Битка кај Карансебеш

Битка кај Карансебеш (унгарски: Karánsebesi csata; германски: Rückzug von Karánsebes; романски: Bătălia de la Caransebeș; турски: Şebeş Muharebesi) ― инцидент на пријателско пукање во австриската армија, кој наводно се случил во текот на ноќта меѓу 21 и 22 септември 1788 година, за време на Австриско-османлиската војна од 1787-1791 година.

Битка кај Карансебеш
Дел од Австриско-османлиската војна (1787-1791)
Слика (нацртана во 1795 година) прикажувајќи османлиски сили одат кон Карансебеш
Датум 21-22 септември 1788 Место Карансебеш, близу реката Тамиш, денешна Романија Исход Османлиска победа Територијални промени Заземање на Карансебеш од страна на Османлиите откако Хабсбурзите се бореле против самите себе
Завојувани страни
Хабсбуршка Монархија	Османлиска Империја
Команданти и водачи
Јозеф II	Коџа Јусуф-паша
Сила
80,000-100,000	0 (османлиската војска не учествувала во битката)
Жртви и загуби
Легенда: 10,000 загинати Денешни проценки: 1,000 загинати	0

Настани

Различни делови од австриската војска, која ги барала силите на Отоманската Империја, пукале еден врз друг по грешка, предизвикувајќи самонанесени жртви и сериозно попречувајќи го австрискиот конвој за багаж, во текот на ноќта помеѓу 21 и 22 септември 1788 година. Османлиите ја искористиле предноста и го зазеле градот Карансебеш (денес во Романија):

На маршот таму, војската била зафатена со најнеодговорна паника, било верувано дека се загрозени од непријателот, паднале во неред и ги помешале сопствените трупи од словенските граници за непријатели. Полковите што пукале еден врз друг барале насекаде по непријател каде што во стварноста немало, а сите обиди на императорот лично да го запре пукањето и да стави крај на збрката биле залудни. Тој, всушност, бил одвоен од неговото сместување и талкал наоколу незнаејќи го својот пат; дури било претпоставувано дека бил заробен кога на крајот, придружуван од еден поединец, дошол во Карансебеш. Подробниот приказ на единствената приказна за овој ноќен марш и неговите последици не ни се чини дека припаѓа на покраината на општата историја; Сепак, ќе се најде и автентично и целосно во австриското воено списание од 1831 година.

Историска неизвесност

Други извори вклучуваат еден од 1843 година, 60 години по битката. Ова им отежнало на некои изучувачи да извлечат сигурни извори и докази за подробниот извештај за битката.

Во најмала рака, самиот факт на османлиското заземање на стратешкото место, без ангажирање на Австријците, и со австриските загуби пријавени во современите извештаи, наведува некаков значаен инцидент со пријателско пукање од страна на австриските сили.^{[се бара извор]}

Недостатокот на записи за инцидентот, пак, може да го одрази обидот на Австријците да сокријат засрамувачки подробности, или барем недостатокот на желба да ги споделат.

Традиционален наратив

Традиционалниот наратив за битката веројатно содржи некои претерувања и додатоци за да бидат пополнети празнините во историјата.^{[се бара извор]}

Армијата на Австрија, околу 100.000 луѓе, поставила логор околу градот. Војската претходничка, контингент на хусари, ја преминала реката Тамиш за да го извиди присуството на османлиската војска. Немало трага од османлиските сили, но хусарите наиишле на група Романци, кои им понудиле да продаваат шнапс на уморните војници.

Набргу потоа, дел од пешадијата ја преминале реката. Кога виделе дека четата продолжила, пешадијата си побарала алкохол за себе. Хусарите одбиле да им дадат од шнапсот и, сè уште пијани, поставиле импровизирани утврдувања околу бурињата. Настанала жестока расправија, а еден војник испукал истрел.

