Википедија

Рицинусово масло

Рицинусовото масло е растително масло исцедено од рицинусово семе.[1] Тоа е безбојна или бледожолта течност со изразен вкус и мирис. Неговата точка на вриење е 313 °C (595 °F) и неговата густина е 0,961 гр/цм3. Вклучува мешавина од триглицериди во кои околу 90% од масните киселини се рицинолеати. Олеинската киселина и линолеинската киселина се други значајни компоненти на рицинусовото масло.

Семе од Рицинус
Шише рицинусово масло

Рицинусовото масло и неговите деривати се користат во индистриите на производството на сапуни, лубриканти, хидраулични течности и течности за сопирачки, бои, премази, мастила, ладно отпорна пластика, восоци и лакови, најлон и парфеми.[2] Односно, има широка примена во индустријата.

Етимологија

уреди

Името веројатно доаѓа од замена помеѓу растението Рицинус што го произведува и друго растение и тоа Vitex agnus-castus.[3][4] Сепак, алтернативна етимологија сугерира дека се користела како замена за кастореум.[5]

Состав

уреди

Шема на молекуларната структура

 
Структура на главната компонента на рицинусово масло: триестер од глицерол и рицинолеинска киселина

Рицинусовото масло е добро познато како извор на рицинолеинска киселина, незаситена, 18-јаглеродна масна киселина. Меѓу масните киселини, рицинолеинската киселина е специфична по тоа што има хидроксилна функционална група на 12-от јаглероден атом. Оваа функционална група предизвикува рицинолеинската киселина (и рицинусовото масло) да бидат пополарни од повеќето масти. Хемиската реактивност на групата на алкохоли, исто така, овозможува хемиска дериватизација што не е можна со повеќето други масла од растително потекло/семиња. Поради содржината на рицинолеинска киселина, рицинусовото масло е вредна хемикалија во разни суровини, и има повисока цена од другите масла од семиња. Како пример, во јули 2007 година, индиското рицинусово масло се продавало за околу 0,90 УСД /кг, додека американското масло од соја, сончоглед и канола се продавало за околу 0,30 долари/кг.[6]

Просечен состав на масло од рицинус / масни киселини
Име на киселина Опсег
Рицинолеинска киселина 85–95
Олеинска киселина 2–6
Линолеинска киселина 1–5
α-линоленска киселина 0,5-1
Стеаринска киселина 0,5-1
Палмитинска киселина 0,5-1
Дихидрокси стеаринска киселина 0,3-0,5
Други 0,2-0,5

Употреба

уреди

Годишно се произведуваат 270.000–360.000 тони рицинусово масло за различни намени за сурова употреба и за индустријата како суровина.[2]

Човечка употреба

уреди

Рицинусовото масло се користи орално за ублажување на опстипација или за прочистување на цревата пред операција. Познато е неговото силно лаксативно дејство.[7] Лаксативното дејство на рицинусовото масло се припишува на рицинолеинската киселина, која се создава со хидролиза во тенкото црево.[7] Употребата на рицинусово масло за едноставен запек е медицински обесхрабрена бидејќи може да предизвика насилна дијареа.[7] Во поново време се смета за особено здраво и некои луѓе го препорачуваат за борба против брадавици, папиломи и рак.

Како храна и конзерванс

уреди

Во прехранбената индустрија, рицинусовото масло за исхрана се користи во прехранбени адитиви, ароми, бонбони (на пример, полиглицерол полирицинолеат во чоколадото),[8] како заштита од мувла во пакувања на разни производи. Полиоксиетилираното рицинусово масло (на пример, Колифор ЕЛ[9] се користи и во прехранбената индустрија.[10]

Во Индија, Пакистан и Непал, зрнестата храна се конзервира со рицинусово масло. Го спречува гниењето на оризот, пченицата и разни други мешунки. На пример, еден вид на мешункастиот грашок е вообичаено достапен премачкан со масло за продолжено складирање.

