Википедија

Вишеслав

Вишеслав или Воислав најверојатно владеел на Србите од околу 780 година до околу 814 годинa.[1] Вишеслав е првиот познат српски кнез (архон) на Балканот чие име е веродостојно запишано во историските извори. Тој припаѓал на владејачкото семејство (Властимировиќи) или Лужичко - балканската династија, која ги донела Србите на Балканот околу 631 година. Неговото име е запишано во делото „За управувањето со империјата“ од византискиот император Константин Порфирогенит во грцизирана форма, а повеќето историчари ова го преведуваат како Вишеслав, но има и такви кои мислат дека треба да се преведе како Воислав.[2]

Претходно, историчарите (почнувајќи од Павле Шафарик) сметале дека тој владеел во втората половина на 8 век. Денес е јасно дека може да се замисли дека Вишеслав владеел во секое време од средината на VIII век или во првата половина на IX век. Не е сосема јасно каква титула имал тој владетел. Константин Порфирогенит до името на првите српски владетели напишал дека тие ја имаат титулата архонт. Денес обично се претпоставува дека ја имале титулата принц, но некои го замислуваат Вишеслав како голем префект.

Потекло и семејство

уреди

Според Порфирогенит, византиски император и писател, Архон Вишеслав бил потомок на српскиот владетел во чие време, во времето на императорот Ираклиј (610-641), Србите се населиле на Балканскиот Полуостров.[3] Порфирогенит не знаел да ги именува сите владетели пред него, освен тројца директни владетели - Властимир, Радослав и Просигој.[3][4] Сите овие владетели биле роднини. Вишеслав бил татко на Радослав, дедо на Просигој и прадедо на Властимир. На тој начин, во кратка генеалогија, утврдил една важна информација за воспоставениот обичај на наследување на власта од Србите во една владејачка фамилија.[5]

Процес на наследување

уреди

Зборувајќи за првиот наследник на српскиот архонт кој довел Срби во делови на Далмација, Порфирогенит ја пренесувал веста дека ќе го наследи неговиот најстар син, исто како што го наследил неговиот син.[3][4] Иако Порфирогенит само вели дека го наследил неговиот син, без најстарата придавка, од овој заклучок може да се заклучи од подоцнежното пишување на Порфирогенит од српските владетели од 9 век, каде Мутимир се споменува како наследник на Властимир и Прибислав (Првослав). Бидејќи Порфирогенит пренесувал информации за српската традиција, многу е сигурно дека наследството на власта од таткото до најстариот син на царот потекнува од српски извор. Со други зборови, во самата средина на 10 век, кога Порфирогенит го напишал своето дело и собирал извори за Србите, не само што било утврдено мислење дека престолот го наследил најстариот син на владетелот, туку и на тој начин престолот бил наследен.[5][6]

Два века, помладиот писател Поп Дукљанин на ист начин го опишувал процесот на наследување кај Србите, иако бројките се историски непотврдени и легендарни - Свевлад, Селимир, Владин, Ратимир. Како што напишал Порфирогенит, Дукљанин напишал и дека најстариот син го наследил престолот.[5][7]

Историја

уреди

Претходници

уреди

Живковиќ смета дека Селимир и Непознатиот принц се иста личност. Според Поп Дукљанин, Селимир владеел 21 година, што според Живковиќ веројатно значи дека почнал да владее околу 630-634 година, а престанал да владее околу 651-655 година. Него го наследил Владин и во негово време дошло до преселба на Бугарите во 680 година, што се поклопува со историските извори. Тогаш власта ја презел Владиновиот син Ратимир. Порфирогенит пишува дека принцот кој побегнал во Ираклиј бил наследен од неговиот син, а потоа од неговиот внук, што се вклопува во Дуљанин. Ратимир бил наследен од неговите четворица синови кои ги прогонувале христијаните. Прогоните траеле до владетелот Светозар, кој ги спречил.[5][8]