Веднаш, хусарите и пешадијата се вклучиле во борба еден со друг. За време на судирот, дел од романската пешадија почнала да вика: „Турци! Турци!“. Хусарите побегнале од местото на настанот, мислејќи дека нападот на османлиската војска е неизбежен. Побегнале и поголемиот дел од пешадијата; Армијата ја сочинувале Австријци, Романци, Срби од воената краина, Хрвати и Италијанци од Ломбардија, како и други малцинства, од кои многумина не можеле да се разберат еден со друг. Иако не е јасно која од овие групи го сторила тоа, тие дале лажно предупредување без да им кажат на другите, кои веднаш побегнале. Ситуацијата била уште полоша кога офицерите, во обид да воспостават ред, извикувале: „Стојте! Стојте!“ (Halt! Halt!) што било погрешно слушнато од војниците без познавање на германски како „Алах! Алах!“.

Додека хусарите бегале низ логорите, командантот на корпусот, артилерискиот генерал Колоредо, помислил дека тоа е коњаница од страна на османлиската војска и наредил артилериски оган. Во меѓувреме, целиот логор се разбудил од звукот на битката. Паниката предизвикана од инцидентот го деморализирала германскиот император Јозеф II до тој степен што наредил војската да се повлече.^{[се бара извор]}

Два дена подоцна пристигнала османлиската војска. Откриле мртви и ранети војници и лесно го зазеле Карансебеш.^{[се бара извор]}

Загуби

При утврдувањето на загубите, извештаите за овој инцидент не прават разлика помеѓу загубите што биле предизвикани од пријателско пукање, оние што биле предизвикани од Османлиите и оние што биле резултат на грабежите од страна на Австријците или од мештаните Власи. Еден извор вели дека австриската задна стража претрпела 150 жртви. Друг извор вели дека во деновите по инцидентот, 1.000 ранети мажи биле одведени во тврдината кај Арад 60 км северно од Темишвар. Друг извор тврди дека 538 луѓе, 24 јегери и еден офицер исчезнале по инцидентот, но повеќето се вратиле на должност. Загубени се и 3 топови и ковчегот со армискиот платен список.

Во својот извештај за инцидентот, Пол Бернард, автор на животописот на германскиот император Јозеф II од 1968 година, дал нецитирано тврдење дека инцидентот со пријателско пукање предизвикало 10.000 жртви. Ниту записите на австриските воени архиви, ниту оние кои ги испитувале не го потврдуваат тврдењето на Бернард. Извештајот на Бернард за војната е отфрлен како неточен. Сепак, тврдењето на Бернард за 10.000 жртви бilo повторено од Џефри Реган.

Иако десетици илјади жртви настанале во редовите на Австријците за време на кампањата против Османлиите во 1787 година, огромното мнозинство од жртвите биле резултат на болести, особено маларија и дизентерија.

Објавени извори

Современите извори кои го потврдуваат инцидентот се:

• „Zur Kriegsgeschichte“ (За историјата на војната), Real Zeitung (Ерланген, Баварија, (Германија)), 7 октомври 1788 година, бр. 80, стр. 723–729; видете особено стр. 726–728. (на германски)
• "Aus dem Feldlager der Hauptarmee, bey Sakul, vom 23. Septr." (Од логорот на главната војска, во близина на Саку, 23 септември), Bayreuther Zeitungen (Бајројт, Баварија, (Германија)), бр. 120, стр. 847–848 (7 октомври 1788). (на германски)
• "VI. Türkische Angriffe auf das Kaiserliche Lager. Акција бег Слатина. Rückzug der Kaiserlichen Armee. Einnahme der Festung Choczim. Anderweitige Begebenheiten des Türkenkriegs." (VI. Турски напади врз императорскиот логор. Акција близу Слатина. Повлекување на императорската армија. Заземање на тврдината Чозим. Други настани од Турската војна.), Politisches Journal: nebst Anzeige von gelehrten und andern Sachen (Политички весник, вклучувајќи известувања за научни и други трудови), 2 : 1052–1070 (1788); види особено стр. 1058–1059 година. (на германски)
• „Странско разузнавање“, The European Magazine и London Review, 14 : 308 (октомври 1788).
• "Du Quartier-Général de l'Armée principale, près de Sakul, le 23. Septembre." (Од логорот на главната војска, во близина на Саку, 23 септември), Supplement aux Nouvelles Extraordinaires de Divers Endroits [Додаток на: Вонредни вести од различни места] (Лајден, Холандија), бр. 83, (14 октомври 1788 година). (на француски)
• "Da Trieste 3. Ottobre. N.LVIII Supplemento Straodinario della Gazzetta di Vienna del 1. Ottobre" (Од Трст 3 октомври. бр. 58 Посебен додаток на виенскиот весник од 1 октомври), Notizie del mondo (Фиренца и Венеција, (Италија)), бр. 82, стр. 654 (11 октомври 1788 година). (на италијански)

