Википедија

Волак

село во Драмско, Егејска Македонија

Волак (грчки: Βώλακας, Волакас) — село во Драмско, Егејска Македонија, денес во општината Неврокоп на Драмскиот округ, Грција. До денес е населено исклучиво со Македонци.[2]

Волак
Βώλακας
Поглед на Волак
Поглед на Волак
Волак is located in Грција
Волак
Волак
Местоположба во областа
Волак во рамките на Неврокоп (Егејска Македонија)
Волак
Местоположба на Волак во Неврокоп и областа Источна Македонија и Тракија
Координати: 41°19.0′N 24°0.8′E / 41.3167° СГШ; 24.0133° ИГД / 41.3167; 24.0133
ЗемјаГрција
ОбластИсточна Македонија и Тракија
ОкругДрамски
ОпштинаНеврокоп
Надм. вис.&10000000000000830000000830 м
Население (2021)[1]
 • Вкупно783
Час. појасEET (UTC+2)
 • Лете (ЛСВ)EEST (UTC+3)

География уреди

Селото се наоѓа на 36 км северно од градот Драма и на 25 км југоисточно од Зрново во превој на планината Боздаг. На 10 км од селото се наоѓа скијачкиот центар Фалакро“ („Боздаг“). Неговиот атар се граничи со оној на Боболец на југ, Руждене и Зрново на запад, Ливадишта и Черешово на северозапад и Горна Лакавица и Сидерово на север.[3]

Историја уреди

Според месните преданија селото првично било разбиено на маала по планината Боздаг, секое од по 10-15 куќи сместени крај извори. Остатоци од тие маала според спомените на мештаните имало во месностите Крмилата, Заврша, Света Богородица и Вараде. Подоцна жителите се собрале на местото на сегашното откако еден селанец таму случајно нашол извор барајќи си го изгубениот вол.[4]

Во Отоманското Царство уреди

 
Носија од Волак. Драмски етнолошки музеј.

Во XIX век Волак било големо и чисто македонско село во Драмската каза. Во 1876 г. в селото работело грчко училиште.[5]

Во 1885 г. Волак имал 750 жители, а според податоци од 1886 г. сите биле под Бугарската егзархија.[5] Ова го потврдуваат бугарски извори, според кои до 1880 г. во Волак немало прогрчки жители. Гркоманството настапило по 1890 г. со устоличувањето на митрополитот Хрисостом во Драма.[3]

Во 1891 г. Георги Стрезов напишал за селото:

„ Волак, на СИ од Плевна 5 часа. Пат нерамен и стрмен. Ова село е отаде Боздаг и би требало да ѝ припаѓа на Неврокопската каза. Изградена е на висорамнина, заобиколено отсекаде со планини. Тука планината е шумовите и богата со секакви дрвја кои го овозможуваат главното занимање на селаните. Повеќето се јагленари, дрводелци; граѓа разнесуваат по целата околија, до Драма. Малкуте ниви што ги имаат се по ниските падини на планината. Пред две години изградиле ново училиште кое и досега е без учител. Во црквата „Св. Илија“ се служи мешано [на грчки и словенски]. Бројот на куќи изнесува 180, чисти Македонци.[6][7] “

На крајот од XIX век Васил К’нчов напишал дека селото има 160-170 македонски куќи.[8][9] Според неговата статистика („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Волак се состоел од 1.130 Македонци христијани.[8][10]

По Илинденското востание, на почетокот од 1904 г. целото (освен неколку куќи) прешло под врховенството на Бугарската егзархија — во Волак и Кобалишта останале вкупно околу 25 патријаршистички куќи.[11] Во селото работела бугарската пропаганда. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. Волак имал 1.280 Македонци, од кои 960 под Егзархијата и 320 под Патријаршијата. Во селото работело бугарско основно училиште со 1 учител и 67 ученици.[12]

