Војна на Првата коалиција
Војна на Првата коалиција (француски: Guerre de la Première Coalition) — група на војни што неколку европски сили ги воделе помеѓу 1792 и 1797 година, првично против уставното Кралство Франција, а потоа и Француската Република која го наследила кралството.[5] Коалицијата била само лабав сојуз меѓу државите кои се бореле без многу очигледна координација или договор; секоја сила имала одредена цел кон различен дел од Франција што сакала да го присвои по францускиот пораз, кој никогаш не се случил.[6]
| Војна на Првата коалиција | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Дел од Француските револуционерни војни и Коалициските војни | |||||||||
|
|||||||||
|
|||||||||
| Завојувани страни | |||||||||
| Прва коалиција:
|  Кралство Франција (до 1792)
|
||||||||
| Команданти и водачи | |||||||||
|
|||||||||
| Сила | |||||||||
| 1.800.000 |  1794:
|
||||||||
| Жртви и загуби | |||||||||
 94.000 загинати во борба[2]~282.000 загинати од болест 220.000 заробени 100.000 ранети [3] | 100.000 загинати во борба ~300.000 загинати од болест 150.000 заробени[2][4] |
||||||||
Односите меѓу француските револуционери и соседните монархии се влошиле по Декларацијата на Пилниц во август 1791 година. Осум месеци подоцна, по гласањето на Законодавното собрание предводено од револуционери, Франција и објавила војна на Австрија на 20 април 1792 година; Прусија, откако се здружила со Австрија во февруари, објавила војна на Франција во јуни 1792 година. Во јули 1792 година, војската под војводата од Бранзвик и составена претежно од Пруси се приклучила на австриската страна и ја нападнала Франција. Заземањето на Верден (2 септември 1792) ги поттикнало септемвриските масакри во Париз. Франција извршила контранапад со победа кај Валми (20 септември) и два дена подоцна Законодавното собрание ја прогласило Француската Република.
Последователно, овие сили извршиле неколку инвазии на Франција по копно и море, при што Прусија и Австрија напаѓале од Австриски Ниски Земји и Рајна, а Кралството Велика Британија ги поддржале бунтовите низ Франција и го опседнале Тулон во октомври 1793 година. Франција по поразот во битката кај Нирвинден, 18 март 1793 година и внатрешните судири (Војна во Вандеја) одговорила со драконски мерки. Бил формиран Комитетот за јавна безбедност (6 април 1793 година) кој масовно ги регрутирал сите потенцијални војници на возраст од 18 до 25 години (август 1793 година). Новите француски војски извршиле контранапад, ги одбиле напаѓачите и напредувале надвор од Франција.
Французите ја основале Батависката Република како сестринска република (мај 1795) и го добиле пруското признавање на француската контрола на левиот брег на Рајна со првиот Базелски мир. Со Договорот од Кампо Формио, Светото Римско Царство ги отстапила Австриските Ниски Земји на Франција, а Северна Италија била претворена во неколку француски сестрински републики. Шпанија склучила посебен мировен договор со Франција (Втор Базелски договор), а Француски директорат ги спровел плановите за освојување на поголем дел од Светото Римско Царство.
Северно од Алпите, надвојводата Чарлс, војводата од Тешен ја поправил ситуацијата во корист на Австрија во 1796 година, но Наполеон ги спровел сите пред себе против Сардинија и Австрија во северна Италија (1796–1797) во близина на долината По, што кулминирало со Договорот од Леобен и Договорот од Кампо Формио (октомври 1797 година). Првата коалиција пропаднала, оставајќи ја само Британија борејќи се против Франција.
Заднина
уреди
Повеќе за оваа тема ќе најдете на: Француска револуција.
