Претседател на Македонија

Претседател на ; Македонија
	Грб на Претседателот; на Македонија
	Функционер; Гордана Сиљановска-Давкова; од 12 мај 2024 г.
Седиште	Вила Водно
Мандат	пет години, еднаш повторлив
Прв функционер	Киро Глигоров; 27 јануари 1991
Создадена	Устав на Македонија; 16 април 1991
Плата	2.680 €/месечно
Мреж. место	pretsedatel.mk

Претседателот на Македонија (службено: претседател на Република Северна Македонија, уште и претседател на Републиката) — шеф на државата, како и врховен командант на вооружените сили и главен претставник на Републиката во земјата и во странство.

Обврски и надлежности

Внатрешна политика

Во однос на внатрешната политика, во согласност со уставните надлежности, претседателот на Републиката:

го определува мандатот за состав на Владата;
предлага двајца судии на Уставниот суд;
предлага двајца членови на Судскиот совет;
ги предлага членовите на Советот за меѓунационални односи;
именува и разрешува и други носители на државни и јавни функции утврдени со Уставот и закон;
доделува одликувања и признанија;
дава помилувања

Голем дел од активностите на претседателот на државата на внатрешен план не се дефинирани со Уставот и законите и произлегуваат од приоритетите на претседателот посветени на поддршка на политичкиот дијалог, промоција и поддршка на активности на младите, како и проекти и активности во областа на образованието, науката, заштитата на животната средина, граѓанскиот сектор, економската соработка, унапредувањето на правата на ранливите групи во општеството и подобрувањето на инклузијата.

Некои од таквите активности се: посети на локално ниво; средби со граѓани; учество на конференции и на други манифестации; покровителства на настани од национален и поширок интерес за државата; одржување предавања на настани; доделување стипендии во соработка со Министерството за образование и наука; активности поврзани со промоција на македонската наука и иноваторство; иницирање и реализирање проекти во соработка со научно-образовни институции и граѓански организации во државата; поддршка на спортски и на културни настани, како и поттикнување и поддршка на политичкиот дијалог.^[2]

Надворешна политика

Во надворешната политика претседателот на државата има надлежности во однос на стратегиските правци на државата, нејзиното претставување надвор, начинот на кој се води надворешната политика, можностите за нова соработка, како и кадровската поставеност на дипломатијата.

Во согласност со меѓународното право и обичаи, како највисок претставник на Републиката, претседателот ја претставува државата во меѓународни рамки, особено во контактот и во комуникацијата со другите држави и меѓународни организации. Секогаш кога претседателот престојува во официјална или работна посета на странска држава, ја претставува Републиката, а официјалните изјави на претседателот се и официјален став на државата. Имајќи предвид дека претседателот се избира на општи и непосредни избори и дека својот мандат го црпи директно од граѓаните, претседателот има дополнителна одговорност во претставувањето на државата во странство.

Улогата на претседателот во претставувањето на Републиката е дефинирана со Уставот и Законот за надворешни работи. Според Законот за надворешни работи, претседателот на Републиката е прв меѓу четирите „органи за вршење на надворешни работи“, заедно со Собранието, Владата и Министерството за надворешни работи. Органите за вршење на надворешните работи ја создаваат, утврдуваат и спроведуваат надворешната политика на Републиката, согласно со Уставот и законите, и имено ги определуваат општите насоки, донесуваат и усвојуваат одлуки за активностите и ставовите и ги остваруваат со меѓусебна усогласена соработка сите државни активности поврзани со надворешните работи.

Според Законот за надворешни работи, во вршењето на надворешните работи претседателот на Републиката:

ја претставува државата во меѓународните односи, согласно со меѓународното право и неговите надлежности;
учествува во создавањето на надворешната политика во соработка со Владата, преку утврдување на општите насоки на надворешната политика, вклучувајќи ги и прашањата од меѓународните односи со импликации врз безбедноста и одбраната на земјата;
го следи спроведувањето на надворешната политика, а за резултатите и евентуалните несогласувања со другите органи за вршење на надворешните работи може да го извести Собранието;
дава предлози и учествува во заземањето на ставови за одредени надворешно-политички прашања од неговата надлежност, вклучувајќи ги и безбедносните и одбранбените аспекти кои произлегуваат од меѓународните односи;
поставува и отповикува со указ амбасадори и пратеници на Републиката во странство;
дава согласност за издавање на агреман на шеф на странско дипломатско претставништво и
ги прима акредитивните и отповиковните писма на странските дипломатски претставници.^[3]

Одбрана и безбедност

Во областа на одбраната и безбедноста, а во согласност со неговите уставни и законски надлежности, претседателот на Републиката како врховен командант на вооружените сили го поставува и го разрешува началникот на Генералштабот на Армијата и поставува и разрешува генерали. Тој е и претседател на Советот за безбедност и именува тројца од членовите на Советот. Претседателот, исто така, го именува и го разрешува директорот на Агенцијата за разузнавање.

