Македонски ора

Македонските народни ора се традиционални танци кои се неопходно важни во македонскиот фолклор и музичка традиција. Тесно се поврзани со народните ора од соседните држави, имено, Грција, Бугарија, Србија и Албанија, но поради музичкиот мелос, добиваат ендемски одлики конкретно на регионот Македонија. На територијата на Република Македонија, пак, зависно од стилот, кореографијата и обичаите поврзани со нив, македонските ора се делат во пет регионални групи: Северни ора, Источни ора, Западни ора, Јужни ора и Југозападни ора.

Сценска изведба на народното оро Потрчано.

Особености

Панаѓур пред црквата „Св. Недела“ во Битола снимен од браќата Манаки, помеѓу 1905-1912

Според содржината и кореографијата, македонските народни игри, песни и музика можат да бидат обредни и световни (соборски или празнични). Од обредните игри ќе ги наброиме: додолските, лазарските, коледарските, русалиските и други. Во световните игри спаѓаат тие што се поврзани со животот и работата на нашиот народ како што се: борбените, свадбарските, жетварските, љубовните, хумористичните и други. Според формата, ората се делат на: ора што се играат во полукруг, во затворен круг, во змијовидна форма или во парови. Македонските ора се многубројни и разновидни. Во разни краеви тие имаат различни имиња, во зависност од местото и начинот на играњето. Нивните имиња се изведени од имиња на места, лични имиња, занаети, животни, инструменти, видот на орото, начинот на држење и обичаите. Ората обично се играат за време на верски празници (Божиќ, Водици, Велигден, Ѓурѓовден, Спасовден, Петровден), државни празници, венчавки, „на сретсело“, пред црквите, училиштата и куќите.

Ората имаат и одлики што се манифестираат и во разнообразноста и богатството на движењата и ставовите (држењето) во играњето. Тие можат да се или отворени, или затворени, а играчите се држат за рацете, за рамењата, за појасите, под рака, или со рацете свртени надолу. Сите играчи играат на ист начин, освен челниот играч и последниот играч, кои смеат да изведуваат додатни чекори и движења. Ората обично се вијат на десно, но има такви што се вијат на лево. Изреката „... се пренесува од колено на колено“, на пример, е конкретно рефлектирана во некои движења на ората. Македонските ора изобилуваат со кореографски движења како: полусвртување, клекнување, потскокнување, трусање, вкрстен чекор, страничен чекор, играње на колена и многу други. Исто така, многу ора имаат промена во ритамот, обично менувајќи се од бавна во брза песна.

Скопје, Русалии (1930-ти).

Обичаи поврзани со ората

• Традиционално во Македонија постоела забрана жена да игра оро без дозвола на мажот. Жената можела да игра само со блиски роднини, а со непознати или подалечни роднини, можела да се фати на оро само со држење на шамивче.
• Кога се одело по невеста во црква, свирачите запирале со свирење 15-20 чекори пред црквата.
• Во Струмичко, Русалиите се играат 12 дена, од Божиќ до Водици, и при тоа собираат пари и подароци за помагање на училишта и за други хумани намени.
• Во Штип и Кочани имало обичај во понеделник по свадба да се пеат вулгарни песни, а жените се преоблекувале во машка облека, ставале низа лук и пиперки околу вратот, го црнеле лицето и играле и пееле пред куќите на кумот, деверот и кај други роднини.

Инструменти и музика

Ората најчесто се придружувани од народните инструменти: гајда, зурла, тапан, кавал, тарабука, ут, дајре. Чалгииските дружини, кои обично имаат виолина, кларинет, ут, лејта, канон и дајре, се карактеристични за градовите. Народната музика е обемен термин, но вреди да се напомене дека најпопуларните ритмички тактови кои ги придружуваат ората се «5/8», «7/8», «5/4» и «7/16» - меѓу многу други.

Што се однесува до времетраењето на ората, тоа не е одредено, и често се игра додека играчите или свирачите не се уморат. Забележани се случаи и кога се играло оро без музика и без пеење. Орото што се играло на ваков начин било слично на „Право оро“ или на „Глуво оро“. При играње само се извикувало „Оп, оп, оп“, а играорците често се држеле за рамо.

Видови ора

Дури и со исто име, постојат некои ора што се различни во секој регион или изведувани поинаку поради кореографијата.

• Адана: «2/4»
• Арамиско (Арап): вер. I «13/16»; вер. II A:«4/4», B:«2/4»
• Арнаутско (Арапско): «13/8»
• Баба Ѓурѓа: «11/8» вер. I (3+2+2/2+2); вер. II (3+2+2/3+1)
• Бајраче: «11/8» (3+2+2/3+1)
• Баро бијав: «2/4»
• Беда: «7/8»
• Беласичко: «2/4»
• Беранче: «12/8»
• Беровка: «2/4»
• Брсјачко оро: «2/4»
• Буките оро: «11/8»
• Буковско (Пиперово): «7/16» + «11/16»
• Буфчанско оро: вер. I «2/4»; вер. II «4/4»
• Велгошко оро
• Велигденско оро: вер. I «7/8»; вер. II «10/8»
• Влаина оро
• Влечено оро
• Водарки
• Воденско
• Гајдарско оро:
• Глувонемо оро:
• Грбач оро:
• Драчевка:
• Дуде Дрне оро:
• Егејско оро:
• Елено моме:
• Жетварка:
• Зарамо оро:
• Зборско оро:
• Ибраим оџа оро:
• Иванице:
• Јени јол оро:
• Кавадарка оро:
• Кавракировско:
• Калајџиско оро:
• Касапско оро:
• Комитско оро:
• Копачка:
• Костурско:
• Крстачко оро:
• Крстено:
• Левото:
• Лесното оро:
• Лисолај оро:
• Малешевка:
• Машкото оро:
• Невестинско оро:
• Овчеполско оро:
• Одено оро:
• Оро машко зарамо:
• Орото почна:
• Осоговка:
• Охридска деветорка оро:
• Пајдушко:
• Пембе оро:
• Повардарие:
• Повратено оро:
• Поступано оро:
• Потрчано:
• Потрчулка:
• Правото:
• Право Тиквешко:
• Пуштено:
• Рамното оро:
• Ратевка:
• Русалии:
• Русинско оро:
• Свадбарско:
• Седенка:
• Ситното оро:
• Скудринка:
• Старо оро:
• Старотиквешко:
• Старското оро:
• Тешкото:
• Тиквешко:
• Топанско:
• Тресеница:
• Тоска:
• Тресеница оро:
• Тропнало оро:
• Циганче оро:
• Циганчица:
• Црногорка:
• Црпи вода, Јано:
• Чалгиско оро:
• Чамче:
• Четворка оро:
• Чупулица:
• Чучук:
• Шаваро оро:
• Ширто оро:
• Шопка:
• Шопското оро:
• Штипско девојче: