и алманаси.

Биографија

Димитрије Тирол

Димитрије П. Тирол е роден во Чаково на 31 мај 1793 година. Неговиот татко се викал Панта „Тирол“ (или порано - Павле), а мајка му Магдалена моминско Капамаџија. Семејството го добило презимето Тирол според натписот на куќата „Кај Тирол“ на таткото Панта, чие презиме било Георгијевиќ.

Димитрије П. Тирол се школувал во Чаково, Брист, Темишвар и Кечкемет. Во Мезеберен ги завршил вишите одделенија на гимназијата, а во Пожуна бил во Евангелскиот Лицеј, каде студирал филозофија. Иако имал волја да го продолжи своето образование на покана на неговиот татко во 1813 година се вратил дома во Чаково. Тој го преземал трговскиот бизнис и набргу во 1815 г. татко му умира. Потоа Димитрије П. Тирол се преселил во Темишвар со неговата мајка во 1816 година, за да го усоврши и научи занаетот на барање на неговиот татко. Сепак, младиот трговец повеќе го привлекувале книгите. Тој уште 1813 година. објавил на јавноста дека ќе ја објави книгата „Историја на краковската принцеза Ванда“. Сепак, овој издавачки потфат пропаднал поради малиот број претплатници.

Во Темишвар, Мито се оженил со Христина Христофер во 1817 година. Бидејќи неговиот бизнис не успеал, тој го напуштил и станал службеник во полицијата во Темишвар. Продолжил да се школува и интензивно да ја проучува српската литература.

За младиот Темишварец било драгоцено познанството со Вук Стефановиќ Караџиќ, кој му станал голем обожавател и следбеник. За Вук, Тирол несебично собирал фолклор од Банат. Вук и неговото семејство во неколку наврати уживале во гостопримството на Димитрије П. Тирол во Темишвар. За жал, Вук не ја возвратил истата мерка на почит што му ја покажал младиот Тирол. Во 1822 година Тирол, на пример, ја превел „Грамиката“ на Вук на германски, без неговото име да се спомене во изданието ( Лајпциг, Берлин 1824).

Димитрија починал во 1828 година заедно со архимандритот Павле Кенгелец и д-р Ѓорѓе Чокрљан го основал Здружението на љубителите на српската литература во Темишвар. Друштвото било забрането во 1831 година.

По препорака на Танасије Звекиќ и д-р Јован Стејиќ, Димитрије, како веќе познат литературен работник,го напуштил Темишвар да биде домашен учител во домот Обреновиќ во октомври 1830 година Димитрије П. Тирол и неговата сопруга се преселуваат да живеат во Србија. Се населиле во Белград. Меѓутоа, ентузијазмот брзо стивнал, имено, животот на принцот Милош Обреновиќ во Србија не му бил лесен. Сепак, Тирол преведувал овде, работел на подобрување на културата и економијата. Тој им држел часови и на синовите на Јеврем Обреновиќ поминал 12 години како учител.

Тирол, како учител на Милош, синот на Господарот Јеврем, во 1839 г. поминал години со него во Русија. Во Одеса, Тирол се сретнал со потомците на оние Срби кои емигрирале од Хабсбуршката монархија во Русија во средината на 18 век. Тука, меѓу другото, се запознал со Димитриј Максимовиќ Књажевиќ, првиот претседател на Друштвото за историја и антика во Одеса, чии предци биле Срби. Станал дописен член на споменатото историско друштво Одеса. Се вратил од Русија по две години во есента 1841 година.

Во мај 1841 година во Белград е основано Друштвото на српската литература, за кое Димитрије П. Тирол се залагал долго време. Станал член на Друштвото и ја извршувал должноста благајник. Во април 1842 година Тирол е назначен за шеф на државната печатница на Србија.

Со политичките промени во Србија, Димитрије П. Тирол го напуштил Белград и на крајот на 1842 година се вратил во Темишвар, каде наишол на семејни проблеми. Во Темишвар се посветил на пишување и преведување. Во ова тој е вознемирен од настаните од 1848-1849 година. Поради неволјите го напуштил Темишвар и извесно време останал во Земун.

Мито на 1 мај 1848 година учествувал како пратеник на Мајското собрание во Сремски Карловци.

Портрет на Доситеј Обрадовиќ, Музеј на Вук и Доситеј

Димитрије Г. Тирол - имењак, внук на Димитија П. Тирол бил академски образован, одличен сликар, кој најчесто сликал портрети на познати луѓе од своето време.

Во 1851 година Тирол станал професор по српски јазик во гимназијата Темишвар. Истата година е избран за директор на локалните српски училишта. Таа година, Тирол работел на основање на Читачкото друштво во предградието Темишвар Фабрика. Започнал во 1853 година „Календар на Темишвар“ во Темишвар.

Тирол 1855 година се разболел и умрел на 30 март 1857 година во Темишвар, каде што бил погребан.

Книги

• Приватни книги за премили и прељубезното србство (Будим, 1818)
• Германска граматика за употреба на српската младина (Будим, 1830)
• Политичка географија за употреба на српската младина (Белград, 1832)
• Цртежи на Уставот на ученото српско друштво (Белград, 1835)
• Моќта на пријателството или Дон Жуан и Дон Теодор (Белград, 1835)
• Мислења за употребата на честичката на страдање (Белград, 1837)
• Подвизите на Димитриј Максимовиќ Књажевиќ ... (Белград, 1841)
• Кажувањата на старите Требјашаани ... (Белград, 1842)
• Општоупотреблиб правопис на србски јазик ... (Тимишвар, 1852)
• Список на членови на Друштвото Фабрика Читалиште во Темишвар (Тимишвар, 1854)
• На благородната дама Екатерина Вуковиќ ... (Тимишвар, 1854)
• Испитувања на српската литература за средношколската младина (Тимишвар, 1855)

Алманаси

• Банатски алманах (Тимишвар, 1827, 1828, 1829)
• Уранија (Белград, 1837, 1838); објавил оглас за нов забавувач на „Уранија“ за 1855 година, сега во Темишвар во средината на 1854 година во „Српски дневник“.

Календари

• Календар на Темишвар за 1854, 1855, 1856, 1857, 1858 (Тимишвар, 1853, 1854, 1855, 1856, 1857)

Портрети (слики)

• Доситеј Обрадовиќ
• Сава Текелија
• Јован Рајиќ

Галерија

• 
  Насловна страница на словенската граматика (1827)
• 
  Објавување на Банатскиот алманах за 1829 година
• 
  Почетна страница Kleine Grammatik der serbischen Sprache für Deutsche (1851)
• 
  Насловна страница на изданието на Календарот на Темишвар од 1858 година

Поврзано

• Список на српски сликари

Литература

• Стеван Бугарски, Љубомир Степанов: Димитрије П. Тирол, живот и работа (Тимишвар, 2007)

Надворешни врски

• Библиографија
• Биографија на веб-страницата на САНУ
• Историска библиотека: Банатски алманах
• Љубивоје Церовиќ: Димитрије Тирол 1793-1857, Темишвар Зборник, бр. 3, 2002 г. години