Википедија

Новак

село во Општина Центар Жупа

Новак — село во Општина Центар Жупа, во областа Жупа, во околината на градот Дебар.

Новак

Воздушен поглед на селото Новак

Новак во рамките на Македонија
Новак
Местоположба на Новак во Македонија
Новак на карта

Карта

Координати 41°26′12″N 20°37′4″E / 41.43667° СГШ; 20.61778° ИГД / 41.43667; 20.61778
Регион  Југозападен
Општина  Центар Жупа
Област Жупа
Население 751 жит.
(поп. 2021)[1]

Пошт. бр. 1258
Повик. бр. 046
Шифра на КО 08027
Надм. вис. 1.300 м
Новак на општинската карта

Атарот на Новак во рамките на општината
Новак на Ризницата

Потекло и значење на името уреди

Името на селото првпат е забележано како Новак село во XVI век (1583 г.). Името на селото всушност доаѓа од Новаци, а Новак го користат Турците бидејќи во својот јазик го немаат гласот „ц“. Може да доаѓа од личното име Новак, или пак од новак со значење новодојден.[2]

Географија и местоположба уреди

Селото се наоѓа во крајниот јужен дел на територијата на Општина Центар Жупа. Припаѓа на областа Дебарска Жупа, сместено под југозападната падина на планината Стогово.[3] Селото е планинско, чии куќи се издигаат на надморска височина од 1.300 метри. Од градот Дебар, селото е оддалечено 22 километри.[3]

Низ селото поминува регионалниот пат 2249.

Историја уреди

Вкупно 2 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.[4]

Стопанство уреди

Атарот на селото зафаќа простор од 8,8 км2, при што преовладуваат пасиштата со површина од 628 хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 115 хектари, а на шумите само 9 хектари.[3]

Селото, во основа, има главно полјоделско-сточарска функција. Во селото работат услужни објекти.[3]

Население уреди

Население во минатото
ГодинаНас.±%
1948442—    
1953760+71.9%
1961537−29.3%
1971539+0.4%
1981748+38.8%
ГодинаНас.±%
1991928+24.1%
1994949+2.3%
20021.006+6.0%
2021751−25.3%

Според податоците од 1873 година во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“, селото имало 150 домаќинства со 280 жители муслимани (Турци).[5]

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Новак живееле 600 жители, сите Турци.[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 450 Турци.[7]

Во 1961 година, селото броело 537 жители, турско население, додека во 1994 година бројот значително се зголемил и тогаш селото броело 949 жители, исто така, турско население.[3]

Според пописот од 2002 година, селото Новак броело 1.006 жители, од кои 1.003 Турци и 3 останати.[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живеел 751 жител, од кои 703 Турци, 3 останати и 45 лица без податоци.[9]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година 1900 1905 1948 1953 1961 1971 1981 1991 1994 2002 2021
Население 600 — 442 760 537 539 748 928 949 1.006 751
Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[10]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[11]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[12]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[13]

Родови уреди

Новак е турско село.[14]

Според истражувањата од 1954 година, родови во селото се:

  • Стари доселеници: Шемшилер (9 к.), Сулолар (3 к.), Арифлар (5 к.), Науфлар (3 к.), Реџеплер (6 к.), Аболар (5 к.), Муртолар (5 к.), Асанлар (12 к.), Перзилер (2 к.), Иљазлар (4 к.), Ајдарлар (8 к.), Исалар (2 к.), Џеладинлар (3 к.), Муратлар (4 к.), Умерлер (5 к.), Арсанлар (5 к.), Беќирлер (6 к.), Селманлар (6 к.), Алилар (2 к.), Меметлер (7 к.), Аметлер (7 к.), Емролар (6 к.), Арсланлар (5 к.), Алилар (6 к.), Амзалар (7 к.), Фератлар (5 к.), Љабурлар (4 к.) и Мустафалар (5 к.).

Иселеништво уреди

Турски иселеници од селото до 1954 година има во Ресен, и во Турција (околу 30 семејства), во градовите Адапазар, Истанбул, Бергама, Измир, Мелемен и Одрин.[14]

Општествени установи уреди

Самоуправа и политика уреди

 
Селската џамија

Кон крајот на XIX век, Новак било село во Дебарската каза на Отоманското Царство.

Селото влегува во рамките на Општина Центар Жупа, која била една од ретките општини, кои не биле променети со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото исто така припаѓало на некогашната Општина Центар Жупа.

Во периодот од 1955 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Дебар.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната Општина Коџаџик, во која влегувале селата Брештани, Долгаш, Евла, Елевци, Кочишта, Коџаџик, Новак, Осолница и Праленик. Во периодот 1950-1952 година селото исто така дел од некогашната општина Коџаџик, која била составена од селата Брештани, Коџаџик, Кочишта, Новак, Осолница и Праленик.

Избирачко место уреди

Во селото постои избирачкото место бр. 0569 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на основното училиште.[15]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 1.057 гласачи.[16] На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 1.124 гласачи.[17]

Културни и природни знаменитости уреди

Џамии[18]

Галерија уреди

  •  
    Новак од далечина (погледнат од насока на Долгаш)
  •  
    Новак погледнат од насока на Коџаџик
  •  
    Воздушен поглед
  •  
    Влезот на селото
  •  
    Новак од далечина (погледнат од насока на Долгаш)

Поврзано уреди

Наводи уреди

  1. ↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
  2. ↑ Иванова, Олга (2014). Речник на имињата на населените места во Р Македонија : (Б,Ѓ,Е,Ј,Н,Р,Т,Ќ,У,Ф,Х,Џ,Ш). Скопје: Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“. стр. 117. ISBN 978-608-220-026-2.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија: географски, демографски, и аграрни обележја. Скопје: Патрија. стр. 210.
  4. ↑ „Попис на жртвите од војната 1941-1945, СР Македонија“ (PDF).
  5. ↑ „Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995, стр. 176-177.
  6. ↑ Васил Кънчов. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 261.
  7. ↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
  8. ↑ „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 28 јули 2016.
  9. ↑ „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
  10. ↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
  11. ↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
  12. ↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
  13. ↑ „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
  14. ↑ 14,0 14,1 Русиќ, Бранислав (1957). Жупа Дебарска. Скопје: Филозофски факултет.
  15. ↑ „Описи на ИМ“. Архивирано од изворникот на 2023-08-17. Посетено на 3 ноември 2019.
  16. ↑ „Претседателски избори 2019“. Посетено на 3 ноември 2019.
  17. ↑ https://rezultati2021lokalni1krug.sec.mk/mk/mayr/r/75-736. Посетено на 7 февруари 2023. Отсутно или празно |title= (help)
  18. ↑ Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски (2011). Валентина Божиновска (уред.). Карта на верски објекти во Македонија. Менора - Скопје: Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи. ISBN 978-608-65143-2-7.

Надворешни врски уреди

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Новак&oldid=5166669“