Традиционална медицина

уреди
 
Реклама за рицинусово масло како лек од компанијата Scott & Bowne, 19 век

Употребата на рицинусово масло како лаксатив е потврдена во в. 1550 п.н.е. Еберс папирус,[11] и бил во употреба неколку века порано.[12]

Иако се користи во традиционалната медицина за поттикнување на породувањето кај бремени жени, западната медицина тврди дека не постојат клинички докази дека рицинусовото масло е ефикасно за проширување на грлото на матката или за поттикнување на породувањето.[13]

Според Американското здружение за рак, „достапните научни докази не ги поддржуваат тврдењата дека рицинусовото масло на кожата лечи рак или која било друга болест“.[14]

Како казна

уреди

Со оглед на тоа што вкусот на ова масло за најголем број луѓе е непријатен и не го сакаат, во минатото некои родители ги казнувале децата со доза од рицинусово масло.[15][16]

Голема доза на рицинус може да се користи како понижувачка казна за возрасните. Колонијалните службеници го користеле во британски Раџ (Индија) за да се справат со непослушните слуги.[17] Белгиските воени службеници препишувале големи дози на рицинусово масло во белгиско Конго како казна ако биле премногу болни за работа.[18]

Најпознатата употреба како казна се случила во фашистичка Италија под Бенито Мусолини. Тоа била омилена алатка што ја користеле црните кошули за да ги заплашат и понижуваат своите противници.[19][20][21] Фашистичките одреди на политичките дисиденти им давале големи количини рицинусово масло за да предизвикаат напади на екстремна дијареа кај жртвите. За оваа техника се вели дека потекнува од Габриеле Д'Анунцио или Итало Балбо. Оваа форма на тортура била потенцијално смртоносна, бидејќи администрацијата на рицинусово масло честопати била комбинирана со ќотек, така што проливот не само што ќе доведел до опасна дехидрација, туку и ќе ги зарази отворените рани од тепањето. Сепак, дури и оние жртви кои би преживеале требало да живеат со понижувањето на лаксативните ефекти што произлегуваат од прекумерното консумирање на маслото.[22]

Емолиент

уреди

Рицинусовото масло се користи во козметички производи вклучени во креми и како навлажнувач . Често се комбинира со цинк оксид за да се формира успокоителен и адстрингентен крем, цинк и рицинусово масло, кој најчесто се користи за лекување на доенчиња од осип на пелена .[23][24]

Индустриска употреба

уреди

Премачкување

уреди

Рицинусовото масло се користи како биобазиран полиол во полиуретанската индустрија. Просечната функционалност (број на хидроксилни групи по триглицеридна молекула) на рицинусовото масло е 2,7, па затоа е широко користен како крут полиол и во облоги.[1] Една посебна употреба е во полиуретански бетон каде емулзијата од рицинус се реагира со изоцијанат (обично полимерен метилен дифенил диизоцијанат ) и цемент и градежен агрегат. Ова се нанесува прилично густо како кашеста маса, која се самонивелира. Оваа основа обично е дополнително обложена со други системи за да се изгради еластичен под.[25]

Рицинусовото масло не е масло за сушење, што значи дека има ниска реактивност со воздухот во споредба со маслата како ленено масло и масло од тунг. Со дехидрација на рицинусово масло се добиваат линолеински киселини, кои имаат својства на сушење.[1] Во овој процес, OH групата на рицинолеинската киселина заедно со водородот од следниот јаглероден атом се отстрануваат со што се добива двојна врска која потоа има оксидативно вкрстено поврзување со што се добива маслото за сушење. Се смета за витална суровина.[26]

Претходник на индустриски хемикалии

уреди

Рицинусовото масло може да реагира со други материјали за да произведе други хемиски соединенија кои имаат бројни примени.[27][28][29][30] Трансестерификацијата проследена со пукање со пареа дава ундециленска киселина, претходник на специјализираниот полимер најлон 11, и хептанал, компонента во мирисите.[31] Разградувањето на рицинусовото масло во силна база дава 2-октанол, и мирисна компонента и специјализиран растворувач, и дикарбоксилна киселина себацинска киселина . Хидрогенизацијата на рицинусовото масло ги заситува алкените, давајќи восочен лубрикант.[1] Рицинусовото масло може да се епоксидира со реакција на OH групите со епихлорохидрин за да се направи триглицидил етер од рицинусово масло, кој е корисен во епоксидната технологија.[32] Ова е комерцијално достапно како Heloxy 505.[33]

Производството на литиумска маст троши значителна количина на рицинусово масло. Со хидрогенизација и сапонификација на рицинусовото масло се добива 12-хидроксистеаринска киселина, која потоа се реагира со литиум хидроксид или литиум карбонат за да се добие лубрикантна маст со високи перформанси.[34]

Бидејќи има релативно висока диелектрична константа (4,7), високо рафинираното и сушено рицинусово масло понекогаш се користи како диелектрична течност во кондензатори со високи перформанси и висок напон.