Според извештајот на грчкиот училиштен инспектор Димитриос Сарос, околу 1906 г. селото имало 970 жители, од кои 625 егзархисти, 331 патријаршисти и 14 Турци. Според грчкиот вицеконзул во Кавала Николаос Маврудис, селото имало 108 Турци. Во селото правеле напори и бугарската и грчката пропаганда. Според него, црковната борба меѓу егзархисти и патријаршисти од 1896 г. натаму зела доста жртви. Властите на двете странки им дозволиле наизменична употреба на црквата, а училишната зграда била поделена на половина. Селото го посетил митрополитот Хрисостом Драмски, кој се обидел да ги врати егзархистите под Патриаршијата.[5]

Во грчкото училиште во Волак по 1902 г. предавале гркоманите од Просечен Нако и Димитaр Бојаџиеви, од кои второспоменатиот бил организатор на грчкиот комитет во селото до 1905 г. По 1905 година предавале Димитриос Франѕис од Лезбос и жена му Евангелија Франѕи, подоцна отруена од Македонки.[13]

Според грчки податоци во учебната 1910–11 г. Волак имал 92 прогрчки куќи со 113 семејства сочинети од 556 жители. Имало четириодделенско училиште со детска градинка во кое учеле 25 машки и 30 женски деца, а наставата ја воделе 1 учител и 1 учителка. Во селото имало и 70 егзархиски семејства со вкупно 353 лица.[5]

Егзархиски свештеници во Волак биле: поп Георги од 1870 до 1904, обезглавен од Турци во неговата куќа), а син му останал инвалид по претепување; поп Марин, кој во 1913 г. е стрелан од грчки војници зошто дал пари за изградбата на бугарската црква во селото; поп Иван Величков Јанчев, кој во 1913 г. завршил богословско училиште во Скопје, но во 1919 г. се преселил во Бугарија, а во 1944 г. е назначен за архиејрејски намесник во Ивајловград. Последен бил поп Димитар Бошков, кој до 1916 г. служел во Волак на грчки, а потоа до 1918 г. на словенски и повторно на словенски од 1941 до 1944 г.[14]

Во Грција уреди

 
Волак со Боздаг.

За време на Првата балканска војна селото е окупирано од бугарска војска, а по Втората балканска војна во 1913 г. е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор. Таа година населението броело 894 жители, а во 1920 г. тоа се намалило на 806 лица.[2]

Според Никола Јанчев, до Првата светска војна населението зборувало грчки само во општината и полициската станица. Дури по 1936 г. во режимот на Јоанис Метаксас властите започнале засилена политика на погрчување. На децата им се забранувало да зборуваат македонски дома, дури и кога повозрасните не знаеле грчки. На празници било забрането да се пеат македонски песни. Утрината пред часовите се казнувале учениците што зборувале македонско. Во сабота и недела децата биле принудени да посетуваат часови по „патриотизам“.[3]

Во 1928 г. Волак е заведен со 913 жители, од кои само 3 грчки дојденци (1 семејство на учител).[2][15][2] Во 1940 г. селото имало 2.267 жители, од кои 1.614 мажи, што значи дека се вбројани војниците од полкот сместен во селото.[2]

След 9 септември 1944 година, при повлекувањето на бугарската војска Волак трпел редовни панади од разбојничката андартска чета на Андон Чауш. На 20 февруари 1945 г. селото е нападнато, убиени се 7 лица, а 40 куќи се запалени. 350 жители пребегале во Бугарија.[16]

За време на Граѓанската војна (1946-1949) во Волак се воделе битки помеѓу националистите и армијата на ЕЛАС, при што се изгорени 150 куќи.

