Википедија

Херајон (Самос)

Херајон од Самос — големо светилиште на божицата Хера, на островот Самос, Грција, 6. км југозападно од античкиот град Самос (sovremen Питагорејон). Се наоѓало во нискиот, мочурлив слив на реката Имбрасос, во близина на местото каде што влегува во морето. Доцниот архајски храм во светилиштето бил првиот од гигантските самостојни јонски храмови, но неговите претходници на ова место стигнале до геометрискиот период од 8 век п.н.е.,[1] или порано.[2] Како сведоштво за трговската и поморската моќ на Самос за време на Архајска Грција, и неговата исклучителна архитектура, местото на урнатините на храмот, со својот единствен стоечки столб, бил прогласен за светско наследство на УНЕСКО, заедно со блискиот археолошки локалитет Питагореја во 1992 година.[3]

Херајон
Ηραίο Σάμου
Херајон во Самос, Грција.
Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 411: Malformed coordinates value
МестоСамос, Грција
Координати37°40′19″N 26°53′08″E / 37.67194° СГШ; 26.88556° ИГД / 37.67194; 26.88556
ВидСветилиште
Историја
КултуриАнтичка Грција
Службен назив: Питагореја и Херајон во Самос
Тип:Cultural
Критериуми:ii, iii
Прогласено:1992 (16-та сесија)
Број595
Регион:Европа
План на локацијата на светилиштето. Броевите се совпаѓаат со задебелените цифри во текстот на статијата

Историја

уреди

Основниот мит во срцето на култот на Хера на Самос е оној за нејзиното раѓање. Според локалната традиција, божицата се родила под дрво лигос ( Vitex agnus-castus, „чистото дрво“). На годишниот фестивал наречен Тонеја, „врзувачката“, култната слика на Хера била церемонијално врзана со гранки од лигос, пред да биде однесена до морето за да се измие. Дрвото сè уште се наоѓало на кованицата на Самос во римско време, а Павсаниј споменува дека дрвото сè уште стоело во светилиштето.[4]

Малку информации за храмот се зачувани во литературните извори. Најважниот извор е на Херодот, кој постојано се повикува на храмот на светилиштето, нарекувајќи го „најголем од сите храмови што ги познаваме“. Тој го вклучува меѓу трите големи инженерски подвизи на Самос, заедно со тунелот на Евпалин и пристанишниот крт во Питагореја.[5] Инаку, најголем дел од изворите се расфрлани наводи во дела напишани долго по процутот на светилиштето. Павсаниј, во своето делоОпис на Грција, како клучен извор за повеќето од главните локации на континентална Грција, не го посетил Самос.[6]

Археолошките докази покажуваат дека областа била локација на населба во раното бронзено време и дека култната активност на местото на олтарот можеби започнала во доцниот микенски период. Првиот храм на Хера бил изграден во осмиот век п.н.е. Врвниот период на просперитет во светилиштето започнал кон крајот на 7 век со првата фаза од монументалната градба, во која се граделе храмот Хекатомпедос II, јужната стоа, две колосални куроси и Светиот пат, кој го поврзувал светилиштето со градот Самос по копно.

Во втората четвртина од 6 век п.н.е., била извршена втора, уште поголема фаза на монументализација, со изградба на монументалниот олтар, северните и јужните згради и храмот Ројкос. Ова брзо било проследено со трета фаза на монументализација, во која Северната зграда била проширена и се започнало со работа на трет, уште поголем храм кој ќе го замени храмот Ројкос. Овој врвен период се совпаѓа со периодот кога Самос бил голема сила во Егејското Море, кулминирајќи со владеењето на тиранинот Поликрат. Во класичниот период Самос потпаднал под атинска доминација и активноста во светилиштето речиси целосно престанало. Заживување на активноста се случила во хеленистичкиот период, кој продолжил и под Римското Царство.[7][8] Обожувањето на Хера престанало во 391 н.е., кога теодосијанските едикти забраниле паганско празнување. Христијанска црква била изградена на местото во петтиот век од нашата ера и локалитетот се користел како каменолом во текот на византискиот период.[9]

Опис

уреди

Во текот на илјадагодишната историја на светилиштето, неговиот центар бил олтарот на Хера (7) и последователните храмови спроти него, но исто така содржел неколку други храмови, бројни ризници, стои, свет начин и безброј почесни статуи и други заветни приноси.