Подмачкување

уреди
 
Реклама од рицинусово масло од неделникот Воздушната ера во 1921 година

Рицинусовото масло е предложено како лубрикант за пумпи за велосипеди бидејќи не ги разградува природните гумени заптивки.[35]

Рано авијација и аеромоделирање

уреди
 
Воздухопловните ротациони мотори од Првата светска војна користеле рицинусово масло како примарен лубрикант, измешан со горивото

Рицинусовото масло бил најпосакуван лубрикант за ротациони мотори, како што е моторот Гном по широкото усвојување на моторот за авијација во Европа во 1909 година. Се користело речиси универзално во сојузничките авиони со ротационен мотор во Првата светска војна. Германија морала да се задоволи со инфериорното масло од ерсатц за своите ротирачки мотори, што резултирало со послааба ефикасност на самите мотори и почести кварови на моторите.[36][37][38]

Моторите со метанол, со два циклуса, што се користат за аеромоделирање, од нивното усвојување од страна на хобисти на модели на авиони во 1940-тите, користеле различни проценти на рицинусово масло како лубриканти. Тој е многу отпорен на распаѓање кога моторот ја потпира мешавината гориво-воздух за максимална брзина на моторот. Гумените остатоци сè уште можат да бидат проблем за аеромоделирање на електрани подмачкани со рицинусово масло, сепак, обично бараат евентуална замена на топчестите лежишта кога остатоците се акумулираат во тркачките лежишта на моторот.

Црвено (како мисирка) масло

уреди

Црвеното масло, исто така наречено сулфонирано (или сулфатено) рицинусово масло, се добива со додавање на сулфурна киселина во растителни масла, особено рицинусово масло.[39] Тоа бил првиот синтетички детергент по обичниот сапун. Се користи за формулирање на лубриканти, омекнувачи и помагачи за боење.[39]

Биодизел

уреди

Рицинусовото масло, како и моментално поевтините растителни масла, може да се користи како суровина во производството на биодизел. Добиеното гориво е супериорно за студени зими, поради неговата исклучително ниска точка на замаглување и ниска точка маслото да премине во цврста состојба.

Иницијативите за одгледување повеќе рицинус за производство на енергија, во предност пред другите нафтени култури, се мотивирани од социјални размислувања. Тропските земјоделци за егзистенција би добиле исплатлив род.