Не може да се утврди дали се работи за владетели на Травунија, Дукља, Србија или некое друго српско племе или можеби се целосно легендарни личности. Исто така, бидејќи самиот Дукљанин не ги знае имињата на четворицата владетели од семејството Ратимир, веројатно е само фолклор дека Словените биле пагани и дека се бореле против христијаните. Живковиќ сметал дека овие четворица владетели би можеле да владеат во првите децении на 8 век, а можеби и на почетокот на 9 век, што е помалку веројатно.[5]

Позицијата на државата

уреди
 
Европа 814

Србите ја населувале внатрешноста на полуостровот, првенствено областа во басенот Пива, Тара, Лима и Горна Дрина. Србија не само што била тешко пристапна, туку и била далеку од многу патишта што се протегале од север до јужната долина на Морава и во близина немало важни византиски градови. На околу 200 километри се наоѓала Сардика, а исто толку далеку и Сингидунум. Може да се каже дека Сингидунум бил напуштен од преселбата на Србите, додека Сардика паднала околу 809 година. Кога Франција ги победила Аварите, Србија и Византија немале заеднички непријател, што ја довело во прашање лојалноста.[5]

 
српска склавинија.

Од средината на VII век нема информации дека Србите ја признале врховната моќ на Византија. Произволна економија, очигледно лабава моќ на старешините и поделба на племето на кланови (Захумљани, Травуњани, Конављани, Неретљани и Дукљани) - каде што врховната моќ на архонтот или префектот очигледно била прилично слаба, недостиг на пари економија, сето тоа влијаело на српското земјиште на долг рок. Ништо попрецизно не ја опишува оваа пасивност на Србите кон зборовите на Порфирогенит дека Србите живееле во мир со Бугарите до Властимир и дека биле подредени на царот. Во VII и VIII век во Србија владела целосна тишина.[5]

Владеење

уреди
 
Српска земја во 9. век

Првиот владетел на Властимировиќ бил владетелот познат како Вишеслав, тој почнал да владее околу 780 г. Тој бил современик на Карло Велики (768-814).[8][9][10] Според американскиот историчар Џон Фајн, Вишеслав секогаш и помагал на Византија во битките.[11] Според В. Ќоровиќ, Србите на почетокот живееле изолирано во клисурите, во својата племенска заедница. Денешна централна Србија била стратешка провинција, византиските владетели граделе кули за да се одбранат од варварите.[5] Во тоа време се измешале бројни Словени[12] и државата била поделена од браќата на владетелот.[13] Според Борислав Б. Според Радојковиќ (1958), Вишеслав имал најголема моќ во државата и бил голем војсководец, а според него српската држава независноста ја стекнала дури по 150 години кога се населиле Србите. Што и да е, Б. Делото на Радојковиќ било дискредитирано од С. Ќирковиќ.[14]

Србија била во сојуз со Византија, а во тоа време имале мир и со Бугарите, со нивните соседи кои имале заедничка граница.[2] Бугарите во 773 се обиделе да ги блокираат границите меѓу Србија и Византија.[5] Ова следело во битката кај Берзит, во која се судриле римската и бугарската војска. Следела византиската победа - Византијците ги припоиле териториите на племињата Смолјан и Драгувита во 783 година, Словените започнале востание од Македонија до Пелопонез. Во Панонија Карло Велики ги нападнал Аварите, додека Далмација во тоа време имала добри односи со Византија.[15]

Војна со Франконија

уреди

Според Јоргос Јанковиќ кога Карло Велики во 800 година бил крунисан за цар и тргнал на експедиции во Далмација. Затоа започнала војната од 802 година против Византија и Србија. Мирот е склучен во Ахен 812 година. меѓу Франконија и Византија, крајбрежната Далмација без Истра била вратена на Византија, а Србија ги проширила своите граници до Динара и Поуње.[16][17]

Наследство

уреди
 
Романтична драма на принцот Вишеслав (19. век)

Вишеслав бил наследен од неговиот син Радослав, а потоа и Просигој,[18] тие владееле додека имало бунт против Франкската држава во Кнежевството Далмација (819-822). [19] Србите го контролирале поголемиот дел од Далмација и Босна.