На почетокот на XXI век Волак броел околу 400 куќи. Старата егзархиска црква „Св. Илија“ (1841) е затворена и во 1983 г. е изградена нова. Во околината на селото има повеќе од десет параклиси, меѓу кои „Св. Архангел“, „Св. Константин и Елена“, „Св. Ѓорѓи“ и други. Главно занимање на селаните е сточарството и работата во мермерните каменоломи.[17]

Населението произведува тутун, жито и компири.[2]

Месности во Волак преименувани со службен указ на 13 јануари 1969 г.
Име Грчки Ново име Грчки Опис
Бабица[18][19] Μπάμπιστα Певкон Πευκών[20] врв (1619 м) ЈИ над Волак[18][19]
Драмски П’т[18][21] Ντράμτσκιποτ Калидромон Καλλίδρομον[20] пат од Чеч за Драма низ Волак[21]
Карталка[18] Καρστίλκα Охирон ’Οχυρόν[20] врв (2035 м) ЈИ од Волак[18]
Брјаза[18] Μπράζα Каливија Καλύβια[20] врв (1462 м) ЈИ од Волак[18]
Бартишева[22] Μπορτσίτσεβα Македономахос Армен Μακεδονομάχος ῎Αρμεν[20] месност СИ од Волак[22]
Бари[18][23] Μπάρες Агиу Пневматос ῾Αγίου Πνεύματος[20]
Боково Пладниште[18] Μπόκοβα Πλάνιστα Оксиес Οξυές[20] место за летна испаша на добитокот[21] И од Волак[18]
Дрмен[18] Νταρμέν Милорема Μυλόρρεμα[20] месност И од Волак[18]
Дамуз Νταμούζ Хирорема Χοιρόρρεμα[20] река
Белен Дере Μπελὲν Ντερὲ Врахорема Βραχόρρεμα[20] река Ј од Волак, лева притока на Калина[18]
Чирепец[18] Τσίρεπετς Милорема Μυλόρρεμα[20] река
Кувадивач[18] Κουβάντιβατς Армен Ἄρμεν[20] врв (1570 м) СЗ од Волак[18]
Равнија[18] Ράβνια Хорикос Пападопулу Χωρικὸς Παπαδοπούλου[20] врв СЗ од Волак[18]
Пагорска Варцина Παγκόρσκα Βαρτσίνα Кондра Κόντρα[20]
Гољма Падина[18][24] Γκολιάμα Παντίνα Јатру Самара Ἰατροῦ Σαμαρᾶ[20] рамни ниви меѓу ридивите Ј од Волак[24][18]

Население уреди

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011 2021
Население 2.267a 1.049 1.408 1.049 1.043 1.090 1.190 1.028 783
Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

a Вбројани се војниците од полкот сместен во селото.

Културни и природни знаменитости уреди

Личности уреди

 
 
Лево: Андон Јанакиев и Ангел Дончев
Десно: Хаџи Георги Попиванов
  • Андон Јанакиев — револуционер, деец на ВМОРО
  • Армен Купчу (1885 – 1905) — деец на грчката вооружена пропаганда
  • Георгиос Карагеоргиу Мавродис (Γεώργιος Καραγεώργου ή Μαυροδής) — гркомански андартски деец, четник[25]
  • Хаџи Георги Попиванов (1844 - 1905) — општественик, долгогодишен учител во Просечен
  • Константинос Сингос (Κωνσταντίνος Σίγγος) — гркомански андартски деец, четник[25]
  • Консулата — четник на ВМОРО, загинал со Гоце Делчев во Битката кај Баница на 4 мај 1903 г.
  • Стојан Николов Кичуков (1895 - ?) — комунист, иселеник во Петралик, Петричко, член на БКП од 1920 г., во 1925-1943 г. живеел во Асеновград, јатак во Втората светска војна, во 1943-1944 г. лежел во Пловдивскиот затвор[26]
  • Трифон Симидчиев (1906 – 1996) — духовник
  • Христос Ајдонис (p. 1963) — политичар во Грција