Светиот пат

уреди
 
Светиот пат

Светиот пат бил пат кој се наоѓал од градот Самос до светилиштето, кој првпат бил изграден во околу 600 п.н.е. Онаму каде што Светиот пат ја преминувал реката Имбрасос, била изградена голема земјена брана за да го поддржи патот и да ја пренасочи реката. Претходно, до светилиштето се доаѓало по море, а главниот влез бил на југоисточната страна, во близина на брегот, но изградбата на Светиот пат довела до преориентација на светилиштето, при што главниот влез денес се наоѓа на северната страна на теменос.[10][11]

Светиот пат имал централна улога во религиозните поворки, а неговата важност се покажува со бројните заветни приноси кои ја минале неговата патека и фактот дека многу од структурите на светилиштето го делат неговото порамнување. Тој бил поплочен во 3 век од нашата ера со скапи камени плочи кои се видливи и денес.[10]

Храм на Хера

уреди

Имало низа монументални храмови изградени на приближно истото место западно од олтарот. Од археолошкото ископување се познати многу градежни фази, делумно идентификувани преку фрагменти од покривни ќерамиди.[12]

Прв храм (Хекатомпедос)

уреди
 
Реконструкција на Хекатомпедос (II) (изометриски поглед)

Првиот храм, Хекатомпедос (I) (4) или храм од сто метри ја означува првата монументална градба на местото, кој датира од 8 век п.н.е. Ова претставувало долга, тесна зграда направена од ќерпич, со линија од столбови што се протегала низ центарот за да ја поддржат структурата на покривот. Таа била обновена кон крајот на 7 век, во исто време со изградбата на Светиот пат и Јужната Стоа. Оваа втора форма е позната како Хекатомпедос (II) и била приближно 33 метри долга. Ѕидовите биле изградени од варовник наместо од кал; источниот крај останал отворен. По должината на страничните ѕидови имало два реда внатрешни столбови, што значи дека по централната оска имало јасен поглед од влезот до култната статуа. Можеби имало колонадиран трем на источниот крај за да го означи влезот и периперална колонада што се протегала однадвор, но тоа не е сигурно.[13]

Втор храм (храмот на Ројкос)

уреди

Многу поголем храм бил изграден од архитектите Ројкос и Теодорос и е познат како храмот Ројкос (2). Тој бил околу 100 метри долг и 50 метри широк. На предната страна имал длабок покривен пронаос со квадратен план, пред затворена цела. Целата и пронаосот биле поделени на три еднакви патеки со два реда столбови кои марширале по пронаосот и низ храмот. Периптерална колонада го опкружувала храмот, кој бил длабок два реда (диптерална). Имал дваесет и еден столб на секоја долга страна, десет столба на задната страна и осум на предната страна. Столбовите стоеле на необични торусни основи кои биле хоризонтално испакнати. Храмот формирал единица со монументалниот олтар на Хера на исток, кој ја делел неговата траса и оска.[14] Многу столбови биле уништени; можеби ова било оставено за подоцнежен датум, како што вообичаено се правело откако биле подигнати. Од овој храм не преживеале капители, но се присутни некои карактеристики од раниот јонски ред.[15]