 
Стариот Рас

Правнукот на Вишеслав Властимир, кој го започнал своето владеење околу 830 година е најстариот српски владетел за кој имаат точни информации. Околу 839 - 842 година, за време на Бугарско - српската војна, се водела битка меѓу Властимир и Пресијан, победата била на Властимир.[20] Династијата ја зајакнала стабилноста во државата. Имињата на српските владетели пред Мутимир се старословенски имиња, само христијанските имиња се појавиле во 9 век.[5]

Имало 4 владетели кои се легендарни и се појавуваат со Поп Дукљанин, тоа се Светлад, Селимир, Владин и Ратимир. Историчарот Панта Сречковиќ сметал дека се имињата на оние кои ги прогонувале христијаните.[5][5]

Во Чукарица има улица која го добила неговото име (Улица на кнез Вишеслав).

Наводи

уреди
  1. ↑ Ћоровић 2001.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ферјанчић 1959.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Константин Порфирогенит, „“ (О управљању Царством) (глава 32)
  4. ↑ 4,0 4,1 Journal of the Society of Mechanical Engineers. 62 (490): 1686. 1959. doi:10.1299/jsmemag.62.490_1686_2. ISSN 2424-2675 http://dx.doi.org/10.1299/jsmemag.62.490_1686_2. Отсутно или празно |title= (help)
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 Живковић, Милош (2020). „О реликвијарној и култној пракси српског средњег века“. Књижевна историја. 52 (170): 337–339. doi:10.18485/kis.2020.52.170.18. ISSN 0350-6428.
  6. ↑ Б. М. Радојковић, Разматрања о деоном владању и деоним кнежевинама ИЧ 8 (1959) 1 - 15
  7. ↑ Мозер, Ян (1981). „Исправление к работам: Acta Arith. 31 (1976), стр. 31-43; 31(1976), стр. 45-51; 35 (1979), стр. 403-404“. Acta Arithmetica. 40 (1): 97–107. doi:10.4064/aa-40-1-97-107. ISSN 0065-1036.
  8. ↑ 8,0 8,1 Vincenz, André de (1992-06). „Словарь ∂ревнерусского языка (XI – XIV вв.)“. Russian Linguistics. 16 (2–3): 281–288. doi:10.1007/bf02527949. ISSN 0304-3487. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  9. ↑ Самарџић, Момир (1970-01-01). „ПРОТОКОЛ СЕДНИЦЕ ДРЖАВНОГ САВЕТА ОД 12/24. ОКТОБРА 1855. ПРИЛОГ ИСТРАЖИВАЊУ ЖЕЛЕЗНИЧКЕ ПОЛИТИКЕ УСТАВОБРАНИТЕЉА“. ИСТРАЖИВАЊА (23): 333–343. doi:10.19090/i.2012.23.333-343. ISSN 2406-1131.
  10. ↑ Самарџија, Снежана Д. (2017). „Белешка уз једну стару историју књижевности „усменога постања"“. Годишњак Катедре за српску књижевност са јужнословенским књижевностима. 12: 75–86. doi:10.18485/godisnjak.2017.12.6. ISSN 1820-5305.
  11. ↑ Brunton, George D. (1991). Quantitative Rock Mineral Analysis. New York, NY: Springer New York. стр. 303–304. ISBN 978-1-4612-8766-7.
  12. ↑ Ћоровић 2001
  13. ↑ Радовановић, Јелена (2018). Јелена Димитријевић: прва српска оријенталисткиња?. Београд: Филолошки факултет Универзитета у Београду. стр. 203–219.
  14. ↑ <195::aid-cncr2820130733>3.0.co;2-q „Discussion“. Cancer. 13 (S6): 195–198. 1960-11. doi:10.1002/1097-0142(196011/12)13:6+<195::aid-cncr2820130733>3.0.co;2-q. ISSN 0008-543X. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  15. ↑ Живковић 2002.
  16. ↑ Д. Јеловина, Старохрватске некрополе, Сплит 1976, 21-24, 50, са литературом, који их уобичајено приписује Хрватима.
  17. ↑ Ђорђе Јанковић, Српско поморје од 7. до 10. столећа
  18. ↑ Самарџић & Душков 1993.
  19. ↑ Ћирковић 2008.
  20. ↑ Живковић 2006.

Извори и литература

уреди

Викиизвор

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Вишеслав&oldid=5213274“