Според Законот за одбрана, претседателот на Републиката и врховен командант на Армијата:

донесува стратегија за одбрана на Републиката;
донесува план за одбрана на Републиката;
ги пропишува мерките на приправност и наредува нивно спроведување;
пропишува организација и формација на Армијата;
донесува документи за употреба на Армијата и наредува нејзина употреба;
дава согласност на документите за развој на Армијата;
ги определува мерките за зголемување на борбената готовност на Армијата и наредува нивно спроведување;
наредува мобилизација на Армијата;
го пропишува командувањето во Армијата;
донесува прописи што се однесуваат на борбената готовност, вооружената борба и мобилизацијата на Армијата;
поставува старешини на формациски места генерали и унапредува и разрешува генерали и
поставува и отповикува воени претставници на Републиката во странство.^[4]

Изборна постапка

Гордана Сиљановска-Давкова како претседателски кандидат гласа во вториот круг на изборите во 2024

Претседателот на Републиката се избира на општи и непосредни избори, со тајно гласање, за мандат од пет години, со можност за најмногу два мандата. Изборот на претседател на Републиката го распишува претседателот на Собранието. Изборот на претседател на Републиката се врши во последните 60 дена од мандатот на претходниот претседател. Во случај на престанок на мандатот на претседателот на Републиката од која било причина, изборот на нов претседател се врши во рок од 40 дена од денот на престанокот на мандатот.

Изборот се врши со модифициран систем од два круга. Кандидат може да биде избран во првиот круг само ако добие половина од гласовите од вкупниот број избирачи. Доколку во првиот круг ниту еден кандидат за претседател не го добие потребното мнозинство гласови, во вториот круг можат да учествуваат само двајца кандидати кои добиле најмногу гласови во првиот круг. Вториот круг на гласање се одржува во рок од 14 дена од завршувањето на првиот круг. За претседател е избран кандидатот кој добил мнозинство гласови од избирачите кои гласале, доколку гласале повеќе од 40% од вкупниот број избирачи. Доколку и во вториот круг не се исполнат условите, целата изборна постапка се повторува.

Квалификации

Претседателот на Републиката мора:

да биде македонски државјанин;
на денот на изборите наполнил најмалку 40 години живот;
до денот на изборите бил жител на Републиката најмалку десет години во последните петнаесет години.

Кандидат за претседател на Републиката може да предложат најмалку 10.000 избирачи или најмалку 30 пратеници.

Пензија и бенефиции

Според закон, поранешните претседатели имаат право на пензија, чиј износ е еднаков на платата што ја прима актуелниот Претседател. Тие исто така имаат право на канцелариски простор и најмногу до три стручни лица, лично обезбедување, како и право на користење на службено возило и возач.^[5]

Водачи на Македонија (1943 - 1991)^[6]

Социјалистичка Република Македонија

Партија

СКМ/КПМ Независен

Статус

Вршител на должност

#	Име (роден–починал)	Мандат		Политичка партија
Претседател на Иницијативниот Комитет на АСНОМ 1943–1944
1	Методија Андонов - Ченто (1902–1957)	1 октомври 1943	2 август 1944	Комунистичка партија на Македонија
	Претседател на АСНОМ 1944–1945
	Методија Андонов - Ченто (1902–1957)	2 август 1944	1 јануари 1945	Комунистичка партија на Македонија
	Претседатели на Президиумот на Народното Собрание 1945–1953
	Методија Андонов - Ченто (1902–1957)	1 јануари 1945	15 март 1946	Комунистичка партија на Македонија
—	Димитар Несторов (1890–1968)	16 март 1946	30 декември 1946	Комунистичка партија на Македонија
2	Благоја Фотев (1900–1993)	1947	4 јануари 1951	Комунистичка партија на Македонија
—	Видое Смилевски (1915–1979)	4 јануари 1951	1953	Комунистичка партија на Македонија во 1952 преименувана во Сојуз на комунистите на Македонија
Претседатели на Народното Собрание 1953–1974
3	Димче Стојанов (1910–1991)	1953	19 декември 1953	Сојуз на комунистите на Македонија
4	Лазар Колишевски (1914–2000)	19 декември 1953	26 јуни 1962	Сојуз на комунистите на Македонија
5	Љупчо Арсов (1910–1986)	26 јуни 1962	24 јуни 1963	Сојуз на комунистите на Македонија
6	Видое Смилевски (1915–1979)	25 јуни 1963	12 мај 1967	Сојуз на комунистите на Македонија
7	Мито Хаџивасилев (1921–1968)	12 мај 1967	1 август 1968	Сојуз на комунистите на Македонија
8	Никола Минчев (1915–1997)	23 декември 1968	6 мај 1974	Сојуз на комунистите на Македонија
Претседатели на Претседателството 1974–1991
9	Видое Смилевски (1915–1979)	6 мај 1974	31 октомври 1979	Сојуз на комунистите на Македонија
10	Љупчо Арсов (1910–1986)	31 октомври 1979	29 април 1982	Сојуз на комунистите на Македонија
11	Ангел Чемерски (1923–2005)	29 април 1982	29 април 1983	Сојуз на комунистите на Македонија
12	Благоја Талески (1924–2001)	29 април 1983	29 април 1984	Сојуз на комунистите на Македонија
13	Томе Буклески (1921–2018)	29 април 1984	26 април 1985	Сојуз на комунистите на Македонија
14	Ванчо Апостолски (1925–2008)	26 април 1985	28 април 1986	Сојуз на комунистите на Македонија
—	Матеја Матевски (1929–2018)	28 април 1986	30 април 1986	Сојуз на комунистите на Македонија
15	Драгољуб Ставрев (1932–2003)	30 април 1986	мај 1988	Сојуз на комунистите на Македонија
16	Јездимир Богдански (1930–2007)	мај 1988	28 април 1990	Сојуз на комунистите на Македонија
17	Владимир Митков (1931–2024)	28 април 1990	27 јануари 1991	Сојуз на комунистите на Македонија
18	Киро Глигоров (1917–2012)	27 јануари 1991	18 септември 1991	Независен

