Цељски замок
Цељски замок (словенечки: Celjski grad), познат и како Цељски горен замок (Celjski zgornji grad) или Стар замок (Stari grad), — замок во гратчето Цеље, Словенија. Тој е поранешно седиште на цељските грофови. Се наоѓа на три рида кои се југоисточно од Цеље, каде што реката Савиња се тече низ долината Лашко. Денес, замокот е во постапка на реставрација. Некогаш било најголемото утврдување на територијата на Словенија.
| Цељска тврдина Celjski grad | |
|---|---|
 | |
 | |
| Општи податоци | |
| Град | Цеље |
| Земја | Словенија |
Историја уреди
Рана историја уреди
Најраните извори за него датираат од 1322 година и го пишуваат како „purch Cylie“ (пурх Цилие, тврдина Цеље). Подоцна, замокот бил познат под различни имиња, меѓу кои и „фест Цили“ (vest Cili, 1341), „каструм Цилие“ (castrum Cilie, 1451), „гслос Оберцили“ (gsloss Obercili, 1468). Вреди да се одбележи дека името „Оберцили“ - Горно Цеље - се појавува само откако грофовите од Цеље изумреле. Неговото првобитно име било „град Цеље“ (во превод замок Цеље). Првата утврдена градба на местото (романскидворец) бил изграден во првата половина на 13 век од грофовите на Хојнбург од Корушка на камениот излив на западната страна на гребенот каде што стои замокот. Тој имал пет страни, или четири плус јужната страна, која била наменета за одбрана на градот. Првите пишани документи од замокот датираат меѓу 1125 и 1137 година, и најверојатно е изграден од страна на Грофот Гунтер. Во западниот дел на замокот има една зграда со неколку катови. Во источниот дел, постојат големи резервоари на вода. Источниот ѕид, кој го штити замокот од неговата најисложена страна, бил околу три метри подебел од остатокот на куртината. На врвот на ѕидот имал парапет и заштитена патека. Ова било вообичаено за министеријалските замоци од тоа време.
Санечки господари и цељски грофови уреди
Првиот дворец најверојатно бил изгорен и уништен во борбите помеѓу санечките и ауфенштајнските господари. Санекските лордови објектот го реновирале, создавајќи ги градските ѕидини и пренесувајќи го влезот кон градот. Портата подоцна била преместена од северната страна од слободни луѓе верни на санечките господари. Тие му придодале на замокот нов куртина и го зајакнале со кула на северната страна, која го чувала влезот во внатрешната преграда, некаде пред 1300 година. Новиот ѕид достигнал бил пристапуван од природна карпа на исток до остатоците од претходниот ѕид на североисток. Влезот бил преместен на јужната страна, каде што е и денес.
Во 1333 година, замокот дошол во посед на санечките господари, кои од 1341 година наваму биле цељски грофови. Тие почнаа да ја преобразуваат тврдината во удобно живеалиште и нивна службено седиште. Околу 1400 година, тие додале четирикатна кула која подоцна била наречена Фридерикова кула (словенечки: Friderikov stolp, од зборот „bergfrid“, современ германски „bergfried“, средновековн поим за средишната кула на замокот). На источната страна на дворот се наоѓала висока трикатна станбена кула, која е најдобро зачуваниот дел од замокот по Фридериковата кула“. Меѓутоа, главната станбена зграда (палатиум), која имала и соби за жени, била во западниот дел на замокот. Овој дел од замокот завршува на тесната надворешната преграда и е во лоша состојба. На јужната страна на палатата, по параклисот во приземјето постоела кула, позната како Андреева кула (Andrejev stolp), која била посветена на Свети Андреј. Во средниот век, ѕидовите на замокот биле непробојни; напаѓачот ќе морал да се потпре на изгладнување на бранителите, но скриениот премин водел од замокот до блискиот амбар. Цељските грофови во овој период престанале да живеат во замокот, но тука стационирале кастелани со вооружена придружба.
За време на земјотрес во 1348 година, дел од романскиот дворец, и карпата на која се наоѓала, била уништена. Уништениот дел бил повторно изграден и преместен кон дворот. Во 15 век, надворешната преграда била проширена на источната страна на гребенот до карпестиот излив. Овде, ѕидот е поврзан со моќна, петстрана кула. Во втората половина на 16 век, замокот повторно бил обновен. Ѕидовите во внатрешната и надворешната преграда биле повисоки, а дворот бил обновен. Современите делови на ѕидовите се одликуваат со стрелница од ренесанснoто време.
Средновековна германска империја уреди
Првиот императорски одржувач Криштоф Унгнад, бил именуван во 1461 година. Вториот, Јуриј Апфалтрер, бил именуван само две години подоцна. Замокот стапил под грижата на Андреј Хоенварт во 1470. Кога го презел, се заколнал дека добро ќе се грижи за него и дека ќе го одржува во добра состојба. Ја извршувал оваа служба до неговата смрт во 1503 година. Ландау, владин администратор во Горна и Долна Швабија. Ландау ја добил функцијата од императорот Максимилијан I бидејќи му позајмил 10.000 круни. Ландау сè уште бил одржувач на замокот во 1514 година. Две години подоцна, Бернард Раунахер накратко ја зазел оваа положба, но императорот му наредил да му ја предаде власта на Гашпер Хербст и да се задоволи со приходите створени од Рудолфсверт (подоцна Ново Место). Следеле други одржувачи, од кои повеќето биле во исто време функциите видам и администратор на разни даноци. Важноста на замокот како тврдина брзо отстапила на неговата економска улога.
