Внимание: Не е исто со Ѓаково, град во Хрватска

Ѓаковица (албански: Gjakova / Gjakovë) — град и седиште на општината Ѓаковица во Југозападно Косово, во непосредна близина на границата со Албанија. Сместен е во најнискиот дел на Метохиската Котлина, опкружен со долините Бел Дрим, Рибника, Крене, Мируше, а над градот се надвисуваат врвовите Проклетие, Паштрик, Коритник.

Ѓаковица
Општина и град
Gjakova
Đakovica
Стар дел на градот, рефлектирајќи го отоманскиот стил
Стар дел на градот, рефлектирајќи го отоманскиот стил
Ѓаковица is located in Косово
Ѓаковица
Ѓаковица
Локација во Косово
Координати: 42°23′N 20°26′E / 42.383° СГШ; 20.433° ИГД / 42.383; 20.433Координати: 42°23′N 20°26′E / 42.383° СГШ; 20.433° ИГД / 42.383; 20.433
ДржаваРепублика Косово
ОкругЃаковица
Управа
 • ГрадоначалникМимоза Кусари
Површина
 • Општина и град586,91 км2 (22,661 ми2)
 • Градска13,189 км2 (5,092 ми2)
Население (2011)
 • Општина и град94,557
 • Густина160,5/км2 (4,160/ми2)
 • Градскo40,827
Часовен појасCET (UTC+1)
 • Лете (ЛСВ)CEST (UTC+2)
Postal code50000
Повик. бр.+381 390
Таблици07
Мреж. местоMunicipality of Gjakova
Големa чаршија

Историја уреди

Градот го доби името по валможата-вазал Вук Бранковиќ - Јаков, кој овде имал свој имот. Сочувана е неговата паричка со натпис „Иаков“. Ѓаковица како населба од градски тип се формирала во Среден век. Неговата географска положба е многу погодна за подоцнежниот напредок на занаетчиство и трговија. Во опширниот турски попис од 1485 година Ѓаковица се споменува како село со 67 домаќинстава и селски поп. Сите лични имиња во тој попис се српски, освен две кои се од албанско потекло.

 
Местоположба на општина Ѓаковица

Ѓаковица, многу страдаше од српската и црногорската војска за време на Првата балканска војна. Њујорк Тајмс објави во 1912 година, повикувајќи се на Австроунгарски извори, дека висат луѓе обесени на бесилка од двете страни на патот, и дека патот кон Ѓаковица стана "улица за бесење". Во регионот на Ѓаковица, на црногорската воена полиција го формирала т.н. Кралски жандармериски кор, познат како krilaši, кои сториле голема злоупотреба и насилство врз нехристијанското население.

Градот бил тешко погоден од војната во Косово, и претрпе големо физичко уништување и големи човечки загуби и кршење на човековите права. Југословенските единици беа стационирани во близина на градот во две касарни поради ризик од напад од страна на Ослободителната војска на Косово (ОВК), од другата страна на границата, во Албанија. Во еден инцидент, авиони на НАТО поради погрешна проценка, нападнале конвој со албански бегалци.

Активностите на теренот имаа разурнувачки ефекти врз градот. Според МКТЈ, ОБСЕ и меѓународните организации за човекови права, околу 75% од населението беше протерано од српската полиција и паравоените сили, како и југословенските сили, додека голем број цивили беа убиени во процесот. Големи површини на градот биле уништени, главно преку подметнување пожар и грабежи, но исто така, во текот на локализирани борби меѓу владините безбедносни сили и на членовите на ОВК. Акциите на владините сили во Ѓаковица формираше најголем дел од обвинението на тогашниот претседател Слободан Милошевиќ на ОН за воени злосторства. Во 2011 година, неколку десетици трупови беа идентификувани и вратени на нивните семејства, иако нивниот број е релативно мал во споредба со бројките на оние кои сè уште недостасуваат.

Население уреди

Според пописот од 2011 година, населението изнесува 94.556, од кое урбано 40.827 и рурално 53.729; 47.226 мажи и 47.330 жени. Етничката структура е следна:

Верскиот состав е 77.299 муслимани, 16.296 римокатолици, 22 православни, 142 други, и 129 без религија.

Според проценките на ОБСЕ, пред војната на Косово во 1999 година, општината има население од околу 145.000, од кои 93% се Албанци и 7% немнозинските заедници, вклучувајќи околу 3.000 Срби, кои во најголем дел живеат во градот.

Стопанство уреди

Ѓаковица изгради економија заснована на фармерство и земјоделство, трговија и некои видови на производствени работилници, кои главно произведуваат за потребите на градот. По Втората светска војна, Ѓаковица има изградено економија заснована на индустријата и земјоделството, но исто така и во услужниот сектор. Денес, овие последователни промени во општествата во транзиција се придружени со промени во економската структура на градот. Затоа, Ѓаковица има и економска структура која се заснова врз два столба: во приватниот деловен сектор и социјалниот бизнис сектор, кој во моментов се приватизирани. Приватниот бизнис сектор е во проширување и главните показатели го квалификуваат како главна компонента на економијата во Ѓаковица.

Според официјални извори идентификувани во Министерството за трговија и индустрија, до крајот на 2005 година имало околу 3.200 регистрирани фирми кои вршат активности во различни области на Ѓаковица, како претпријатија за производство, градежништво, услуги, трговија, угостителство, занает, транспорт, информатичка технологија итн. Социјалната економија во 1989 година пресмета 45 компании во кои се вработени 18.640 работници. Во нестопанските дејности (образование, здравство, култура, владини институции, банки и слично) се вработени 4.000 работници. Покрај тоа, исто така се развила и приватната економија - каде што во 2010 година беа регистрирани околу 920 вработени во деловните субјекти. Економијата на општина Ѓаковица претрпе посебно за време на економски санкции и масовно насилство направено од страна на српските сили за време на војната. Ситуацијата дополнително се влоѓи за време на интервенцијата на НАТО како резултат на деструктивни дејствија на повеќекратни воени и полициски сили, кои стоеја и работеа во економските претпријатија. Ова значи дека во текот на нивното повлекување, овие српските сили ограбија и уништија најголем дел од средствата, инвентарот, транспортот, машините, итн. Загубите во социјалната економија како резултат на војната беа околу 190 милиони германски марки, а во приватната економија околу 100 милиони германски марки.

Поврзано уреди