Википедија

Кнез Михаилова (Белград)

улица во Белград

Улицата Кнез Михаилова [1] е пешачка зона, трговски центар и улица заштитена со закон како едно од најстарите и највредните знаменитости на Белград, со голем број претставителни згради и урбани куќи изградени кон крајот на 70- тите години на 19 век. Се верува дека во времето на Римјаните тука бил центарот на населбата Сингидунум, а во времето на Турците на овој простор се кривеле улиците со градини, фонтани и џамии. Во средината на 19 век овде во горниот дел била градината на кнезот Александар Караѓорѓевиќ. По изработката на регулациониот план на Белград кој е изработен од Емилијан Јосимовиќ во 1867 година, улицата се изгради брзо и ја доби својата физиономија и содржина. Во неа се градат куќи и се населуваат највлијателните и најбогатите семејства на трговскиот и политичкиот Белград. Во 1870 година градската управа официјално ја крсти улицата, давајќи и го името - улица Кнеза Михаила.[2]

Изглед на Кнез Михаилова 1900 г.

историја

уреди

Кнез Михаилова е една од најстарите и најважни улици во Белград и е сведоштво за континуираното траење на градот. Во областа на улицата има траги од античка цивилизација. Во римско време, еден од главните пристапни патишта се протегал по трасата што во голема мера се совпаѓа со денешниот дел од улицата Кнежа Михаила. Нема докази дека оваа област била населена во средниот век. Во првата половина на XVI век е обновен стариот римски и изграден е нов водовод, кој минувал по трасата на денешната улица, со што се создале услови за појава на населбата. За време на турското владеење, на просторот на денешната улица Кнез Михаилова биле изградени пет џамии со придружни махали, од кои најважни биле Ибрахим бег и Мусала. Кога во 1717 година го освоиле Белград, Австријците ја започнале обновата на градот и и дале нов лик на улицата. Во тоа време биле урнати голем број куќи и џамии за да се подигнат нови згради, на градежната линија на регулирана улица што го делеле горниот град на српски, од запад и германски, од исток и по заминувањето на австриската војска, на српски и турски.

Со конечното заминување на Турците од Белград во 1867 година, и прифаќањето на западните урбани модели, започна трансформацијата на градот. Врз основа на регулациониот план од 1867 година, кој го направил првиот српски урбанист, инженер Емилијан Јосимовиќ, професор на Лицејот и Големата школа, улицата Кнез Михаилова е најкратката врска помеѓу Тврдината и градот. Периодот кога била проследена улицата Кнез Михаилова во Белград, помеѓу 1867 и 1880 година, го означува напуштањето на природниот развој на Белград и повисокиот степен на урбанизација на градот. Денешната ситуација покажува дека улицата ја задржала својата автентична големина, профил и правец. Објектите се создадени во едно време и имаат уникатни архитектонски одлики, а употребените градежни материјали, конструкции, функции и стилски третман припаѓаат на периодот на еволуција на белградската архитектура што го означува раскинувањето со Балканот и прифаќањето на европските стилови во архитектурата. Процесот на европеизација влијаел на развојот на буржоазијата и формирањето на трговската класа, чии претставници изградиле свои згради и палати во новоформираната улица и отворале трговски дуќани. Иако во текот на 20 век некои од зградите кои го формираа предниот дел на улицата биле променети или заменети со нови, Кнез Михаилова го задржа карактерот на претставителна шопинг улица.[3] Последните куќи на почетокот на улицата, околу аптеката „Делини“, биле отстранети на почетокот на декември 1940 година, за да се изгради палатата на осигурителната компанија „Србија“.[4] Во текот на 1930-тите, беа направени обиди да се спречат пешаците на шеталиштето да влезат на коловозот, а деловниот свет исто така се жалеше на „метежот“ на улицата од пешаците; белградската општина сакаше шеталиштето да се премести од Кнез Михаилова, иако не беше јасно каде.[5]

Улицата е реконструирана во 1987 година, кога стана пешачка зона, поплочена со јабланички гранит.[6] На крајот на 20 век, од исклучиво комерцијална улица „Кнез Михаилова“ прерасна во културен центар на главниот град.[7][8]