Претседатели на независна Македонија

Киро Глигоров

Прв претседател на независна Република Македонија. Тој е роден на 3 мај 1917 година, а почина на 1 јануари 2012 година. Тој ја водеше земјата во периодот на нејзината независност и транзиција. По дипломирањето на Правниот факултет во Белград, тој активно учествуваше во создавањето на првата македонска влада. Во 1991 година, Глигоров беше избран за прв претседател на независна Република Македонија, а неговиот мандат е обележан со тежок период на меѓународно признавање на земјата. Во 1995 година, преживеа обид за атентат, но продолжи да ја води државата до 1999 година.

Борис Трајковски

Тој е на 25 јуни 1956 и трагично загина на 26 февруари 2004 година. За време на мандатот на Претседателот Борис Трајковски во Република Македонија се случуваа борбени дејствија, во кои безбедносните сили на републиката се бореа против недефинирана воена сила (ОНА). После борбените дејствија дојде до промена на уставното уредување на Република Македонија со што Македонија од граѓанска држава на Македонскиот народ и останатите народи стана држава на етничките заедници на Македонците, Албанците и останатите. Претседателот Борис Трајковски го заврши својот мандат после неговата трагична смрт во авионска несреќа под неразјаснети околности, со владиниот авион во близина на Мостар, Босна и Херцеговина.

Бранко Црвенковски

Тој е роден на 12 октомври 1962. Бранко е македонски политичар и поранешен претседател на Република Македонија (2004–2009). Претходно, Црвенковски беше премиер на земјата од 2002 до 2004 година, како и лидер на Социјалдемократскиот сојуз на Македонија (СДСМ). Неговото политичко влијание започна во 1990-тите години, кога активно учествуваше во политичкиот живот на новоформираната независна држава. Во неговиот мандат како претседател, Црвенковски се фокусираше на европските интеграции на Македонија, стабилизација на политичката ситуација и развој на економијата.

Ѓорге Иванов

Тој е роден на 2 мај 1960. Ѓорге е македонски политичар и поранешен претседател на Република Македонија (2009–2019). Тој е член на ВМРО-ДПМНЕ и беше избран за претседател во 2009 година, кога победи на изборите како кандидат на оваа политичка партија. Во текот на неговиот мандат, Иванов работеше на промоција на македонската национална идентитет и беше поддржувач на политиката на евроатлантски интеграции на Македонија, како и на унапредување на економијата и развој на државата. По неговото завршување на функцијата претседател во 2019 година, Иванов остана активен во политичкиот живот на земјата.

Стево Пендаровски

Тој е роден на 3 април 1963 година. Стево беше петтиот претседател на Република Северна Македонија, избран во 2019 година. Претходно, Пендаровски беше советник за безбедност и надворешна политика во различни влади, а исто така беше и кандидат за претседател во 2014 година. Како претседател, неговиот фокус беше на евроатлантските интеграции на земјата, стабилноста на регионот и унапредувањето на демократијата и правата на човекот. Пендаровски е познат по својата професионална кариера во областите на дипломатијата и безбедносната политика.

Гордана Силјановска Дафкова

Таа е родена на 11 мај 1953 година. Гордана е актуелна и првата жена претседател на Република Северна Македонија, избрана во 2024 година. Таа е универзитетски професор по право и поранешен кандидат на десничарските политички сили. Во 2019 година беше кандидат за претседател, но загуби од Стево Пендаровски. Во својата кариера се фокусираше на правото, политичкиот систем и локалното самоуправување.

Следува табеларен приказ на македонските претседатели:

Партија

ЛПМ ДА ВМРО-ДПМНЕ СДСМ Независен