Долго време, датумот на овој храм бил спорен, но ископувањата во 1989 година откриле дека работите на него започнале во одреден момент помеѓу 600 и 570 година п.н.е., а биле завршени околу 560 година п.н.е. Стоел само околу една деценија пред да биде уништен околу 550 п.н.е., кога можеби бил соборен од земјотрес или демонтиран бидејќи мочурливото тло и лошите темели го направиле опасно нестабилен. Голем дел од неговиот камен бил повторно искористен во изградбата на неговиот наследник, Големиот храм.[14]

Храмот Ројкос бил првиот од масивните јонски храмови, како храмот на Артемида во Ефес, кој би бил изграден во западна Мала Азија и Егејот за време на архајскиот и класичниот период. Хелмут Кирилеис забележува дека „мора да има централно значење за развојот на монументалната јонска архитектура“ поради оваа причина.[14]

Трет храм (храм на Поликрат)

уреди
 
Реконструкција на Големиот храм

По уништувањето на храмот Ројкос, бил изграден уште поголем храм на 40 метри на запад, кој е познат како „Големиот храм“ или „Храмот Поликрат“ (3), по познатиот тиранин од Самос кој владеел околу времето на неговата изградба. Овој храм бил 55 метри широк и 108 метри долг, еден од најголемите со катски план.

Првите темели на целата биле поставени во втората половина на шестиот век и обично се поврзуваат со владеењето на Поликрат. Темелите на перипералната колонада и пронаосот биле поставени дури околу 500 г.п.н.е. Изградбата продолжила во римскиот период, но овој храм никогаш не бил целосно завршен. Култната статуа на крајот била пренесена во римскиот храм, иако во неа продолжиле да се чуваат други статуи и завети.[16]

Географот Страбон, кој пишувал на почетокот на првиот век од нашата ера, дал свој опис на храмот:

Додека се плови кон градот [Самос на истоимениот остров]... лево е предградието [на градот Самос] во близина на Херајон (Храмот на Хера), а исто така и реката Имбрасос и Херајон, кој се состои од антички храм и големо светилиште, кое последното сега е складиште на табли. Освен бројот на таблите поставени таму, има и други складишта на заветни плочи и некои мали капели полни со антички уметнички дела. И храмот, кој е отворен кон небото, е исто така полн со најубави статуи. Од нив, три со колосална големина, дело на Мирон, стоеја на една основа; Антониј ги однел овие статуи, но Октавијан Август вратил две од нив, оние на Атина и Херакле, во истата база, иако го префрлил Зевс во Капитол [во Рим], откако таму подигна мала капела за таа статуа.

—Страбон, „Географија“ 14. 1. 14

Во византиско време, храмот служел како каменолом, така што на крајот бил демонтиран до самите темели, оставајќи ги само темелите и една шахта, која се смета дека била задржана како пловидбена точка за бродовите.[17]

Римски храм

уреди

Во одреден момент во римскиот период, бил изграден помал римски храм (5) за да се смести култната слика источно од Големиот храм, кој останал во изградба. Во петтиот век од нашата ера, овој храм бил срушен и каменот бил искористен за изградба на црква на местото.[18]

Олтар

уреди
 
Сполија на Големиот олтар

Постојат археолошки докази за активност на местото на олтарот (7) од доцниот микенски период, но првата градба била изградена во деветтиот век п.н.е. Оваа груба и неукрасена камена градба била со должина од 2.5 метри x 1.25 метри.[19]

Бил обновен седум пати, достигнувајќи ја својата конечна монументална форма во 6 век во исто време со изградбата на храмот Ројкос, кој бил изграден на истата траса и оска. Правоаголниот олтар бил приближно 35 метри долг (север-југ), 16 метри широк (исток-запад) и 20 метри висок (горе-долу). Целата западна страна се состоела од скалила, кои водела до рамна платформа на која се вршеле жртви, која била опкружена со низок ѕид од северната, источната и јужната страна. Низа флорални и животински релјефи се провлекувале околу ѕидот на олтарот на нивото на платформата и на врвот на нискиот ѕид. Олтарот продолжил да се користи по уништувањето на храмот Ројкос, на крајот добил реновирање во римскиот период.[20]

