Список на споменици на културата од исклучително значење (Србија)

Споменици на културата од исклучително значење се оние објекти од недвижно културно наследство кои уживаат највисок степен на државна заштита во Република Србија. Недвижното културно наследство е класифицирано како од исклучително значење по одлука на Народното собрание на Србија. Тие се запишани во Централниот регистар на недвижни културни добра што го води Заводот за заштита на спомениците на културата на Србија.^[1] Предметите на недвижното културно наследство треба да исполнуваат еден или повеќе од оние критериуми дефинирани во Законот за културно наследство од 1994 година за да бидат категоризирани како „од исклучително значење“:^[2]

исклучителна важност за општествениот, историскиот или културниот развој на народот или за развојот на неговата природна средина;
докази за важни историски настани или личности и нивната работа;
единствен (редок) пример на човековото творештво од тоа време или единствен пример од природната историја;
големо влијание врз развојот на општеството, културата, технологијата или науката;
исклучителна уметничка или естетска вредност.

Според Законот, постојат четири класи на недвижно културно наследство: споменици на културата, археолошки наоѓалишта, историски знаменитости и просторни културно-историски целини. Објектите во секоја од тие класи може да се категоризираат како „од исклучителна важност“ од Националното собрание.

Список на културно наследство од исклучително значење

Археолошки наоѓалишта од исклучително значење

Број во Централниот регистар	Име	Град/Општина	Локација адреса	назначено културно наследство	Исклучително значење бидејќи	Коментари
AN 5	Винча-Бело Брдо	Белград / Грочка	Винча	30 Март 1950	7 Април1979
AN 22	Медиана - Брзи Брод	Ниш / Медијана	Брзи Брод	9 Февруари 1949	7 април 1979
AN 24	Јустинијана Прима	Лебане	Прекопчелица	12 Февруари 1949	7 април 1979
AN 26	Мраморије	Бајина Баста	Перучац	25 септември 1968	7 април 1979	Место од светско наследство на УНЕСКО „Средновековни каменчиња - Стеќци“
AN 33	Велика Хумка	Пожега	Пилатовици	29 април 1980	21 јули 1983
AN 39	Рунда Глава	Мајданпек	Рудна Глава	24 јуни 1981	21 јули 1983
AN 40	Гамзиград	Зајечар	Гамзиградска Бања	19 март 1948	7 април 1979	Светско наследство на УНЕСКО
AN 44	Понтес со Трајановиот мост	Кладово	Кладово	28 март1981	21 јули 1983
AN 45	Лепенски Вир	Мајданпек	Бољетин	26 мај 1966	7 април 1979
AN 103	Тврдина Дијана	Кладово	Нови Сип	27 Февруари 1965	21 јули 1983
AN 104	Старчево град	Панчево	Старчево	8 април 1957	3 декември 1990
AN 105	Басијана	Рума	Дојни Петровци	15 октомври 1947	3 декември 1990
AN 106	Сирмимум	Сремска Митровица	Сремска Митровица	9 декември 1948	3 декември 1990
AN 107	Чиводар	Вршач	Орешевач	16 октомври 1978	3 декември 1990
AN 108	Гомолава	Рума	Хртковци	30 декември1950	3 декември1990
AN 109	Чибска шума	Бачка Планина	Челарево	28 ноември 1972	3 декември 1990
AN 123	Каварија (Тителски регион)	Тител	Тител	16 февруари 1971	3 декември 1990
AN 124	Улпиана*	Приштина	Грачаница	22 април 1955	4 јуни1990
AN 140	Виминациум	Пожаревац / Косталац	Село Костолац	15 март 1949	7 април 1979
—	Краку лу Јордан	Кучево	Бродица	—	21 јули 1983	Краку Лу Јордан беше класифициран како археолошки локалитет од исклучително значење од страна на Националното собрание, иако на прво место никогаш не беше прогласено за културно наследство. Така, тој не е впишан во Централниот регистар.