Веќе во 1791 година, монархиите во Европа со тревога го следеле развојот на настаните во Франција и размислувале да интервенираат, или за поддршка на Луј XVI или за искористување на хаосот во Франција. Клучната фигура, светиот римски цар Леополд II, брат на француската кралица Марија Антоанета, на почетокот мирно ја следел Револуцијата. Тој станувал сè позагрижен како што револуцијата станувала порадикална, иако сè уште се надевал дека ќе избегне војна.
На 27 август 1791 година, Леополд и кралот Фридрих Вилијам II од Прусија, во консултација со емигрираните француски благородници, ја издале Декларацијата од Пилниц, во која се прогласила грижата на монарсите на Европа за благосостојбата на Луј и неговото семејство и се заканиле со нејасни но тешки последици ако нешто ги снајде. Иако Леополд ја гледал Декларацијата од Пилниц како начин на преземање акција што ќе му овозможи да избегне да направи нешто во врска со Франција, барем во моментот, Париз ја прифатил Декларацијата како сериозна закана и револуционерните водачи ја осудиле.[7]
Покрај идеолошките разлики меѓу Франција и монархиските сили на Европа, продолжиле споровите околу статусот на царските имоти во Алзас,[7] и француските власти станале загрижени за агитација на емигрантските благородници во странство, особено во Австриските Ниски Земји и во помалите покраини на Германија. На крајот, Франција прво и објавила војна на Австрија, при што Собранието гласало за војна на 20 април 1792 година, по презентирањето на долга листа на поплаки од страна на новоименуваниот министер за надворешни работи Шарл Франсоа Думуриез, кој барал војна што може да врати одредена популарност и авторитет на кралот.[8]
1792
уредиИнвазија на Австриски Ниски Земји
уреди
Думуриез подготвил инвазија на Австриските Ниски Земји, каде што очекувал локалното население да се крене против австриската власт. Меѓутоа, револуцијата целосно ја дезорганизирала француската армија, која немала доволно сили за инвазија. Нејзините војници побегнале на првиот знак на битка, дезертирајќи масовно, а во еден случај го убиле генералот Теобалд Дилон.[8]
Додека револуционерната влада избезумено собирала нови војници и ги реорганизирала своите војски, сојузничката војска под водство на Чарлс Вилијам Фердинанд, војводата од Бранзвик се собрала во Кобленц на Рајна. Инвазијата започнала во јули 1792 година. Војводата потоа издал декларација на 25 јули 1792 година, напишана од браќата на Луј XVI, во која се изјаснила неговата намера [на Брунзвик] да го врати кралот на Франција во неговите целосни овластувања и да го третира секое лице или град што му се спротивставило како бунтовници кои ќе бидат осудени на смрт во воена состојба.[8] Ова ја мотивирало револуционерната војска и влада да им се спротивстави на пруските напаѓачи со сите неопходни средства,[8] и довело речиси веднаш до соборување на кралот од толпата која упаднала во палатата Тилери.[9]
Пруска офанзива
уредиАрмијата на Бранзвик, составена претежно од пруски ветерани, преминала на француска територија на 19 август и лесно ги завзела тврдините Лонгви и Верден.[10] Но, во битката кај Валми на 20 септември 1792 година, против Думуриез и Келерман во која се истакнала професионалната француска артилерија, пруската офанзива запрела. Иако битката била тактички нерешена, таа им купила време на револуционерите и го зголемила францускиот морал. Понатаму, Прусите, соочени со кампања подолга и поскапа од предвиденото, решиле да се повлечат од Франција за да ја зачуваат својата војска.[5]
Италијански и Германски фронтови
уредиВо меѓувреме, Французите биле успешни на неколку други фронтови, окупирајќи го Војводството Савоја и Грофовијата Ница, додека генералот Кустин ја нападнал Германија, заземајќи ги Шпајер, Вормс и Мајнц покрај Рајна и стигнал до Франкфурт. Думуриез уште еднаш тргнал во офанзива во Белгија, извојувајќи голема победа над Австријците кај Џемапс на 6 ноември 1792 година и ја окупирал целата земја до почетокот на зимата.