Животните коски пронајдени на локацијата покажуваат дека поголемиот дел од жртвите биле целосно израснати крави. Имало и доста овци и свињи, како и неколку елени. На местото не биле пронајдени коски на бутот; Кирилеис сугерира дека тоа можеби е затоа што биле изгорени на олтарот или можеби затоа што им биле дадени на свештениците како посебен дел [21]

Постоела и света шумичка на исток од олтарот, во која можеби се наоѓало светото дрво лигос кое било идентификувано како родно место на Хера. Претходно се верувало дека трупецот на ова дрво е пронајден за време на ископувањата во 1963 година, но последователното тестирање покажало дека станува збор за неповрзана смрека.[22]

Стои

уреди

Јужната стоа (11) била изградена на крајот на 7 век п.н.е., како дел од истиот круг на монументализација во кој биле изградени храмот Хекатомпедос и Светиот пат. Јужната стоа била изградена од кал и дрво и била измерена околу 60 метри во должина, приближно северозапад-југоисток. Два реда столбови го потпирале покривот, а внатрешните ѕидови го поделиле на три еднакви делови. Јужната стоа била урната во средината на 6 век п.н.е., за да се отвори простор за Јужната зграда.

Северната стоа (9) била изградена во 6 век п.н.е., можеби за да ја замени јужната стоа, на приближно ист модел и размери како јужната стоа. Нејзиниот заден ѕид бил формиран од делот на ѕидот на светилиштето. И двете стојалишта служеле за обележување на рабовите на светилиштето и обезбедувале простор за посетителите да се засолнат од сонцето и да спијат ноќе.[23]

Северна зграда

уреди

Северната зграда (8) се наоѓа во северниот дел на светилиштето. За прв пат била изградена во средината на 6 век п.н.е. Во тој момент таа била широка 13.75 метри и долга 29 метри, влегувајќи низ тремот на јужниот крај. Ред од столбови се спуштале низ центарот, а северниот крај бил одвоен како адитон. Структурата била опкружена со ѕид од теменос. Помеѓу 530 и 500 п.н.е., на структурата била додадена периптерална колонада, зголемувајќи ја нејзината ширина на 25.8 метри и нејзината должина до 41.2 метри. На една од покривните ќерамиди од конструкцијата било испишано PO, што Ејдин Карти го чита како индикација дека Поликрат е лично одговорен за проширувањето на структурата.[24]

Функцијата на структурата останува нејасна. Иако структурата има форма на храм, се смета дека немало олтар поврзан со него. Кирилеис сугерира дека била изградена за да служи како ризница за Самиската држава.[25]

Јужна зграда

уреди

Јужната зграда (10) била изградена во средината на 6 век во исто време и на сличен дизајн на Северната зграда. Јужната стоа била срушена за да и се направи место.[26]

Скулптура

уреди
 
 
Курос од Самос (лево) и Хера од Самос (десно)

 

 
Генелеосова група

Голем број монументални статуи и статуетски групи биле посветени во светилиштето, главно во шестиот век п.н.е. Повеќето од нив се курои, кои се статуи во природна големина на голи млади мажи, или куроси, кои се статуи на млади жени во сличен размер, но облечени и превезени. Овие посвети се смета дека се дело на поединечни самиски аристократи, кои ги подигнале со цел да го покажат своето богатство и статус - еден од начините на кои светилиштето било користено од нив како место за натпреварувачки статус.

