Википедија

Енергетика во Србија

(Пренасочено од Енергетика на Србија)

Енергетиката во Србија — опфаќа производството, потрошувачка и увозот на енергетика и електрична енергија во Србија. Енергетскиот сектор е еден од најголемите и најважните сектори во економијата на земјата. Србија е нето-извозник на електрична енергија и увозник на клучни горива (како што се нафтата и гасот). Србија има изобилство на јаглен и значителни резерви на нафта и гас. Српските резерви со 5,5 милијарди тони јаглен лигнит се 5-тиот најголеми во светот (втор во Европа, по Германија)[1][2]. Јагленот се наоѓа во две големи депозити: Колубара (4 милијарди тони резерви) и Костолац (1,5 милијарди тони)[1]. И покрај тоа што се мали во светски рамки, српските ресурси за нафта и гас (77,4 милиони тони еквивалент на нафта и 48,1 милијарди кубни метри, соодветно) имаат одредено регионално значење бидејќи се најголеми во регионот на поранешна Југославија, како и на Балканот (со исклучок на Романија)[3]. Речиси 90% од откриените нафта и гас се наоѓаат во Банат, а тие нафтени и гасни полиња се по големина меѓу најголемите во Панонската Низина, но се просечни на европско ниво[4].

Историја

уреди

На 6 октомври 1893 година, првата српска централа, која се наоѓа во урбаната населба Дорќол во Белград, започнала со производство на електрична енергија[5].

Во 1900 година започнала да работи првата наизменична струја на хидроелектраната „Под градом“ во Ужице на реката Ѓетиња. Првиот наизменичен далекувод од хидроелектраната Вучје до Лесковац, со должина од 17 километри, започнал да работи три години подоцна[6][7]. Во 1909 година започнале да се градат хидроцентралите Гамзиград во Зајечар и Света Петка во Ниш[8]. Две години подоцна започнала да работи хидроелектраната на реката Моравица во Ивањица[9].

Во Белград, електраната „Снага и светлост“ била изградена во 1933 година, како една од најголемите на Балканот во тоа време.

Во 1945 година било воспоставено Електрично претпријатие на Србија. Во периодот од 1947 до 1950 година, во хидроелектраната Соколовица и во постројките за јаглен Мали Костолац и Велики Костолац, биле изградени првите електроцентрали во Србија по Втората светска војна[10]. Во 1952 година започнал со работа рудникот за јаглен Колубара. Во периодот од 1960 до 1967 година, во фаза на изградба биле хидроцентралите Бистрица, Кокин Брод и Попеќ.

Во периодот од 1942 до 1943 година, Србија го спроведе првиот потенцијал за истражување на нафтено поле. Првата дупка била направена во 1947 година во Банат (Велика Грајда), а во 1949 година била основана компанијата Нафтагас. Србија Џердап 2.

Во 1965 година било основано Здружено електрично претпријатие Србија. Енергетската централа на јаглен Бајина Башта започнала со производство на струја една година подоцна. Двете најголеми електрани во Србија, хидроелектраната ХЕЦ Ѓердап I на реката Дунав и ТЕЦ јаглен, започнале со работа во 1970 година. Дванаесет години подоцна, била изградена пумпа за складирање во Бајина Башта, а во 1990 година била пуштена во употреба електроцентралата Пирот.

Електрична енергија

уреди

Главен производител на електрична енергија во Србија е Електропривреда Србија. Компанијата има инсталиран капацитет од 7.662 MW и генерира 38.9 TWh електрична енергија годишно. Неговата инсталирана моќност во термоелектраната со лигнит е 4.390 MW, комбинираните топлински и електрични централи на гас и течни горива изнесуваат 336 MW, а хидроелектраните се 2.936 MW[11]. ЕПС е, исто така, најголем производител на лигнит во Србија, кој работи во Колубара и Костолац, што произведува околу 37 милиони тони годишно[12]. Исто така, 20 MW се генерира од силата на ветерот, главно преку капацитетите на MK Fintel Wind.

Со цел да се зголеми ефикасноста на секторот преку дејствување на пазарните механизми во производството и снабдувањето со електрична енергија, српската влада вовела конкуренција во секторот на електрична енергија со донесување на Законот за енергетика во 2004 година. Сите потрошувачи на електрична енергија се тарифни купувачи, кои се, според законот, обезбедени од продавачот на електрична енергија одговорен за снабдување на тарифни потрошувачи во Електростопанство на Србија по регулирани цени. Во исто време купувачите кои ги исполнуваат критериумите според Законот добиваат можност да станат квалификуван купувач и на тој начин да добијат можност да купат електрична енергија на отворен пазар. Во првата фаза, пазарот на електрична енергија бил отворен за сите потенцијални клиенти со годишна потрошувачка на електрична енергија над 25 GWh. Од 1 јануари 2007 година, Советот на Агенцијата за енергетика на Република Србија донел одлука дека правото на стекнување статус на квалификуван клиент е достапно за сите корисници на електрична енергија со годишна потрошувачка поголема од 3 GWh.