Безбедност

уреди

Семето од рицинус содржи рицин, токсичен лектин. Греењето за време на процесот на екстракција на масло го денатурира и деактивира лектинот. Сепак, бербата на рицинусово зрно можеби не е без ризик.[40] Документот за најчесто поставувани прашања на Меѓународната асоцијација за рицинусово масло наведува дека рицинусовото зрно содржи алергенско соединение наречено CB1A. Оваа хемикалија е опишана како практично нетоксична, но има капацитет да влијае на луѓето кои се преосетливи на истата. Алергенот може да се неутрализира со третман со различни алкални агенси. Алергенот не е присутен во самото рицинусово масло.[41]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Thomas, Alfred (2005). „Fats and Fatty Oils“. Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a10_173. ISBN 978-3527306732.
  2. ↑ 2,0 2,1 Mutlu, H; Meier, MAR (January 2010). „Castor oil as a renewable resource for the chemical industry“. European Journal of Lipid Science and Technology. 112 (1): 10–30. doi:10.1002/ejlt.200900138.
  3. ↑ „The Castor Bean: A Plant Named After A Tick“. Wayne's Word: An Online Textbook of Natural History. March 1999. Архивирано од изворникот на 2021-11-15. Посетено на 2020-04-26.
  4. ↑ Irene Jacob, "Ricinus Communis — The Miracle Tree through Four Thousand Years", The Healing Past: Pharmaceuticals in the Biblical and Rabbinic World, ed. Irene and Walter Jacob (Brill, 1993), 81-93.
  5. ↑ Casselman, William Gordon. „Castor“. Bill Casselman's Canadian Word of the Day. Архивирано од изворникот на 2011-02-03. Посетено на 2014-08-09.
  6. ↑ „Seed Oil Prices“ (PDF). United States Department of Agriculture. July 2007. стр. 31. Архивирано од изворникот (PDF) на April 6, 2008. Посетено на 2008-08-10.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 „Castor oil“. Drugs.com. 3 October 2022. Архивирано од изворникот на 20 April 2023. Посетено на 20 April 2023.
  8. ↑ Wilson, R; Van Schie, BJ; Howes, D (1998). „Overview of the preparation, use and biological studies on polyglycerol polyricinoleate (PGPR)“. Food and Chemical Toxicology. 36 (9–10): 711–8. doi:10.1016/S0278-6915(98)00057-X. PMID 9737417.
  9. ↑ „Safety datawsheet cremophor El Castor Oil“ (PDF). www.sfm.state.or.us. Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-12-06. Посетено на 2016-12-05.
  10. ↑ Busso, C; Castro-Prado, MA (March 2004). „Cremophor EL stimulates mitotic recombination in uvsH//uvsH diploid strain of Aspergillus nidulans“. Anais da Academia Brasileira de Ciências. 76 (1): 49–55. doi:10.1590/S0001-37652004000100005. PMID 15048194.
  11. ↑ Bryan, Cyril P. (1930). The Papyrus Ebers, Translated from the German Version by Cyril P. Bryan (PDF). London: Geoffrey Bles. стр. 44. Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-09-21.
  12. ↑ Bryan, p. xvii
  13. ↑ Kelly, AJ; Kavanagh, J; Thomas, J (2013). „Castor oil, bath and/or enema for cervical priming and induction of labour“. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013 (7): CD003099. doi:10.1002/14651858.CD003099.pub2. PMC 7138266. PMID 23881775.
  14. ↑ „Castor Oil“. American Cancer Society. March 2011. Архивирано од изворникот на 2013-02-09. Посетено на 2013-09-22.
  15. ↑ For an American example see David J. Rothman (1980). Conscience and Convenience: The Asylum and Its Alternatives in Progressive America. Transaction Publishers. стр. 279. ISBN 9780202365091. Архивирано од изворникот на 2023-01-14. Посетено на 2015-10-29.
  16. ↑ For a Canadian examples see Neil Sutherland (1997). Growing Up: Childhood in English Canada from the Great War to the Age of Television. University of Toronto Press. стр. 87. ISBN 9780802079831. Посетено на 2015-10-29.
  17. ↑ Cecilia Leong-Salobir (2011). Food Culture in Colonial Asia: A Taste of Empire. Taylor & Francis. стр. 66. ISBN 9781136726545. Архивирано од изворникот на 2023-01-14. Посетено на 2016-01-08.
  18. ↑ Adam., Hochschild (1999). King Leopold's ghost: a story of greed, terror, and heroism in Colonial Africa (1st Mariner books. изд.). Boston: Houghton Mifflin. стр. 166. ISBN 978-0547525730. OCLC 759834634.
  19. ↑ Празен навод (help)
  20. ↑ „Benito's Birthday“. Time, in partnership with CNN. August 6, 1923. Архивирано од изворникот на April 7, 2008. Посетено на 2007-08-03.
