Википедија

Петар Гојниковиќ

Петар Гојниковиќ (помеѓу 843 и 846 година - по 917 година ) бил кнез на Србија од 892 година до 917 година и е еден од најзначајните членови на српската династија Властимировиќ. Тој бил син на Гојник, кој бил протеран во Хрватска бидејќи се побунил против српскиот кнез Мутимир. Петар се вратил за одмазда во 892 година во Србија, и ги соборил синовите на Мутимир Прибислав, Бран и Стефан. Во 895 година, Бран се побунил против Петар за да се одмазди и да го преземе престолот, но бунтот брзо бил згаснат. Братот на Бран, Клонимир, следната година исто така започна бунт со истата причина како Бран, но неговиот бунт беше изгаснат. Петар склучил мир со Бугарите, а Симеон му бил кум, дури бил неутрален за време на византиско - бугарските конфликти. Петар се сретнал со драчкиот стратег во Паганија за да договорат таен сојуз против Бугарите со Унгарците, но тоа го слушнал Михаило Вишевиќ и му рекол на Симеон . Во 917 година . Симеон завршува со Византија и ја испраќа војската во Србија со Павле Брановиќ, кој го презел престолот и го соборил Петар. Петар им се предал на Бугарите и умрел во заробеништво во Бугарија . Србија ( Рашка и Босна ) и Паганија биле дел од државата на Петар, додека Травунија бил вазал. Само делото на византискиот император Константин VII Порфирогенит во документот „De administrando imperio“ носи податоци за Петар.

Детство и младост

уреди

Петар бил син на Гојник, кој бил брат на српскиот кнез Мутимир и син на српскиот кнез Властимир. Кнезот Властимир (околу 830 - ок. 850) се борел околу 849 година со бугарскиот цар Пресијан, кого го поразил во таа војна. Властимировото владеење завршило околу 850 година, а како најстар син и главен владетел бил наследен од неговите синови Бран, Стројимир и Мутимир. Борис, бугарскиот цар, поради претходно изгубената војна со Србите, му објавил војна на Мутимир околу 854 година. Војната завршила со победа на Мутимир, а наследникот на Борис Владимир бил заробен во таа војна. По мировниот договор Мутимир ги испратил своите синови Стефан и Бран, да го испратат заложникот Владимир на граница, и да му го предадат на бугарскиот цар Борис. Во тоа време Стефан и Бран веројатно немале повеќе од 14 години, што значи дека Петар најверојатно е роден помеѓу 843 г. и 846 . години, но не по 850 година. По оваа војна Србија ги подобрила односите со Бугарија и кон неа водела надворешна политика. По ова дошло до конфликт меѓу Мутимир и неговите браќа Стројимир и Гојник. Мутимир ги протерал во Бугарија и во тоа време за прв пат се споменува Петар. Мутимир ја држел Петар како заложник на својот двор. Подоцна Петар побегнал во Хрватска. Мутимир починал во 891 година, а како главен владетел го наследиле неговите синови Стефан, Бран и Прибислав како главен владетел.[1]

 
Романтична драма на принцот Мутимир (19. век)

Владеење

уреди

Преземање на власта (892)

уреди

Во 892 година Петар дошол во Србија од Хрватска за одмазда и го преземал престолот соборувајќи го Прибислав, а Прибислав, Бран и Стефан се засолниле во Хрватска, но можно е да се засолниле и во Бугарија. Во тоа време во Хрватска владеел Бранимир, а во 892 година му завршило владеењето и го наследил Мунчимир. Живковиќ смета дека е можно синот на Бранимир, Мунчимир, најверојатно да ги пуштил а тие веројатно отишле во Бугарија.[2][3] Се чини дека на преземањето на Петар не влијаела ниту една голема сила, освен можеби Хрватска преку семејни врски. Се поставува прашањето со која војска Петар го соборил Прибислав? Живковиќ смета дека Петар оваа политичка моќ на хрватскиот двор ја стекнал преку брак. Се чини дека на Петар му недостасувало легитимитет за такво преземање.[1]

Бран дошол од Хрватска или Бугарија, во 895 година, за да му се одмазди на Петар и да го преземе престолот, но бил поразен од Петар и ослепен.[1]

Клонимирски бунт (896)

уреди
 
Споменик на хрватскиот принц Бранимир.