Историски знаменитости од исклучително значење

Број на централен регистар	Обележје	Град/Општина	Локација адреса	назначено културно наследство	Исклучително значење од:	Коментари
ZM 6	Бела Црква Меморијален комплекс	Крупањ	Бела Црква	28 Април 1949	7 Април 1979	Местото на востанието во Србија (1941) опфаќа: поранешна зграда Кафана, општинска зграда, старо училиште и црква, со неколку споменици и спомен-обележја.
ZM 7	Бубањ Меморијален парк	Ниш / Палилула	Бубањ	30 Мај1973	7 Април 1979
ZM 9	Шумарице Меморијален Парк	Крагујевач	Крагујевач	27 Декември 1979	7 Април 1979
ZM 12	Краљево Меморилане Парк	Краљево	Краљево	1 Јуни 1984	21 Јули 1983	Место на масакрот во Краљево
ZM 13	Чегар	Ниш / Пантелеј	Каменица	7 Aприл 1983	21 Јули 1983
ZM 15	Столице страна	Купањ	Kрупањ Stolice	19 Јули 1949	7 Aприл 1979	Зграда во која се одржа конференцијата Столиче.
ZM 16	Маричевица јаруга	Аранчеловач	Oрашавач	24 Јуни 1983	7 Aприл 1979
ZM 18	Mеморијален комплекс "Boшко Буха"	Прилепоје	Jaбука	30 Mај 1986	5 Декември 1987
ZM 19	"Taковски грм" Меморијален комплекс	Горњи Милановач	Taково	6 Јули 1990	14 Aприл 2000
ZM 21	Радованјски Луг	Велика Плана	Радовање	27 Мај 1971	7 Aприл1979
ZM 26	Капела на мирот (место на потпишување на Договорот од Карловиц)	Сремски Карловци	Сремски Карловци	23 Мај 1963	3 Декември 1990
ZM 27	Место на битката кај Сланкамен	Инѓија	Стари Сланкамен	27 Mарт1969	3 Декември 1990
ZM 28	Место на битката кај Петроварадин (спомен на ридот Везирац)	Нови Сад / Petrovaradin	Петровардин	2 Април1968	3 Декември 1990
ZM 39	Индвор Меморијален Комплекс	Kovačica Ковачица	Идвор	28 ЈуЛИ 1977	3 Декември 1990	Комплексот вклучува: Куќа за раѓање на Мајкл Пупин, Училиште што го посетувал, зграда на Фондацијата Мајкл Пупин и Куќа на Пупин.
ZM 41	Меморијален комплекс "Sремски фронт"	Шид	Адашевци	29 Декември 1994	3 Декември 1990
ZM 42	Љубич Меморијален Комплекс	Чачак	Љубич	24 Февруари 1971	21 Јули 1983
ZM 60	Спомен костурница на планината Цер	Лозница	Tекериш	26 Септември 2001	7 April 1979
ZM 61	Родната куќа на Вук Караџиќ	Лозница	Тршич	31 Oктомври 2002	7 Април1979
—	Место на битката кај Сента^[3]	Сента	Сента Porong	—	3 Декември 1990	Местото на битката кај Сента беше класифицирано како историска знаменитост од исклучително значење од Националното собрание, иако на прво место никогаш не беше прогласено за културно наследство. Така, тој не е впишан во Централниот регистар.