1793
уреди
На 21 јануари револуционерната влада го погубила Луј XVI по судењето.[11] Ова ги обединило сите европски влади, вклучително и Шпанија, Неапол и Холандија против револуцијата. Франција објавила војна против Британија и Холандија на 1 февруари 1793 година, а набргу потоа и против Шпанија. Во текот на 1793 година, Светото Римско Царство (на 23 март), кралевите на Португалија и Неапол и големиот војвода од Тоскана објавиле војна против Франција. Така била формирана Првата коалиција.[5]
Во овој период Франција вовела нова такса кон стотици илјади луѓе, започнувајќи ја француската политика на масовно регрутирање.
По победата во битката кај Нирвинден во март, Австријците претрпеле двоен пораз во битките кај Ватињи и Висембург.[12] Британските копнени сили биле поразени во битката кај Хондшут во септември.[12]
1794
уреди1794 година им донела зголемен успех на револуционерните армии. Големата победа против здружените коалициски сили во битката кај Флеур ја припоила цела Белгија и Рајнска област кон Франција.[12] Иако британската морнарица ја задржала својата надмоќ на море, таа не била во можност делотворно да поддржи никакви копнени операции по падот на белгиските провинции.[13] Прусите полека биле протерани од источните департмани[12] и до крајот на годината тие се повлекле од секое активно учество во војната.[13] Против Шпанија, Французите направиле успешни упади во Каталонија и во Навара.
Војната се проширила во француските колонии во Западните Инди. Британската флота успешно ги завзела Мартиник, Света Луција и Гваделуп, иако француската флота пристигнала подоцна во годината и го вратила Гваделуп.[14]
1795
уреди.jpg)
Холандија
уредиОткако ги завзеле Ниските Земји во ненадеен зимски напад, Франција ја основала Батависката Република како марионетска држава. Дури и пред крајот на 1794 година, кралот на Прусија се повлекол од секое активно учество во војната, а на 5 април 1795 година го склучил со Франција Базелскиот мир, кој ја признал француската окупација на левиот брег на Рајна. Новата холандска влада со доминација на Франција купила мир со предавање на холандската територија јужно од таа река. Во јули следел мировен договор меѓу Франција и Шпанија. Големиот војвода од Тоскана бил примен на преговори во февруари. Така, коалицијата пропаднала, оставајќи ги Велика Британија и Австрија и Португалија како единствени членови.
Битка кај Киберон
уредиБританија се обидела да ги зајакне бунтовниците во Вандеја со приземјување на француските ројалистички трупи во Киберон, но не успеале, а обидите за соборување на владата во Париз со сила биле спречени од воениот гарнизон предводен од Наполеон Бонапарт, што довело до формирање на Директориумот.
Битка кај Мајнц
уредиНа границата со Рајна, генералот Пичегру, преговарајќи со прогонетите ројалисти, ја предал својата војска и ја принудил евакуацијата на Манхајм и неуспехот на опсадата на Мајнц од Журдан.
1796
уредиФранцузите подготвиле големи офанзиви на три фронта, со Журдан и Жан Виктор Мари Моро кон Рајна и ново промовираниот Наполеон Бонапарт во Италија. Трите армии требало да се поврзат во Тирол и да маршираат кон Виена.