За време на византиско-бугарската војна 894 - 896 година имало обид на синот на Стројимир, Клонимир, да ја преземе власта во Србија.[4] [5] Потоа Симеон освоил 30 утврдувања во Драч, а Клонимир најверојатно бил испратен во Србија во тоа време, за Петар да не се меша на страната на Византија.[1]

Борис, бугарскиот крал, му дал на Клонимир Бугарка за жена. Се чини дека таа била од кралското семејство, а тој со неа го добил синот Часлав. Така што таа семејна поврзаност веројатно била причината поради која Симеон го испратил, бидејќи знаел дека ако Клонимир седне на престолот, ќе има добри односи со Бугарија.[1][6][7]

Револтот на Клонимир на почетокот бил многу успешен, тој успеал да го заземе градот Судбина „со цел да ја преземе власта“. За судбина вообичаено се сметало дека е град на границата меѓу Србија и Бугарија, но изјавата на писателот „со цел да ја преземе власта“ веројатно нагласува дека тој град во тоа време бил главен град на Србија. Порфирогенит секогаш го става главниот град на една земја на прво место на листата на градови, како што се Нин за Хрватска и за Србија Дестиник.[1][8][9]

Петар го поразил Клонимира 896/897 веројатно кај Дестиник, и конечно можеби станал признат во истата година како легитимен владетел на Србија од страна на византискиот император. Проблемите со Бугарија ги решил со потпишување на мировен договор со Бугарите, веројатно истата година, па дури и направил кумство со Симеон. Во следните 20 години Петар ќе владее во мир.[1]

Тврдењето на Порфирогенит дека Симеон бил кум на Петар останало нејасно. Според српскиот превод на Б. Ферјанчиќ, излегува дека Симеон му станал кум на Петар, додека според англискиот превод на Џепкинсон, Симеон станал кум на детето на Петар.[1] Од друга страна, помладиот син на Симеон се викал и Петар, роден околу 900 г. Тоа беше идниот бугарски цар (927-969). Дали ова кумство влијаело на Симеон да му го даде името Петар на својот син, токму поради Петар Гојниковиќ? Можно е и Симеон и Петар да се побратими.[1]

Конфликтот меѓу Бугарија и Византија

уреди

На 11 мај 913 година умрел византискиот император Лав VI Мудриот а го наследил неговиот брат Александар III. Александар владеел до неговата смрт на 6 јуни 913 година. Ова било идеално за Симеон и ја нападнал Византија во областа Тракија. Во август 913 г. година, Симеон се појавил во близина на Цариград, но тој не сакал да го ограбува или да го заземе градот, тој ја сакал само круната. За разлика од царот Борис, Симеон се школувал во Константинопол и имал византиска идеологија. Патријархот Никола Мистик го признал Симеон за цар на Бугарија, а неговата ќерка ја оженил за Константин VII Порфирогенит. Во февруари 914 година, Зоја Карбонопсина, мајката на Константин, брзо го соборила Николај како регент (иако му дозволила да остане патријарх), а таа како регент ја поништила круната на Симеон и плановите за брак. Зоја го налутила Симеон, па тој тргнал да ја освои Тракија. Римјаните немале друг избор освен да бараат сојузници, Унгарци, Печенези и Срби.[10] Се чини дека Петар ја задржал неутралноста до 917 година, кога Србија се вклучила во војната. [11]

 
Константин и Симеон на вечера.

Таен сојуз против Бугарија

уреди

Како што е забележано започнал, конфликтот меѓу Византија и Бугарија во 913 година, но Петар паднал во тој судир, поради заговорот на неговиот сосед, принцот Захумље Михаило Вишевиќ. Стратегот на Драц Лео Рабдух се сретнал со Петар во Паганија, кој го убедил да интервенира со Унгарците против Бугарите. Се чини дека Римјаните сакале да ги вовлечат своите бугарски соседи во коалицијата против Симеон, но коалицијата никогаш не дошла. Изгледа за ова дознал Михаило Вишевиќ и го известил Симеон.[12][13] Порфирогенит напишал дека тоа го направил од љубомора. Не може да се каже дека е љубоморен, повеќе од политички причини, бидејќи изгледа Михаило Вишевиќ сакал тој да владее со Србија наместо Петар, а таа помош ја нашол во Бугарија.[1]

Крај на владеењето и соборување (917)

уреди

Веднаш по битката кај Анхајале, 20 август 917 година, која завршила со катастрофален византиски пораз, Симеон се свртел кон Србија и испратил војска под команда на Сиргица Теодор и Мармаја. Заедно со бугарските војводи, како иден владетел на Србија бил испратен Павле, синот на слепиот Бран.[4] [14][11]

 
Српските кнежевства во 9 и 10. век.