Спектакуларен курос од почетокот на 6 век, познат како Курос од Самос бил пронајден под тротоарот од римскиот период на Светиот пат на северниот крај на светилиштето, каде што првично стоел во близина на влезот во областа на светилиштето. Со околу три пати поголема природна големина, тој е меѓу најголемите познати куроси и би доминирал во целото светилиште во времето на неговото подигнување, околу 580 година п.н.е. Натписот на бедрото вели дека го посветил еден Исхеј, син на Резус, веројатно важен аристократ. Тоа е најраниот познат пример на монументална скулптура. Денеска се наоѓа изложен во Археолошкиот музеј Самос. Ова и другите наоди ја покажуваат важната улога на работилниците на Самос во развојот на грчката скулптура. Сличен курос се наоѓал веднаш до храмот Хекатомпедос II; бил уништен во средината на VI век и опстојува единствено во фрагменти.[27]

Еден аристократ наречен Черамиес посветил група составена од куроси и три кораи околу 560 п.н.е. Еден од кораите денес се наоѓа во Лувр, каде кој е познат како Хера од Самос. Се смета дека оваа скулптура повеќе не ја прикажува Хера, туку можеби е приказ на свештеничка (можеби поврзана со самиот Черамиј). Друга група се состоела од шест фигури вградени во една основа на Светиот пат и е позната како Генелеосовата група, по скулпторот што ја издлабил. Поединечните скулптури ги прикажуваат членовите на семејството на посветителот. Седечката фигура на мајката седела на левиот крај од основата, со натпис што го дава нејзиното име Филеја и на скулпторот Генелеос. Нејзината глава е изгубена. Таткото бил прикажан на десниот крај, потпрен како за симпозиумот. Натписот на скулптурата еднаш го идентификувал, но делот што го дал неговото вистинско име е изгубен, како и неговата глава и стапала. Помеѓу мајката и таткото стоеле фигури на син и три ќерки. Две од ќерките преживуваат, но нивните глави се изгубени; натписите ги идентификуваат како Филип и Орните.[28]

Заветни приноси

уреди

Во близина на храмот се пронајдени голем број калинки од теракота и слонова коска и мешунки од афион - претстави на заветни приноси на лесно расиплива стока во потрајна средина. Археоботаничката анализа открила големи количества семки од калинка и афион на локалитетот, што покажува дека вистинскиот плод навистина и бил претставен на божицата како дар.[29]

Околу светилиштето биле пронајдени значителни количини керамички садови и чаши за пиење, кои се користеле за жртвени гозби. Најзначајни се типот од почетокот на VI век. Некои од нив се насликани со ΗΡΗ (Хера), што покажува дека и припаѓале на божицата. На други им се насликани буквите ΔΗ, што може да укаже дека тие биле јавна сопственост (демозија). Било кое било толкување би било важно за разбирање на политичката историја на почетокот на 6 век Самос, што е многу нејасно. Сепак, Кириелис тврди дека тие всушност се читаат како (Η)ΡΗ (Хера). На местото на светилиштето се пронајдени работилниците во кои се произведувала оваа керамика.[24][30]

Натопената почва сочувала голем број дрвени завети од архајскиот период. Ова е исклучително - речиси и да не се пронајдени други дрвени предмети од овој период во Грција - и на тој начин тие даваат уникатен увид во ритуалните активности на помалку богатите посетители на светилиштето. Тие вклучуваат широк спектар на парчиња од ремек-дела на дрвена скулптура и мебел, до грубо врежани лажици. Особено посебна класа на предмети се грубо врежаните заоблени предмети, од кои до денес се пронајдени околу 40 примери. Тие обично се долги околу 40 сантиметри и се идентификувани како прилично апстрактни прикази на чамци. Тие можат да бидат посвети на сопственици на бродови или предмети за посебен ритуал. Труп на брод со целосна големина од крајот на 7 век п.н.е., со димензии околу 20 метри, исто така бил пронајден. Има и неколку минијатурни столчиња, сложено врежани со слики на коњи.[31]

