Анастас Боцариќ
Анастас Боцариќ (Драч, 1 јануари 1864 - Пераст, 1944) — српски сликар.
Животопис
уреди
Боцариќ е роден во 1864 година во Будва,[1] во српско трговско семејство со потекло од Тесалија во денешна Грција. Презимето всушност потекнува „од Албанија“ каде старите Боцариќи (пред 250 години) биле грнчари, мајстори за правење глинени садови, т.н. „бочари“ или „боцари“.[2] Предок на Анастас - Марко Боцариќ во свое време учествувал во ослободувањето на Грција, па Грците сакале и ги присвоиле во 20 век сите Боцариќи.
Како 14-годишно момче, Анастас доброволно го напуштил домот за да се школува на Академијата за уметности во Атина. Студирал сликарство во Солун (кратко) и во Атина. По студирањето во Грција, се вратил во својата татковина, каде што станал дворски сликар на црногорскиот принц Никола, во Цетиње. По расправија со принцот, тој отишол во Далмација. Најпрвин живеел во Задар, потоа во Загреб, а од 1896 година во Сараево и Мостар. За време на неговиот живот престојувал во Рисан, Венеција, Истанбул, Адис Абеба, Каиро, Скопје, Солун и Нови Сад. На покана на српската влада, во 1900 година отишол во Цариград да основа српско училиште, на кое бил директор. Истата година, во друштво на најистакнатите српски уметници, изложувал на Светската изложба во Париз. Тој на публиката ѝ го покажал своето познато дело „На урнатините на српската империја“.[3] Како директор на Балканскиот уметнички институт во Солун (кој го основал во 1908 година), Боцариќ го замислил и цртал во 1909 година грбот на африканската држава Абисинија, кој победил на натпреварот.[4] Анастас го запознал со сликарството, учејќи го да црта, подоцна и неговиот помлад брат, исто така академски сликар Спиро.[5] Уметник бил и синот на Анастас, Сава, кој бил познат како портрет сликар-вајар кој имал голем успех во странство.[2]
Во 1893 година, иконописецот изработил иконостасни икони за православната црква во малиот град Плавшинац[6] во близина на Копривница. Нов договор за црковно дело склучил во 1894 година со црковната општина во Блињи. Тој добил 2.400 фунти за украсување на храмот почесен. Во октомври 1897 година, Боцариќ го завршил иконостасот во православната црква во Рогатица. Тоа било по предлог на Србите од Далмација.[7] Сликата „Гуслар на собирот“ (или под името „На урнатините на српската империја“)[8] изработена од Боцариќ е изработена и умножена во форма на квалитетна репродукција на олеографија од загрепскиот трговец Петар Николиќ во 1901 година.[9] Сликарот бил пријател на кралот Петар I Караѓорѓевиќ, од времето кога тој сè уште не се качил на српскиот престол. Анастас учествувал на Првата југословенска изложба одржана во Белград во 1904 година. Неговата слика „Четата на Петар Мркоњиќ“ е купена за сума од 11.815 динари.[10] Во 1907 г. уметникот живеел во Скопје, каде работел како професор по „цртање и убаво пишување“ во Српската гимназија и во машката учителска школа.[11] Тогаш се создадени неговите дела - релјефи со тема од националната историја: „Како ослепел српскиот гуслар“.[12] и „Таму падна Павле Орловиќ“. Првата од овие слики била изложена на Балканската изложба.
Познатиот српски колекционер и патрон, земјопоседникот Јоца Вујиќ го поканил во неговиот дом во Сента. Во текот на мај-јуни 1911 година, Боцариќ сликал таму за домаќинот. За потребите на општина Јосефов, уметникот по нарачка изработил портрет на Емил Талијан. Црковните отци во Јозеф го искористиле присуството на „познатиот уметник“ [1] да го ангажираат да го заврши сликањето на иконостасот по 59 години. Според договорот склучен на 4 јуни 1912 година, Боцариќ требало да ги дополни икостите со 12 нови икони, како и да изврши поправка на уште седум. Сликарот ја завршил својата работа во август 1912 година, кога делата биле урнати. Живеел и работел во Нови Сад од 1911 година, каде што подоцна предавал - бил „учител по вештини“ во женското учителско училиште (се пензионирал во 1932 година!),[13] и во сопственото сликарско студио, отворил училиште за скулптура и сликарство. Во 1921 година, Академијата за уметности во Белград дала стручно мислење за неговата слика „Трагедија и слава на Србија“. Во 1921 година, Боцариќ се обратил до Министерството за образование на Кралството Срби, Хрвати и Словенци со барање за прием во редот на наставниците. Одликуван е во 1924 година со Орден на Св. Сава од V ред, како учител по вештини во Новосадската женска подготовка, каде што е назначен за привремен во 1923 година. Во младоста објавувал поезија и во „Невена“ и во „Цариградски гласник“. Боцариќ е иден сестран уметник кој работел и фрескосликарство (1934). Во Прњавор, во костурницата подигната во дворот на црквата, насликал три големи фрески со шокантни сцени од верната обнова на страшните злосторства врз населението од страна на унгарските окупатори во текот на август 1914 година. Унгарски војници со бајонети избоделе 17 жени и деца во Прњавор, кои живи ги запалиле во училницата на локалното училиште.[14]
Тој е првиот претставник на граѓанското сликарство во Црна Гора, Херцеговина и Босна. Сликал икони во Цетиње, Будва, Прчањ и Шпич. Освен иконостаси и икони, работел и на портрети и историски композиции. Најдоброто од неговите дела се создадени во деведесеттите години на деветнаесеттиот век (околу 1896 година): Портрети на архимандритот Јаниќије Памучина, поет Ј. Шантиќ и сараевскиот трговец Пешут, потоа „Портрет на трговецот Иванишевиќ“, „Портрет на кралот Александар I Караѓорѓевиќ“ (1924). Неговата работа најмногу е поврзана со академскиот реализам, најмногу правел портрети врз основа на фотографии.
Излагал во Прага, Варшава, Братислава, Рига, Софија, Букурешт, Берлин, Талин и Будимпешта. Неговите дела се на постојана изложба во Уметничката галерија во Сараево и нејзината подружница во Бања Лука.
Тој е автор на првиот грб на Етиопија.[15]
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 "Гласник музеја Баната", Панчево, 13/14, 2009. године
- ↑ 2,0 2,1 "Време", Београд 14. март 1929. године
- ↑ "Енциклопедија Новог Сада", Нови Сад 1995. године
- ↑ "Политика", Београд 1909. године
- ↑ "Српски сион", Карловци 1902. године
- ↑ "Српски сион", Карловци 1895. године
- ↑ "Босанско-херцеговачки источник", Сарајево 1897. године
- ↑ "Нова искра", Београд 1901. године
- ↑ "Школски лист", Сомбор 1901. године
- ↑ "Срђ", Дубровник 1904. године
- ↑ "Просветни гласник", Београд 1907. године
- ↑ "Срђ", Дубровник 1907. године
- ↑ "Просветни гласник", Београд 1932. године
- ↑ "Време", Београд 1934. године
- ↑ Да ли знате - Анастас Боцарић је аутор етиопског грба (25. март 2013)
Литература
уреди- Српска семејна енциклопедија, том 4, Народна книга, Политика Н.М. 2006. 978-86-331-2733-2
- Матица српска: Биографии (јазик: српски)