Нафта и природен гас

уреди
 
Нафтена индустрија на Србија во Панчево

Нафтена индустрија на Србија е единствената компанија во Србија која се занимава со истражување и производство на сурова нафта и гас, како и со производство на геотермална енергија[13]. Компанијата располага со сета неопходна опрема за изведба на цела низа комплексни активности како што се геофизички истражувања, контрола на производството на сурова нафта, гас и геотермална енергија. Поголемиот дел од нафтените полиња на НИС се наоѓаат на територијата на Србија, во регионот на Банат, но возводно има деловни операции и во Србија и во странство. Во 2011 година НИС почнал да го проширува бизнисот во југоисточна Европа: во Босна и Херцеговина, Романија и Унгарија[14][15][16].

Компанијата поседува и работи со рафинериите за нафта во Панчево (годишен капацитет 4,8 милиони тони сурова нафта) и Нови Сад (годишен капацитет 2,6 милиони тони сурова нафта) и рафинерија за природен гас во Елемир. Комплексот за рафинирање на НИС произведува цела палета на нафтени производи - од моторен бензин и дизел-гориво до механички масла за јадење и суровина за петрохемиската индустрија, мазут, итн.

Јавното претпријатие за гас Србија-гас управува со системот за транспорт на природен гас кој опфаќа 3.177 километри и регионалните гасоводи и 450 метрички кубни метри подземно складиште за гас во Банатски Двор[17].

Рафинирани нафтени производи - производство: 60.220 барели дневно (9.574 m3 / d)

Производство на нафта: 23.160 барели дневно (3.682 m3 / d)

Потрошувачка на нафта: 81.540 барели дневно (12.964 m3 / d) (2011)

Резерви на нафта: 77,5 милиони барели (12,32 × 106 м3) (1 јануари 2006 година)

Природен гас - производство: 557 милиони кубни метри (2012)

Потрошувачка на природен гас: 2.84 милијарди кубни метри (2012[18])

Обновлива енергија

уреди

Инсталираниот капацитет на хидроенергијата изнесува 2.835 MW, а енергијата на ветерот е 20 MW (во процес на проширување за производство на вкупно 320 MW[19]). Србија, исто така, користи геотермална и сончева енергија, во моментов 27% од српската електрична енергија доаѓа од хидроцентралите, додека 4% доаѓа од други обновливи извори[18].

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 „Biz – Vesti – Srbija ima uglja za još jedan vek“ [Biz - News - Serbia has coal for another one] (хрватски). B92.
  2. ↑ „Архивиран примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 24 август 2013. Посетено на 20 август 2013.
  3. ↑ [1] Архивирано на 9 март 2013 г.
  4. ↑ „Exploration, production pace faster in Serbia, Bosnia and Herzegovina – Oil & Gas Journal“. Ogj.com.
  5. ↑ „120 godina elektrifikacije Srbije“. vreme.com (српски). Архивирано од изворникот на 2014-04-07. Посетено на 18 July 2014.
  6. ↑ „Hidroelektrana Vučje“. teslaways.rs (српски). Посетено на 18 July 2014.
  7. ↑ „Vucje Power Plant – a World Heritage Gem“. voiceofserbia.org. Посетено на 18 July 2014.
  8. ↑ „Hidroelektrana "Gamzigrad"“. teslaways.rs (српски). Посетено на 18 July 2014.
  9. ↑ „Nine decades of hydroelectric power station "Moravica" in Ivanjica“. vibilia.rs. politika.rs. Посетено на 18 July 2014.
  10. ↑ „"Oteta" elektrana – temelj buduće Elektroprivrede“. te-ko.rs (српски). Архивирано од изворникот на 2014-07-26. Посетено на 18 July 2014.
  11. ↑ „Производни капацитети“. eps.rs (српски). Архивирано од изворникот на 2018-01-15. Посетено на 15 January 2018.
  12. ↑ „EPS“. Energy Fundamentals. Архивирано од изворникот на 6 November 2013. Посетено на 15 June 2013.
  13. ↑ „Cooperation of Vojvodina and NIS in the field of geothermal energy“.
  14. ↑ „Serbia's NIS to expand in four E. European states“. Reuters. 2 September 2011. Архивирано од изворникот на 2019-04-06. Посетено на 2019-04-06.
  15. ↑ „NIS plans to invest into Romania several hundred million euros“.
  16. ↑ „NIS and RAGF signed an Agreement on Exploration in Hungary“.
  17. ↑ http://www.srbijagas.com/o-preduzecu/delatnost/transport/transport-prirodnog-gasa.67.html
  18. ↑ 18,0 18,1 „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2018-12-15. Посетено на 2019-04-06.
  19. ↑ „Electric Power Industry of Serbia 2004“ (PDF). RENEUER. Архивирано од изворникот (PDF) на 5 November 2010. Посетено на 15 June 2013.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Енергетика_во_Србија&oldid=5248344“