Просторни културно-историски единици од исклучително значење

Број на централен регистар	Име	Град/Општина	Локацијаа aдреса	назначено културно наследтсво	Исклучително значење од:	Koментари
PKIC 1	Kнез Михаилова улица	Белград / Стари Град	Белград	6 Април 1964	7 Април 1979	Од паркот Калемегдан до улицата Обилиќев Венац.
PKIC 7	Стара Чаршија Тешњар	Ваљево	Вањево	5 Mарт 1969	7 Aприл 1979
PKIC 22	Тврдината Нови Пазар со Старата чаршија и комплексот Алтун Алем џамија	Noви Пазар	Нови Пазар	7 Јуни 1985	7 Aприл 1979
PKIC 26	Горња Добрина Комплекс	Пожега	Горња Добрина	17 Oктомври 1991	7 Април1979	Комплексот ја вклучува црквата Свети Петар и Павле (самата означена како културен споменик од исклучително значење), магацинот, неколку надгробни споменици и споменикот на родното место на принцот Милош.
PKIC 10	Винарски визби Штубик	Неготин	Штубик	8 Јуни 1980	21 Јули 1983
PKIC 14	Комплекс винарски визби Рајац и Рогљево	Неготин	Рајац и Рогљево	23 Февруари 1983	21 Јули 1983
PKIC 16	Топчидер	Белград / Раковица и Савски венац	Белград	9 Јули 1987	5 Декември 1987
PKIC 18	Областа околу Лицејот Доситеј	Белград / Стари Град	Белград	23 Ноември 1989	3 Декември1990	Улици: Цара Уроша, Краља Петра, Господар Јевремова, Господар Јованова, Капетан Мишина, Симина, Браќе Југовиќа, Кнегиње Љубиче, Студентски плоштад, Змаја од Ноќаја, Вишњиќева
PKIC 24	Мунументална област Стари Рас	Нови Пазар	Нови Пазар	24 Ноември 1978	5 Декември 1987	Светско наследство „Стари Рас и Сопоќани“. Мунументалниот простор Стари Рас вклучува: Тврдината Рас со предградие (Пазариште), црквата Петрова, манастирот Ѓурѓеви Ступови и манастирот Сопоќани (сите четири сами посочени како културни споменици од исклучително значење).
PKIC 47	Градското јадро на Сремски Карловци	Сремски Каловци	Сремски Карловци	18 Јули1949	3 Декември 1990
PKIC 52	Bač Fortress	Bač	Bač Bačke tvrđave St.	30 July 1948	3 December 1990
PKIC 59	Меморијален комплекс Газиместан*	Приштина	Приштина Gazimestan	10 Mај 1950	4 Јуни 1990
PKIC 74	Комплекс на Воено-технички институт	Крагуевач	Kragujevac Vojno-tehnički zavod, Pirotehnika	25 March 2014	12 February 2016
PKIC 84	"Staro selo" Etno Complex	Čajetina	Sirogojno	27 November 1985	21 July 1983	Комплексот опфаќа: Црква Св. Петар и Павле (само прогласен за културен споменик од исклучително значење), гробишта и рурален етнокомплекс.
—	Fruška Gora with its monasteries and other monuments	Bačka Palanka, Beočin, Inđija, Irig, Novi Sad, Sremska Mitrovica, Šid	—	—	3 December 1990	Фрушка Гора со манастири и други споменици беше класифицирана како просторна културно-историска целина од исклучително значење од страна на Народното собрание, иако на почетокот никогаш не беше прогласена за културно наследство. Така, тој не е впишан во Централниот регистар. Го опфаќа целиот национален парк Фрушка Гора.

Белешки

Поврзано

Недвижно културно наследство од големо значење (Србија)
Српската култура
Културно наследство на Србија
Список на национални споменици на Босна и Херцеговина
Недвижни културни споменици од национално значење (Грузија)

Наводи

↑ „Immovable cultural property - IMP“. Institute for the Protection of Cultural Monuments of Serbia - Belgrade. Архивирано од изворникот на 2020-11-08. Посетено на 2020-05-20.
↑ „Zakon o kulturnim dobrima: 71/1994-2425, 52/2011-10 (dr. zakon), 52/2011-16 (dr, zakon), 99/2011-3 (dr. zakon)“. www.pravno-informacioni-sistem.rs. Посетено на 2020-05-20.
↑ „МЕСТО БИТКЕ КОД СЕНТЕ 1697.Г.“. spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs. Посетено на 2020-07-21.

Надворешни врски

Републички завод за заштита на спомениците на културата Архивирано на 1 декември 2008 г. (in Serbian)
Список на културни споменици во Србија (in Serbian)

[:0-1] „Immovable cultural property - IMP“. Institute for the Protection of Cultural Monuments of Serbia - Belgrade. Архивирано од изворникот на 2020-11-08. Посетено на 2020-05-20.

[2] „Zakon o kulturnim dobrima: 71/1994-2425, 52/2011-10 (dr. zakon), 52/2011-16 (dr, zakon), 99/2011-3 (dr. zakon)“. www.pravno-informacioni-sistem.rs. Посетено на 2020-05-20.

[3] „МЕСТО БИТКЕ КОД СЕНТЕ 1697.Г.“. spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs. Посетено на 2020-07-21.

[1]

[2]

[3]