Рајнска офанзива
уредиВо Рајнската офанзива од 1796 година, Журдан и Моро ја преминале реката Рајна и напредувале во Германија. Журдан напредувал до Амберг кон крајот на август, додека Моро стигнал до Баварија и до работ на Тирол во септември. Сепак, Журдан бил поразен од надвојводата Чарлс, војводата од Тешен и двете војски биле принудени да се повлечат назад преку Рајна.[15][16]
Инвазија на Италија
уредиНаполеон, од друга страна, бил успешен во смелата инвазија на Италија. Во Офанзивата Монтенота, тој ги разделил војските на Сардинија и Австрија, победувајќи ја секоја сама, а потоа наметнал мир на Сардинија. По ова, неговата војска го завзела Милано и ја започнала опсадата на Мантова. Бонапарт ги поразил последователните австриски војски испратени против него под водство на Јохан Петер Болие, Дагоберт Зигмунд фон Вурмсер и Јозеф Алвинчи додека ја продолжил опсадата.[15][16]
Крај на војната во Вандеја
уредиВостанието во Вандеја било задушено во 1796 година од страна на Луис Лазаре Хоше.[15] Подоцнежниот обид на Хоше да изврши десант на голема армија во Манстер за да им помогне на Ирците бил неуспешен.[14]
1797
уредиБитка кај Мантова
уредиНа 2 февруари Наполеон конечно ја завзел Мантова,[17] а Австријците предале 18.000 луѓе. Надвојводата Чарлс од Австрија не можел да го спречи Наполеон да го нападне Тирол, а австриската влада во април побарала мир. Во исто време, се случила нова француска инвазија на Германија под Моро и Хоше.[17]
Инвазија на Велика Британија
уредиНа 22 февруари, француската инвазивна сила составена од 1.400 војници од Црната легија под команда на ирскиот американски полковник Вилијам Тејт извршила десант во близина на Фишгард во Велс. Тие биле пречекани од брзо собрана група од околу 500 британски резервисти, милиција и морнари под команда на Џон Кембел, првиот барон Каудор. По кратките судири со локалното цивилно население и силите на Лорд Кавдор на 23 февруари, Тејт бил принуден на безусловно предавање на 24 февруари. Ова била единствената битка што се водела на британско тло за време на Револуционерните војни.
Австриски мир
уредиАвстрија го потпишала Договорот од Кампо Формио во октомври,[17] отстапувајќи ја Белгија на Франција и признавајќи ја француската контрола над Рајнската област и поголемиот дел од Италија.[15] Античката Република Венеција била поделена помеѓу Австрија и Франција. Ова ја завршила војната на Првата коалиција, иако Велика Британија и Франција останале во војна.
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ Lynn, John A. "Recalculating French Army Growth during the Grand Siecle, 1610-1715." French Historical Studies 18, no. 4 (1994): 881-906, p. 904. Only counting frontline army troops, not naval personnel, militiamen, or reserves; the National Guard alone was supposed to provide a reserve of 1,200,000 men in 1789.
- ↑ 2,0 2,1 Victimario Histórico Militar Capítulo IV Guerras de la Revolución Francesa ( 1789 a 1815 )
- ↑ Micheal Clodfelter, "Warfare and Armed Conflicts A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492–2015", 4th edition, MacFarland: 2017. Page 100.
- ↑ Clodfelter, p. 100.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Holland 1911, Battle of Valmy.
- ↑ (in Dutch) Noah Shusterman – De Franse Revolutie (The French Revolution). Veen Media, Amsterdam, 2015. (Translation of: The French Revolution. Faith, Desire, and Politics. Routledge, London/New York, 2014.) Chapter 7 (p. 271–312) : The federalist revolts, the Vendée and the beginning of the Terror (summer–fall 1793).
- ↑ 7,0 7,1 Holland 1911, The king and the nonjurors.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Holland 1911, War declared against Austria.
- ↑ Holland 1911, Rising of the 10th of August.
- ↑ Holland 1911, The revolutionary Commune of Paris.
- ↑ Holland 1911, Trial and execution of Louis XVI.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Holland 1911, The Revolutionary War. Republican successes..
- ↑ 13,0 13,1 Holland 1911, Progress of the war..
- ↑ 14,0 14,1 Hannay 1911, p. 204.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Holland 1911, Military triumphs under the Directory. Bonaparte.
- ↑ 16,0 16,1 Hannay 1911, p. 182.
- ↑ 17,0 17,1 17,2 Hannay 1911, p. 193.