Тител
Тител е град во Јужнобачкиот округ, во регионот познат како Шајкашка (југоисточниот дел на Бачка), во автономната покраина Војводина. Според пописот од 2011 година, имало 5.294 жители.
Географија уреди
Тител се наоѓа на десниот брег на Тиса, преку сливот на Бегеј и Тиса, недалеку од местото каде што Тиса се влева во Дунав. Над градот се наоѓа Тителски брег (110-130), крајот на Тителската висорамнина, која се протега помеѓу Мошорин, Лок, Вилово, Тител и реката Тиса.
Тител е и седиште на општината, која е во близина на градот Тител, во негова близина се селата: Вилово, Гардиновци, Лок и Мошорин Шајкаш.
Историјата уреди
Тител е многу стар град, на чие подрачје имало населби уште од праисторијата. Најстарото познато спомнување на името Тител било од повелбата на унгарските кралеви и се појавува по 1077 година, а најдоцна во 1095 година. Во тоа време, унгарскиот крал Ласло I (Свети Ласло) и неговиот брат Лампрехт изградиле манастир во Тител, најстариот католички ред на Августин. До доаѓањето на Римјаните, на територијата на денешен Тител живееле Даки, Келти, Скордиски, Јазиги, Хуни, Авари, Прабугари, Готи, Гепиди и Алани. Тука живееле и Римјаните. Тие изградиле тврдина која прв пат била спомната во 1138 година. Словените се појавиле на преминот од 6 и 7 век, а унгарските племиња на крајот на 9 век. За прв пат под српска власт во 1407 година, во XV и XVI век Тител бил во владение на српските деспоти, а за време на Турците седиштето на нахија била во рамките на Сегедскиот санџак. Во воената граница Тител бил зајакнат ров, потоа штабот на баталјонот Шајка.
Во втората половина на 19 век, населението на Тител се зголемило. Повеќето биле Срби, а имало и Унгарци. Така, според пописот од 1880 година, имало 2.094 Срби, 324 Унгарци, 621 Германци, 173 Словаци и 17 Романци. Подоцна според пописот направен од 1890 година имало 2.811 Срби, 705 Унгарци, 1.078 Германци, 78 Словаци, 11 Романци, 2 Рутини, 118 Хрвати и 11 други.Така во градот Тител во тоа време имало 4.314 жители.[1]
На крајот на Првата светска војна, на 8 ноември 1918 година, Тител бил ослободен од српската војска. Тител се нашол во нова држава, Кралството на Србите, Хрватите и Словенците, каде што го продолжил својот економски и социјален живот. На првиот ден на католички Велигден, 13 април 1941 година, градот бил окупиран од војската на Унгарија. На вториот и третиот ден од православниот Божиќ, на 8 и 9 јануари 1942 година, окупаторот извршил рација во која биле убиени невини Титлијанци. Тител бил ослободен во Втората светска војна на 22 октомври 1944 година.
Црква и училиште уреди
Првата позната православна црква во Тител била посветена на Св. Никола. Темелите на денешната православна црква, која е посветена на празникот Успение на Пресвета Богородица или Големата дама, биле поставени на 15/3 април, 1810 година. Почетокот на изградбата на храмот го благословиле бачкискиот епископ Гедеон Петровиќ и јеромонахот Ковиљски игумен Порфирије Петровиќ. Готовиот храм бил осветен на Успение на Пресвета Богородица во 1811 година од страна на протоереј Данило Петровиќ од Жабаљ.[1]
Според статистиката на православната парохија, кон крајот на 1891 година имало: еден православен свештеник, 2122 православни, 392 православни домови, 232 ученици и три основни училишта. Од нив, едното училиште бил државно, а другите две биле комунални (општински).[2]
Култура уреди
Во Тител има неколку интересни споменици во: барут и касарната на баталјонот Шајка од 18 век. Во црквите се чуваат делата на зографите Димитрије Поповиќ и Арса Тодоровиќ. На патот Тител-Шајкаш во 1941 година бил подигнат споменик на паднатите воздухопловци. Во Мошорин се родени Светозар Милетиќ (1826-1901) и Исидора Секулиќ (1877-1958). Во Тител има и споменик на културата Куќа.
Демографија уреди
Во Тител живеат 4745 возрасни лица, а просечната возраст на населението е 40,1 година (38,6 за мажи и 41,7 за жени). Во населбата има 2019 домаќинства, а просечниот број на членови по домаќинство е 2,92.
Оваа населба е претежно населена со Срби (според пописот од 2002 години), а во последните три пописи е забележан пад на населението.
Познати личности уреди
- Милева Мариќ-Ајнштајн
- Лазар Кузманов, архитект
- свештеник Лука Поповиќ
- Душко Попов
- Стојан Трумиќ
Економија уреди
Во Тител во пролетта 1858 година се одржал првиот саем за сточарство. Се одржал на брегот на Тиса, првиот ден од продавницата Марва, а следниот ден други стоки. Се одржува трипати годишно: на Благовештение, на Св. Илија и св. Лука.[3]
Во подрачјето на општината Тител, со реките Тиса и Бегеј и Тителското крајбрежје, каде има богати терени за риболов и лов.