Цељскиот замок не бил само најважниот замок на територијата на денешна Словенија, туку и на сите Источни Алпи. Зафаќал површина од речиси 5500 м2. Од урнатините што останале и од приказите на замокот што преживеале, може да се направи подробна слика за тоа како изгледал некогаш. Во архитектонскиот развој на замокот биле употребувани неколку нови техники, кои биле модел за другите замоци во регионот под цељското влијание.
Замокот почнал да паѓа во распаѓање набргу откако ја изгубил својата стратешка важност. Приказот на Георг Матеус Фишер на замокот од 1681 година покажува дека Фридериковата кула повеќе немал покрив на крајот на 17 век. За време на обновувањето на долниот замок (делот најблиску до градот) во 1748 година, биле отстранети ќерамидите од покривот на замокот. Кога грофот Гејсрук го купил замокот во 1755 година, тој ја отстранил и покривната носечка конструкција. Најдобрите камења потоа биле повторно искористени во изградбата на Ново Цеље помеѓу Петровче и Жалец. Оттогаш, во замокот повеќе не можел да се живее во него и полека се претворил во целосна урнатина. Последните жители го напуштиле местото во 1795 година.
Во 1803 година, Андреј Горишек го купил замокот и почнал да го користи местото како каменолом.
19 и 20 век уреди
Во 1846 година, управникот на Штаерска, грофот Викенбург, ги купил урнатините и им ги подарил на штаерсте имотници. Во 1871 година, интересот за урнатините почнал да се појавува, а во 1882 година цељското музејско друштво започнало со напори за обновување на замокот, кое продолжува до ден-денес. За време на Кралството Југославија, властите во Марибор ја препуштиле контролата над урнатините на месната општина, која дала голем придонес во зачувувањето на замокот. За време на Втората светска војна, урнатините биле напуштени, но напорите за преизградба продолжиле по војната. Во аглите на Фридериковата кула биле користени цементни блокови за да бидат заменени камењата што недостасувале. Направен е соодветно паркирање и пред влезот на замокот. На северната страна, ѕидот бил пробиен за да се создаде нов страничен влез за да се пресретне новата траса што била изградена таму и наречена Пеликанов пат (словенечки: Pelikanova pot).
21 век уреди
Туристичкиот одбор на Цеље секоја година одржува настан насловен „Под ѕвездите на Цеље“ (словенечки: Pod zvezdami Celjanov) во замокот кон крајот на летото, на кој се прикажуваат претстави и прикази на животот во средниот век. Во замокот се одржуваат и музички концерти. Цељскиот замок секоја година го посетуваат приближно 60.000 луѓе.[1] Во замокот е одржуван и годишен културен забавен настан „Вероникови вечери“ (Veronikini večeri), кој го носи името на ликот Вероника во словенечката опера „Вероника Десеничка“.[2] Вечерта има различни концерти, театарски претстави и друга забава, а секоја година организаторот, во соработка со Општина Цеље, ги доделува „Вероникина награда“ за поезија и „Златник на поезијата“ (златен медал за поезија). Манифестацијата „Вероникини вечери“ е одржувана од 1996 година и оттогаш е воедно доделувана „Вероникината награда“. Наградата „Златник на поезијата“ е доделувана од 2004 година.
Галерија уреди
-
Панорамата на замокот од неговата голема кула -
Западната кула -
Дворот (поглед кон западниот дел на замокот)
Наводи уреди
- ↑ „Znamenitost tedna: Stari grad Celje“. Архивирано од изворникот на 8 јуни 2011. Посетено на 1 февруари 2023.
- ↑ http://www.veronikini-veceri.si/press_kit/veronikini_veceri.doc[мртва врска]
- Останати извори
- Krones Franz (Gradec 1883). Die Freien von Saneck und ihre Chronik als Grafen von Cilli, 2. Teil, Die Cillier Chronik, (prevod Ludovik Modest Golia, Kronika grofov Celjskih, (Založba obzorja, Maribor 1972)), Celje: Kulturna skupnost v Celju.
- Orožen, Janko (1971). Zgodovina Celja in okolice, 1. del, v Celjski zbornik, Celje: Kulturna skupnost v Celju.
- Stopar, Aleš (2006). Stari grad Celje, Starožitnosti: vodnik Pokrajinskega muzeja Celje; 2, Celje: Pokrajinski muzej.
- Stopar, Ivan (1972). Stari grad nad Celjem. Maribor: Založba Obzorja.
- Stopar, Ivan (1977). Razvoj srednjeveške grajske arhitekture na Slovenskem Štajerskem. Ljubljana: Slovenska matica.
Надворешни врски уреди
| „Цељски замок“ на Ризницата ? |
- Матична страница
- Поранешна службена страница на Цељскиот замок Архивирано на 20 декември 2020 г.