Наводи уреди

  1. ↑ „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). I дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 149. ISBN 9989-9819-5-7.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Антонова-Василева, Лучия (1993). Говорът на с. Волак, Драмско (морфология на именната система). София: в: Проблеми на българския език в Македония, Македонски научен институт. стр. 191.
  4. ↑ Антонова-Василева, Лучия. Говорът на село Волак, Драмско (Морфология на именната система), в: Проблеми на българския език в Македония, София, Македонски научен институт, 1993, с. 190.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Καρσανίδης, Ευάγγελος Γ. „Η παιδεία στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία: Τα σχολεία του Βώλακα Δράμας“. Yauna Takabara. Посетено на 23 ноември 2014.
  6. ↑ Нарекувајќи ги „Бугари“ под влијание на бугарската пропаганда.
  7. ↑ Стрезов, Георги (1891). „Два санджака отъ Источна Македония“ (PDF). Периодическо списание на Българското книжовно дружество въ Средѣцъ. Средѣцъ: Държавна печатница. Година Осма (XXXVII–XXXVIII): 34.
  8. ↑ 8,0 8,1 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
  9. ↑ Извори за българската етнография, т. 3, Етнография на Македония. Материали из архивното наследство, София 1998, с. 28.
  10. ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 198. ISBN 954430424X.
  11. ↑ Силяновъ, Христо (1943). Освободителнитѣ борби на Македония (PDF). II. Следъ Илинденското възстание. София: Издание на Илинденската Организация. стр. 126.
  12. ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 204–205.
  13. ↑ Παπάζογλου, Χρ. „Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗ ΔΡΑΜΑ KAΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ από το 1800 και μετά“. Yauna Takabara. Посетено на 23 ноември 2014.
  14. ↑ Янчев, Никола. Бежанска носталгия, изд. Благоевград, 2008, стр. 30-32.
  15. ↑ Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928, Архивирано од изворникот на 30 јуни 2012, Посетено на 30 јуни 2012
  16. ↑ Даскалов, Георги. Българите в Егейска Македония-мит или реалност, София, 1996, стр. 277.
  17. ↑ Янчев, Никола. Бежанска носталгия, Благоевград, 2008, стр. 30-32
  18. ↑ 18,00 18,01 18,02 18,03 18,04 18,05 18,06 18,07 18,08 18,09 18,10 18,11 18,12 18,13 18,14 18,15 18,16 18,17 18,18 18,19 По топографска карта М1:50 000, издание 1980-1985 „Генеральный штаб“
  19. ↑ 19,0 19,1 Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 72.
  20. ↑ 20,00 20,01 20,02 20,03 20,04 20,05 20,06 20,07 20,08 20,09 20,10 20,11 20,12 20,13 20,14 „Διατάγματα. Β. Διάταγμα ΥΠ' Αριθ. 12. Περὶ μετονομασίας συνοικισμὤν, κοινοτήτων καὶ θέσεων“ (PDF). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Εν Αθήναις: Ἐκ τοῦ Εθνικού Τυπογραφείου. Τεύχος Πρώτον (Αριθμός Φύλλου 3): 19. 1969. Занемарен непознатиот параметар |month= (help)
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 118.
  22. ↑ 22,0 22,1 Dráma GSGS (Series); 4439. 1st ed. Lambert conical orthomorphic spheroid Bessel proj. Prime meridians: Greenwich and Athens. "Reproduced from M.D.R. London: War Office. 1944. Text "610/10395." In collections: Greece 1:100k Topographic Maps. Digital Archive McMaster University " ignored (help)
  23. ↑ Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 74.
  24. ↑ 24,0 24,1 Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 100.
  25. ↑ 25,0 25,1 Μιχαηλίδης, Ιάκωβος Δ., Κωνσταντίνος Σ. Παπανικολάου (2008). Αφανείς γηγενείς μακεδονομάχοι (1903-1913) (PDF). Θεσσαλονίκη: University Studio Press. стр. 24. ISBN 978-960-12-1724-6.
  26. ↑ Пътеводител по мемоарните документи за БКП, съхранявани в Централния държавен архив. Архивни справочници, том 6 (PDF). София: Главно управление на архивите при Министерския съвет. Централен държавен архив. 2003. стр. 210. ISBN 954-9800-36-9. Посетено на 2 септември 2015.

Надворешни врски уреди

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Волак&oldid=5196486“