  21. ↑ Bosworth, R. J. B. (2002). Mussolini. New York: Arnold/Oxford Univ. Press. ISBN 978-0-340-73144-4.
  22. ↑ Cecil Adams (1994-04-22). „Did Mussolini use castor oil as an instrument of torture?“. The Straight Dope. Архивирано од изворникот на 2020-11-01. Посетено на 2014-08-09.
  23. ↑ Williams, Cheryll (1 July 2012). Medicinal Plants in Australia Volume 3: Plants, Potions and Poisons (англиски). Rosenberg Publishing. стр. 309. ISBN 978-1-925078-07-7. Архивирано од изворникот на 20 April 2023. Посетено на 8 March 2023.
  24. ↑ Nathan, Alan (2010). Non-prescription Medicines (англиски). Pharmaceutical Press. стр. 206. ISBN 978-0-85369-886-9. Архивирано од изворникот на 20 April 2023. Посетено на 8 March 2023.
  25. ↑ Howarth, GA (June 2003). „Polyurethanes, polyurethane dispersions and polyureas: Past, present and future“. Surface Coatings International Part B: Coatings Transactions (англиски). 86 (2): 111–118. doi:10.1007/bf02699621. ISSN 1476-4865.
  26. ↑ Ogunniyi, D. S. (2006-06-01). „Castor oil: A vital industrial raw material“. Bioresource Technology (англиски). 97 (9): 1086–1091. doi:10.1016/j.biortech.2005.03.028. ISSN 0960-8524. PMID 15919203. Архивирано од изворникот на 2016-11-30. Посетено на 2023-03-09.
  27. ↑ Ma, Yufeng; Wang, Rui; Li, Qiaoguang; Li, Mei; Liu, Chengguo; Jia, Puyou (2021-03-24). „Castor oil as a platform for preparing bio-based chemicals and polymer materials“. Green Materials. 10 (3): 99–109. doi:10.1680/jgrma.20.00085. ISSN 2049-1220. Архивирано од изворникот на 2023-01-31. Посетено на 2022-04-18.
  28. ↑ „Multiple uses of castor oil“. Архивирано од изворникот на 2007-09-29. Посетено на 2007-08-02.
  29. ↑ Mutlu, Hatice; Meier, Michael A. R. (2010-01-25). „Castor oil as a renewable resource for the chemical industry“. European Journal of Lipid Science and Technology. 112: 10–30. doi:10.1002/ejlt.200900138.
  30. ↑ Ogunniyi, D.S. (June 2006). „Castor oil: A vital industrial raw material“. Bioresource Technology. 97 (9): 1086–91. doi:10.1016/j.biortech.2005.03.028. PMID 15919203.
  31. ↑ Ashford's Dictionary of Industrial Chemicals, Third edition, 2011, page 6162
  32. ↑ Hermansen, Ralph D. (2017-03-16). Polymeric Thermosetting Compounds: Innovative Aspects of Their Formulation Technology (англиски). CRC Press. ISBN 9781771883153. Архивирано од изворникот на 2023-01-14. Посетено на 2020-11-09.
  33. ↑ Ash, Michael; Ash, Irene (2007). Handbook of fillers, extenders, and diluents (2nd. изд.). Endicott, NY: Synapse Information Resources. стр. 82. ISBN 9781890595968.
  34. ↑ Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology. Архивирано од изворникот на July 14, 2011. Посетено на 2010-07-12.
  35. ↑ Older, Jules (2000). Backroad and Offroad Biking. Mechanicsburg, PA: Stackpole Books. стр. 37. ISBN 978-0811731508.
  36. ↑ Guilmartin, John F. Jr. (1994). „Technology and Strategy: What Are the Limits?“. Two Historians in Technology and War. United States Army War College, Strategic Studies Institute. стр. 10. ISBN 978-1428915220.
  37. ↑ Fisher, Suzanne Hayes (1999). „Aircraft, production during the war“. Во Tucker, Spencer C.; Wood, Laura Matysek; Murphy, Justin D. (уред.). The European Powers in the First World War: An Encyclopedia. Taylor & Francis. стр. 10. ISBN 978-0815333517.
  38. ↑ U.S. Tariff Commission (1921). Tariff Information Surveys on the Articles in Paragraphs 44 and 45 of the Tariff Act of 1913. Washington, D.C.: Government Printing Office. стр. 40.
  39. ↑ 39,0 39,1 Penda, H (2017). Herbal Soaps & Detergents Handbook. Delhi, India: NIIR. стр. 121. ISBN 9789381039007.
  40. ↑ Auld, DL; Pinkerton, SD; Rolfe, R; Ghetie, V; и др. (March–April 1999). „Selection of castor for divergent concentrations of ricin and ricinus communis agglutinin“. Crop Science. 39 (2): 353–7. doi:10.2135/cropsci1999.0011183X003900020008x. Архивирано од изворникот на 2008-10-12. Посетено на 2007-07-31.
  41. ↑ Dierig, David A. (1995). „Lesquerella“. New Crop FactSHEET. Center for New Crops & Plant Products, at Purdue University. Архивирано од изворникот на 2007-10-25. Посетено на 2007-08-01.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Рицинусово_масло&oldid=5274260“