Бугарските команданти влегле во преговори со Петар и го убедиле да се предаде, велејќи дека ништо лошо нема да му се случи. Петар ги послушал, а тие го фатиле и го однеле во Бугарија, каде подоцна умрел во затвор.[4][15][11]

Со отстранувањето на кнезот Петар од власт е донесен бугарскиот штитеник Павле, син на слепиот Бран, внук на кнезот Мутимир. Подоцна, двете сили, Бугарија и Византија, ќе се борат да ја придобијат Србија како сојузник.[1]

Државни граници

уреди

Принцот Петар ги држел Рашка, Босна и Паганија и Травунија како вазали. Тој ја освоил Паганија пред 913 година. Босна веројатно претходно била составен дел на државата, а Травунија е вазал на Србија уште од времето на кнезот Властимир.[1] За време на владеењето на Петар, со Травунија веројатно владееле Хвалимир (втора половина на 9 век - почеток на 10 век) и Чучимир (почеток на 10 век - 931 година).[16] Според американскиот историчар Фајн, Петар ја освоил Босна помеѓу 914 и 917 година, од босанскиот принц Тишемир, а подоцна ја освоил и Паганија,[17] оваа теорија е помалку веројатна. Надвор од неговото владеење биле Захумље, под независниот кнез Михаило Вишевиќ, и Дукља, кој веројатно бил под влијание на Византија.[1]

 
Базилика во Мартиници

Базилика во Мартиници

уреди

Базиликата се наоѓа на локалитетот Градина, селото Мартиници, во близина на Подгорица во Црна Гора, можеби на местото на градот Лонтодукла, кој се споменува во делот на Порфирогенит. Понатамошни ископувања откриле фрагменти на грчки јазик, кои некои истражувачи ги поврзале со Основачот. Мислат дека тоа би можело да биде Петар Гојниковиќ. Натписите може да укажуваат и на тоа дека датираат од времето на византиското владеење на територијата на Дукла. Потеклото и изградбата на оваа базилика би можела да потекнува од времето на владеењето на византискиот император Василиј I, што е и периодот на крштевањето на Србите. Остатоците од зградата се откриени во 1956 годинаа. За оваа базилика нема информации, а сите информации за неа се базирани на археолошки истражувања во периодот помеѓу 1972 г. и 1989 година.[18]

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Живковић, Милош (2020). „О реликвијарној и култној пракси српског средњег века“. Књижевна историја. 52 (170): 337–339. doi:10.18485/kis.2020.52.170.18. ISSN 0350-6428.
  2. ↑ Vincenz, André de (1992-06). „Словарь ∂ревнерусского языка (XI – XIV вв.)“. Russian Linguistics. 16 (2–3): 281–288. doi:10.1007/bf02527949. ISSN 0304-3487. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  3. ↑ „20 Masturbation“. Advances in Ethology. 32 (S12): 72–74. 2010-04-26. doi:10.1111/j.1439-0310.1973.tb00067.x. ISSN 0931-4202.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 ВИНЈ, II 1959.
  5. ↑ DAI I, 32.74 – 77
  6. ↑ Mahr, Alexander (1959). Konstanter Ertrag. Vienna: Springer Vienna. стр. 52–53. ISBN 978-3-7091-7686-3.
  7. ↑ Comerford, R. (1995). „Software engineering“. IEEE Spectrum. 32 (1): 62–65. doi:10.1109/6.366247. ISSN 0018-9235.
  8. ↑ Sordel. De Gruyter. 1959-12-31. стр. 61–63.
  9. ↑ dx.doi.org http://dx.doi.org/10.3897/zookeys.415.6406.figures31-36. Посетено на 2022-02-09. Отсутно или празно |title= (help)
  10. ↑ Journal of the Society of Mechanical Engineers. 62 (491): 1811. 1959. doi:10.1299/jsmemag.62.491_1811_1. ISSN 2424-2675 http://dx.doi.org/10.1299/jsmemag.62.491_1811_1. Отсутно или празно |title= (help)
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Живковић 2006.
  12. ↑ DAI, 32.81 – 90
  13. ↑ „Author index to volumes 81–90“. Applied Surface Science. 81-90 (1–4): 1–32. 1996. doi:10.1016/s0169-4332(96)90002-1. ISSN 0169-4332.
  14. ↑ DAI, 32.91 – 95
  15. ↑ DAI, 32.95 – 99
  16. ↑ Venance Grumel, La chronologie, Paris 1958, 390 p.
  17. ↑ Fine, John Van Antwerp Jr. (1991) [1983]. The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. стр. 148.CS1-одржување: ref=harv (link)
  18. ↑ „НАЈМИСТЕРИОЗНИЈЕ ЦРКВЕ БАЛКАНА: Остаци моћне државе од ПРЕ НЕМАЊИЋА“. www.carsa.rs. Центар академске речи, Шабац. 3 март 2018. Архивирано од изворникот на 10 септември 2018. Посетено на 10 септември 2018. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Петар_Гојниковиќ&oldid=5242877“