Голем број на завети посветени на крајот на 7 и 6 век п.н.е. ги потврдуваат далекосежните комерцијални врски на архаичниот Самос и престижот поврзан со заветните посвети на егзотични предмети во тоа време.[32] Овие предмети вклучуваат природни богатства, како што се фрагменти од череп од египетски крокодил и харте, како и сталактит и грутки од карпест кристал. Тие исто така вклучуваат егзотични произведени предмети, главно слонова коска од Египет и Блискиот Исток. Две бронзени фигурини на божицата Гула од Исин во Вавилонија може да бидат рани примери на interpretatio graeca (<i>Преписка меѓу римските и грчките богови</i>). Бронзен коњ заробен од северна Сирија носи арамејски натпис од крајот на деветтиот век п.н.е. - најраниот пример на азбучно писмо пронајден насекаде во Грција. Другите завети потекнуваат од Кипар, Феникија, дури и од Иран и Урарту. Некои од овие предмети биле стекнати преку трговија, особено со извоз на грчки робови, додека други можеби биле приходи од платеничка служба. Ејдин Карти ги толкува овие завети како доказ за важната улога на светилиштето во аристократското натпреварувачко прикажување во архаичниот период.[24][33]

Во помал обем, заветните предмети укажуваат дека овие два феномени - интеракцијата со поширокиот свет и употребата на светилиштето за натпреварувачко прикажување - продолжиле и во подоцнежните периоди. Локалитетот е зачинет со остатоци од почесни декрети и статуи од хеленистичко-римскиот период, од типот пронајден низ Источниот Медитеран во овој период. Дополнително, на локалитетот биле пронајдени шест до тринаесет фигурини на Хор за доење на Изида, што укажува дека врската или поврзаноста помеѓу Хера и Изида се развила во хеленистичко-римскиот период.[34]

Ископување

уреди

Првиот западњак што го посетил местото бил Џозеф Питон де Турнефор, нарачан од Луј XIV да патува на Исток и да ги пријави своите наоди.[35] Турнефор го посетил Самос во 1704 година и ги објавил своите цртежи на урнатините како гравури. Масивните наслаги на тиња го заматиле, но сепак го заштитиле локалитетот од аматерски превртувања во 18 и 19 век. Трските и стапчињата од капини давале застрашувачка покривка, а водената маса, која се подигнала уште од антиката, го обесхрабрувало копањето ровови во исто време кога ги зачувало дрвените материјали во аноксичните слоеви.

Така, првите прелиминарни археолошки ископувања се случиле дури во 1890-1892 година, под раководство на Панајотис Каввадијас и Темистоклис Софулис, во име на Грчкото археолошко друштво од Атина. Целосниот обем на темелите на третиот храм не бил откриен до кампањата на Теодор Виганд од 1910–1914 година во име на Кралскиот музеј во Берлин. Урнатините покажале дека имало претходен храм.

Во 1925 година, германските археолози од Германскиот археолошки институт во Атина, започнале постојана кампања на ископувања на локацијата; работата која била прекината со Втората светска војна повторно започнала во 1951 година. Овие ископувања ги водел Ернст Бушор до 1961 година, кога го наследил Ернст Хоман-Ведекинг. Хелмут Кирилеис и Херман Ј. Киенаст ја презеле одговорноста за ископувањата во 1976 година. Резултатите од овие ископувања се објавени во серија томови на германски јазик под општ наслов Самос, кои се уредени со висок стандард. Овие ископувања утврдиле хронологија со која може да се спореди широкиот дијапазон на заветни предмети депонирани во Херајон од 8 век наваму.