Објекти од културно-историска вредност во улицата Кнез Михаилова

уреди
  • Хотел „Српска круна“ изграден во 1869 година во стилот на романтизмот, како најмодерен хотел во Белград. Во зградата помеѓу 1945 година и 1970 година се наоѓала Националната библиотека на Србија, а денес е Библиотека на град Белград.
  • Куќата на Марко Стојановиќ, изградена околу 1889 година според проектот на Константин Јовановиќ како приватна куќа на адвокатот Марко Стојановиќ, во неоренесансен стил. Во него беше сместена Академијата за ликовни уметности, основана во 1937 година, а денес е Галеријата на Академијата.
  • Блок на градски куќи, изградени во 70- тите години на деветнаесеттиот век, кои го претставуваат почетокот на дисконтинуитетот на традиционалната „балканска“ архитектура. Сите три згради имаат уникатна завршница, изведена во стилска транзиција од романтизмот во ренесансата. Блокот се состои од три згради:
    • Куќата на Христина Куманди, изградена во 1870 година како аголна зграда на раскрсницата на улиците Кнежа Михаила и Дубровачка. Во зградата некогаш била сместена Француско-српската банка, потоа белгискиот и англискиот конзулат.
    • Кристина механа, изградена во 1869 година година, како административно-деловен објект во кој браќата Крстиќ го отворија истоимениот хотел и каде се одржуваа собраниски седници до изградбата на Градското собрание.
    • Куќата на Вељко Савиќ, изградена во 1869 година . како станбена куќа со дуќани. Зградата претрпе многу промени од нејзиниот првичен изглед.
  • Палата САНУ, изградена 1923 - 1924 година, според плановите од 1912, дело на Драгутин Ѓорѓевиќ и Андре Стевановиќ, во стилот на академизам со елементи на сецесија. Во зградата се сместени: библиотеката САНУ, една од најбогатите во Белград; САНУ архива со богат материјал за историјата на Србија; Галерија САНУ на приземје на зградата, со специјална сала за предавања, книжарница и антикварница.
  • Зграда на Прометна банка, подигната во 1914 годиназа потребите на Прометна банка по проект на архитект Данило Владисављевиќ и инженер Милош Савчиќ,
  • Заводот Никола Спасиќ, изграден во 1889 година, според проектите на арх. Константин Јовановиќ во неоренесансен стил, за станбената куќа на белградскиот трговец Никола Спасиќ.
  • Премин на Никола Спасиќ изграден во 1912 година во стилот на сецесија.
  • Ресторан „Грчка кралица“, изграден во 1835 година во стилот на академизам.[9]
  • Хотел „Русија“, зградата е изградена околу 1870 година, а доградена во 1920 година.
  • Руски цар, денес е кафуле и ресторан, изградени во 1926 година на аголот со улицата Обилиќев венац (Белград) во доцниот стил на сецесија со елементи на ар деко според проектот на арх. Петра Поповиќ.[10][11][12]
  • Зградата на Домот на печатот во Белград, Кнез Михаилова 6
  • Стоковна куќа Митиќ, број 41, првата дизајнирана модерна стоковна куќа во Белград,[13][14] помеѓу двете војни во сопственост на Владо Митиќ.
  • Други објекти: Ресторан „Коларац“, Трговски центар Рајиќева, Музеј Цептер, Делијска чешма

Пирамида пред зградата на Српската академија на науките и уметностите

уреди

Пирамидата пред зградата на Српската академија на науките и уметностите е изградена во 1995 година поставени од Град Белград. Има четири страни. Два ја означуваат должината и географската ширина на точката каде што се наоѓа пирамидата, потоа висината и забрзувањето на Земјината гравитација во таа точка.

Претходник на таа пирамида била исто така, пирамида, во непосредна близина, еден век порано, на врвот на зградата на капетанот Миша, каде што беа обележани страните на светот. Бидејќи таа зграда тогаш беше највисока во Белград, пожарникарите го набљудуваа Белград од неа.

Поради своите културно-историски и архитектонско-урбанистички вредности, улицата Кнез Михаилова е етаблирана како културно богатство од исклучително значење во 1979 година.

Галерија

уреди
  •  
    улица „Кнез Михаилова“.
  •  
    Споменик на Емилијан Јосимовиќ
  •  
    Зградата на заканата Никола Спасиќ на број 33.
  •  
    Пирамида пред Академијата
  •  
    Споменици на културата на Градското собрание во улицата Кнез Михаилова
  •  
    „Српска круна“, денес Библиотека на град Белград
  •  
    Кафана „Руски Цар“
  •  
    Палатата САНУ
  •  
    Зграда на сообраќајна банка
  •  
    Црвен даб во Кнез Михаилова

Надворешни врски

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Досије споменика културе - Подручје Кнез Михаилове улице - Завод за заштиту споменика културе града Београда; Група аутора, Подручје Кнез Михаилове – јуче, данас, сутра, Завод за заштиту споменика културе града Београда, Београд 1991.
  2. ↑ Каћански, Владислав Ст. (2008). Стари изглед Београда. Београд: Српска књижевна задруга. стр. 155–156.
  3. ↑ С. Г. Богуновић, Архитектонска енциклопедија Београда XIX и XX века, архитектура, том I, Београд 2005.
  4. ↑ Време, 4. дец. 1940, стр. 7. digitalna.nb.rs. Слика апотеке видљива у броју од 23. дец. 1938, стр. 12
  5. ↑ „Политика”, 3. јул 1936
  6. ↑ Пешачко царство од тридесет лета („Политика”, 4. јан. 2017
  7. ↑ Шкаламера, Ж; Јаковљевић, З (1964). Кнез Михајлова улица, Саопштења Завода за заштиту споменика културе града Београда (свеска 3. изд.). Београд.
  8. ↑ Урбанизам Београда 46, Београд 1978.
  9. ↑ историјат објекта: Чувена кафана деценију „привремено” закатанчена („Политика”, 3. април 2017)
  10. ↑ М. Р. Благојевић, Стамбена архитектура Београда у 19. и почетком 20. века, Архитектонски факултет, Београд 2006.
  11. ↑ Група аутора, Подручје Кнез Михаилове – јуче, данас, сутра, Завод за заштиту споменика културе града Београда, Београд 1991.
  12. ↑ Група аутора, Кнез Михаилова – пешачка улица, Завод за заштиту споменика културе града Београда, Београд 1987.
  13. ↑ Робна кућа Митић.
  14. ↑ "Политика", 22. јан. 1938
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кнез_Михаилова_(Белград)&oldid=5009048“