Инцидентот потоа бил раскажан во:

• "III. Geschichte des Feldzugs 1788 der kk Hauptarmee gegen die Türken (Fortsetzung)" (III. Историја на кампањата на императорската главна војска од 1788 година против Турците (продолжение)), Oestreichische militärische Zeitschrift (Австриско воено списание), 4 : 58–70 (1831); видете особено стр. 58–65. (на германски)
• Кристе, Оскар, Kriege unter Kaiser Josef II. Nach den Feldakten und anderen authentischen Quellen bearbeitet in der kriegsgeschichtlichen Abteilung des k. und k. Kriegsarchivs [Војни под императорот Јозеф II. Уредено според теренските досиеја и други автентични извори во одделот за воена историја на императорските и кралските воени архиви] (Виена, Австрија: LW Seidel & Sohn, 1904),„IX. Rückzug des kaiserlichen Heeres nach Lugos, септември 1788 година. (IX. Повлекување на императорската војска во Лугој, септември 1788 г.), стр. 301–308. (на германски)

За инцидентот било зборувано и во магистерски труд и во докторска теза:

• Мајер, Метју З., „Joseph II and the campaign of 1788 against the Ottoman Turks,“, Магистерски труд: Универзитетот ЏоМекГил (Монтреал, Квебек, Канада), 1997 година; видете особено стр. 61–62. Достапно на: Универзитетот Мекгил (Монтреал, Квебек, Канада)
• Грам, Ернст Рајнер, „Der unglückliche Mack: Aufsteig und Fall des Karl Mack von Leiberich“ (Несреќниот Мак: Подемот и падот на Карл Мак фон Лајберих), Докторска теза: Виенски универзитет, 2008; видете особено стр. 82–84. (на германски) Достапно на: Универзитетот во Виена, Австрија

Инцидентот е спомнат и во:

• Шлосер, Ф.К. со Дејвисон, Д., превод. , History of the Eighteenth Century and of the Nineteenth Century till the Overthrow of the French Empire. ... (Лондон, Англија: Chapman and Hall, 1845), кн. 6, стр. 162.
• Грос-Хофингер, Антон Јохан, Geschichte Josephs des Zweiten [Историја на Јосиф Втори] (Лајпциг, (Германија): Карл Б. Лорк, 1847), стр. 292–294. (на германски)

Поврзано

• Гедеон, кој ги навел Израелитите да предизвикаат сличен инцидент со пријателски напад во логорот на Мадијамците, според книгата Судии.
• Операција Викингер
• Список на инциденти со пријателско напаѓање

Библиографија

• Regan, Geoffrey (2000). The Brassey's Book of Military Blunders. Washington, D.C.: Brassey's. ISBN 1-57488-252-X. Relevant excerpt on Google Books.
• Durschmied, Erik (2000). The Hinge Factor: How Chance and Stupidity Have Changed History. Arcade Publishing. ISBN 978-1-55970-515-8. Relevant excerpt on Google Books.