Наводи

уреди
  1. ↑ Cypriote terracotta votive objects date as early as the late 8th century (Gerhard Schmidt, Kyprische Bildwerke aus dem Heraion von Samos, (Samos, vol. VII) 1968).
  2. ↑ "The inconspicuous beginnings of the altar may perhaps date back to late Mycenaean times" observes the Heraion's excavator, Helmut Kyrieleis, in Kyrielis (1993), p. 128.
  3. ↑ „Pythagoreion and Heraion of Samos“. UNESCO World Heritage Convention. United Nations Educational Scientific and Cultural Organization. Посетено на 25 November 2022.
  4. ↑ Kyrieleis (1993) 135; Pedley (2005), 156-7; Pausanias 8.23.5
  5. ↑ Herodotus Histories 3.60
  6. ↑ Helmut Kyrieleis 1993 notes the lack of the kind of orderly descriptive tour Pausanias would have provided (p. 125).
  7. ↑ Kyrieleis (1993) 128-9
  8. ↑ Carty (2005) 44
  9. ↑ "The way in which a Christian cult immediately started up at the site of a pagan cult is a phenomenon which may be frequently observed in Greek sanctuaries" (Kyrieleis 1993, p. 127).
  10. ↑ 10,0 10,1 Kyrieleis (1993) 130.
  11. ↑ Carty (2005) 38
  12. ↑ Aenne Ohnesorg, "Archaic roof tiles from the Heraion on Samos", Hesperia 59.1 (January - March 1990:181-192); Ohnesorg divided the archaic tile fragments into five groups of "Laconian" and five or six "Corinthian" types (ca 570 BC onwards), representing ten or eleven roofings; there are also fragmentary antefixes.
  13. ↑ Kyrieleis (1993) 126 & 130; Carty (2005) 44; Pedley (2005) 157-8.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Kyrieleis (1993) 133-4; Pedley (2005) 159-160.
  15. ↑ Lawrence, A. W., Greek Architecture, p. 132-133, 1957, Penguin, Pelican history of art
  16. ↑ Kyrieleis (1993) 134.
  17. ↑ Kyrieleis (1993) 125-6
  18. ↑ Kyrieleis (1993) 127.
  19. ↑ Pedley (2005), 156-7
  20. ↑ Kyrieleis (1993), p.128; Pedley (2005), 161-2
  21. ↑ Kyrieleis 1993, p.137-8
  22. ↑ Kyrieleis (1993) 135.
  23. ↑ Kyrieleis (1993) 130; Pedley (2005) 158-9.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Carty (2005) 40
  25. ↑ Kyrieleis (1993) 131-3.
  26. ↑ Kyrieleis (1993) 130; Carty (2005) 44; Pedley (2005) 158.
  27. ↑ Kyrieleis 1993, p.149-50; Carty (2005) 41
  28. ↑ Pedley (2005) 162-4.
  29. ↑ Kyrieleis 1993, p.138
  30. ↑ Kyrieleis 1993, p.139-40
  31. ↑ Kyrieleis 1993, p.138-143; Carty (2005) 38; Pedley (2005) 164-5.
  32. ↑ Carty (2005) 39
  33. ↑ Kyrieleis 1993, p.140 & 145-8
  34. ↑ Laskaris, Julie (2008). „Nursing Mothers in Greek and Roman Medicine“. American Journal of Archaeology. 112 (3): 459–464. doi:10.3764/aja.112.3.459. JSTOR 20627484.
  35. ↑ This summary of the early excavation history is drawn from Kyrieleis 1993, p. 126f.

Дополнителна литература

уреди
  • Barletta, Barbara A. (2001). Потеклото на грчките архитектонски поредоци. Кембриџ: Cambridge University Press.
  • Ohnesorg, Aenne (1990). „Archaic roof tiles from the Heraion on Samos“. Hesperia. 59 (1): 181–192. doi:10.2307/148133. JSTOR 148133.
  • Kyrieleis, H. (1993). „The Heraion at Samos“. Во Marinatos, N.; Hägg, R. (уред.). Greek Sanctuaries: New Approaches. стр. 125–153.
  • Pedley, John (2005). Sanctuaries and the Sacred in the Ancient Greek World. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 154-168. ISBN 9780521809351.
  • Carty, Aideen (2005). Polycrates, Tyrant of Samos: New Light on Archaic Greece. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Херајон_(Самос)&oldid=5275480“