Михаил Лермонтов

Михаил Јурјевич Лермонтов (руски: Михаил Юрьевич Лермонтов) (15 октомври 1814 - 27 јули 1841) — руски романтичарски писател и поет, понекогаш нарекуван и „поетот од Кавказ“.

Михаил Јурјевич Лермонтов.

Животопис

Лермонтов е роден во Москва, во благородничко семејство. Уште како дете извонредно го совладал францускиот јазик. Студирал на Московскиот универзитет, но поради судирот со конзервативните професори ги напуштил студиите и се запишал на военото училиште во Петроград. По смртта на Пушкин, во 1837 година, Лермонтов ја напишал протестната песна „Смртта на поетот“, која најпрвин кружела низ Петроград, препишувана и прераскажувана приватно. Во неа, тој ги осудил интригите на аристократијата коишто довеле до смртта на Пушкин, а особено бил силен крајот на песната, напишан дополнително. Царот Николаj I ја добил песната во едно писмо, со натписот „Повик на револуција“, а потоа бил и официјално известен за „недозволените стихови на корнетот Лермонтов“. За овој „престап“, Лермонтов бил казнет така што бил прекомандуван во еден полк којшто се борел против бунтовниците на Кавказ. Благодарение на влијателните роднински врски, Лермонтов се вратил во Петроград по една година.

Во 1840 година Лермонтов бил по вторпат прогонет на Кавказ, поради неговото учество во двобојот со синот на францускиот амбасадор Барант. Таму, тој се борел против Чеченците во тенгинскиот пешачки полк, покажувајќи невидена храброст. Обидувајќи се да се ослободи од воената служба, во 1841 година, Лермонтов повторно дошол во Петроград, но таму добил наредба веднаш да го напушти главниот град. Поради независниот дух на Лермонтов, петроградската аристократија се обидела (безуспешно) да го предизвика на двобој со некој офицер, но подоцна, во една бања на Кавказ, таа конечно успеала да го предизвика на двобој со друг офицер, неговиот школски другар Мартинов, при што Лермонтов го загубил животот на истиот начин како и Пушкин.

Творештво

Лермонтов е голем романтичарски гениј, кој зазема врвно место не само во руската, туку и во светската поезија. Тој претставува директен, можен наследник на Пушкин чие влијание веднаш се препознава уште на самиот негов книжевен почеток, и тоа како по темите и мотивите така и во профилирањето на неговите книжевни јунаци кои се растргнати меѓу романтичарското его и етичката свест. Така, уште на тринаесетгодишна возраст, Лермонтов во својата тетратка ги препишал „Кавкаскиот заробеник“ на Пушкин и „Шилјонскиот затвореник“ на Бајрон, јасно покажувајќи ја воодушевеноста од овие две големи имиња на романтизмот.

Престојот на Кавказ имал големо влијание врз творештвото на Лермонтов, инспирирајќи го авторот за многу лирски песни, за поемите „Демон“ и „Мцири“, како и за романот „Јунакот на нашето време“. Карактеристичната лермонтовска тема на демоните е присутна уште во неговите први поетски скици направени во младоста, во 1829 година, кога тој имал само 15 години. Младинските верзии на поемата „Демон“ се засновани врз апстрактната борба меѓу ангелите и демоните во духот на романтизмот, додека по враќањето од Кавказ, поемата ја добила својата крајна форма, а во последните две години од животот Лермонтов направил некои ситни промени во поемата. Благодарение на мисловниот и поетскиот сјај, како и звучноста на стиховите, поемата „Демон“ се вбројува во најголемите достигнувања на светската поезија.

Пред да ја добие крајната форма, поемата „Мцири“ поминала низ повеќе етапи. Нејзините корени може да се следат од поемата „Исповед“ (1830) чие дејство се одвива во еден католички манастир во Шпанија и поемата „Болјарот Орша“ (1836) чие дејство е сместено во 16 век, за време на владеењето на Иван Грозни. За време на престојот во Кавказ, Лермонтов ја добил крајната замисла за поемата „Мцири“, заснована врз вистинита приказна. Во поемата се зборува за едно болно момче заробено во еден грузиски манастир од којшто постојано се обидува да побегне. Притоа, момчето не се помирува со загубата на слободата ниту по конечниот неуспех на неговите обиди за бегство. Поемата се одликува со идеален спој на силен протест и најсуптилна поетска емоција. Лирскиот јунак на „Мцири“ е типичен романтичарски бунтовник, кој русоовски ја бара слободата надвор од општеството, во исконската и архаична невиност на природата. Други позначајни поеми на Лермонтов се и „Азраил“ и „Ангелот на смртта“ кои потекнуваат од 1831 година, а во текот на 1835-1836 година ја напишал драмата „Маскарада“ и една нејзина верзија насловена „Арбенин“.

За време на престојот на Лермонтов во Кавказ, во 1837 година, излегла од печат неговата песна „Бородино“, а истата година ја напишал и познатата поема во духот на руската народна песна, „Песна за царот Иван Василевич, за младиот опричник и за смелиот трговец Калашников“. За песната „Бородино“ е значајно тоа што во неа е опеан обичниот војник, народот наместо војсководецот, додека „Песна за царот Иван Василевич, за младиот опричник и за смелиот трговец Калашников“ зазема посебно место во творештвото на Лермонтов бидејќи таа стои рамо до рамо со највредните примероци на руската народна песна, а истовремено се одликува со силен лирски набој, карактеристичен за подоцнежните дела на Лермонтов.

Лермонтов оставил и неколку прозни дела. Таков е примерот со недовршениот роман со тема од востанието на Пугачов, за кој се претпоставува дека е започнат во 1833 година, а којшто бил замислен како прв дел од една трилогија. Според главниот јунак, романот е наречен „Вадим“. Незавршен останал и вториот роман „Кнегината Лиговска“, започнат во 1836 година. Истата година, Лермонтов ја напишал и драмата „Двајцата браќа“ во која како ликови се јавуваат кнегината Лиговска и Печорин, јунаците од два негови романи. Оваа драма е значајна по тоа што во неа, за првпат во руската книжевност, како јунак се појавува малиот, обесправен човек – службеникот Красински. Подоцна, кнегината Лиговска се појавува и како лик во најзначајното прозно дело на Лермонтов, романот „Херој на нашето време“ од 1840 година.

Иако Лермонтов се појавил како наследник на Пушкин, сепак разликите меѓу нив се очигледни како на поетски така и на философски план. За разлика од Пушкин, кој брзо раскрстил со романтизмот, Лермонтов цело време останал романтичар, бајроновец, иако во некои свои песни самиот се спротивставува на тоа. Сепак, до крајот на животот останал бунтовник, затворен во својот песизмизам, отфрлајќи го и презирајќи го светот. Во тој поглед, познатиот руски критичар Белински укажува на разликата меѓу оптимистичката душа на Пушкин и песимизмот на Лермонтов. Според него, Лермонтов е непоправлив песимист, кој дури и кога бара спокојство, бара спокој во бурата и тоа е основниот парадокс во неговата поезија. Исто така, и Херцен смета дека Лермонтов го носи „товарот на скептицизмот“ и дека “не само што не барал излез од него, туку не гледал можност ни за борба ни за помирување“.

Влијание

Во 1964 година, рускиот поет Евгениј Евтушенко ја напишал песната со наслов „Балада за Лермонтовата песна „Смртта на поетот“ и за шефот на жандармеријата“.