Википедија

Градска библиотека (Белград)

Градска библиотека во Белград е народна библиотека во Белград, главниот град на Србија. Таа е матична библиотека на повеќе од десетина општински библиотеки и нивните ограноци.[1] Таа е и најголемата позајмувачка библиотека во Србија.[2] Се наоѓа во центарот на градот, во пешачката зона на улицата Кнез Михаилова, веднаш до трговскиот центар.[3]

Зградата на хотелот „Српска круна“ („Српска круна“) во Белград е изградена во 1869 година. Во 1981 година е прогласена за културно наследство. Од 1986 година во овој објект се наоѓа Градската библиотека во Белград.
Градска библиотека во Белград, поглед од улицата Кнез Михаилова

Градската библиотека во Белград е основана во 1931 година. Во 1989 година, мнозинството општински библиотеки на територијата на градот Белград одлучиле да се обединат и да формираат единствена мрежа на библиотеки. Во моментов, градската библиотека Белград опфаќа 13 општински библиотеки кои работат на територијата на градот Белград. Седиштето се наоѓа на улицата „Кнез Михаилова“ бр. 56, во зградата позната како Српска круна, споменик на културата што доби статус на недвижен културен имот во 1981 година.

Вкупната големина на имотот на градската библиотека во Белград надминува 1.500.000 предмети. Библиотеката работи на приближно 70 објекти, на површина од 13.000 квадратни метри и има повеќе од 140.000 корисници. Таа е партнер во најважните европски културни проекти.[4]

Организациска структура

уреди

Градската библиотека во Белград е поделена на следниве организациски единици:

  1. Градска библиотека во Белград;
  2. Тринаесет библиотеки во урбаните општини и нивните подрачни библиотеки.

Одделение за специјални колекции

уреди

Одделот за специјални збирки ја сочинуваат Збирката на периодични списи,[5] Збирката Стари и ретки книги и книги за Белград [6] и Детската колекција. Во моментов, Одделението за стари и ретки книги и книги во Белград има повеќе од 20.000 наслови.[4]

Детско одделение

уреди

Детското одделение постои од основањето на Градската библиотека во Белград во 1931 година. Денес, постои еден оперативен детски оддел, имено „Чика Јова Змај“ (именуван по детскиот поет Јован Јовановиќ Змај), со стопанства со околу 30.000 предмети. Одделот запишал околу 3.000 корисници минатата година. Детското одделение Невен се очекува повторно да се отвори во блиска иднина, иако тоа не е со сигурност познато.

Одделот спроведува различни програми и активно работи со деца. „Тајна“ бил насловот на проектот воден од Детското одделение „Чика Јова Змај“ кој бил награден со прва награда на Библионет во 2009 година како најдобар библиотечен проект во Србија 2006–2009 година. Друг проект, „Книгата е галерија на слики“, бил претставен на 75-тиот конгрес на ИФЛА [7] во Милано како постер сесија.

Дополнително, две општински библиотеки („Ѓорѓе Јовановиќ“ во Стари Град и „Илија Гарашанин“ во Грочка ) имаат свои посебни детски одделенија и спроведуваат различни програми.[8]

Општински библиотеки во мрежата на градската библиотека во Белград

уреди
  1. Библиотека „Јован Дучиќ“, Бараево (именувана по поет-дипломат Јован Дучиќ)
  2. Библиотека „Доситеј Обрадовиќ“, Вождовац (наречена по писател, филозоф и прв министер за образование на Србија Доситеј Обрадовиќ)
  3. Библиотека „Петар Кочиќ“, Врачар (наречена по писателот Петар Кочиќ)
  4. Библиотека „Илија Гарашанин“, Грочка (наречена по државниот Илија Гарашанин)
  5. Библиотека „Вук Караџиќ“, Звездара (наречена по големиот реформатор на српскиот јазик Вук Караџиќ)
  6. Библиотека „Свети Сава“, Земун (именуван како српски кнез и православен монах, првиот архиепископ на автокефалната српска црква Свети Сава)
  7. Библиотека „Деспот Стефан Лазаревиќ“, Младеновац (наречена по српскиот принц Стефан Лазаревиќ)
  8. Библиотека „Вук Караџиќ“, Нов Белград
  9. Библиотека „Миодраг Булатовиќ“, Раковица (наречена по писателот Миодраг Булатовиќ)
  10. Библиотека „Исидора Секулиќ“, Савски Венац (наречена по писателката Исидора Секулиќ)
  11. Библиотека „Милован Видаковиќ“, Сопот (именувана по романописец Милован Видаковиќ)
  12. Библиотека „Ѓорѓе Јовановиќ“, Стари Град (наречена по писателот Ѓорѓе Јовановиќ)
  13. Библиотека „Лаза Костиќ“, Чукарица (именувана по поетот Лаза Костиќ) [9]

Историја

уреди
 
Марија Илиќ Агапова
 
Почеток на Гран при Белград пред зградата на хотелот „Српска круна“ (1939)

Откако Белград стана главен град на Кнежевството Србија, неговите општински власти се соочувале со зголемени барања за изградба на Народен дом за да се сместат библиотека и читална. Пред Првата светска војна, зградата на градското собрание во Белград имала професионална библиотека во своите простории. Библиотеката се состоела од еднокреветна просторија и била користена за службени потреби на општината. На 24 октомври 1930 година била донесена одлука за формирање општинска библиотека и музеј. Д-р Марија Илиќ Агапова била назначена за библиотекар, а две години подоцна била унапредена во библиотекар-администратор.[10]

На 11 јануари 1931 година, кога библиотеката ги отворила вратите, Белград добил модерна урбана библиотека. Следејќи го примерот на другите европски библиотеки од тоа време, книгите биле класифицирани и распоредени според принципите на Универзалната децимална класификација и за првпат биле одржани курсеви за обука за библиотекари. Истата година, Кралството Југославија го видела отворањето на својата прва Детска читална. Библиотеката била отворена за пошироката јавност и секој можел да ги користи нејзините ресурси. Книгите можеле да се позајмат со лична карта (картичка од библиотека) и биле позајмени бесплатно. Библиотечните картички за деца биле украсени со илустрација на Бета Вукановиќ и биле испишани со извадок од Женевската декларација за правата на детето од 1924 година.

Германското бомбардирање на Белград во 1941 година предизвикало невидена штета на библиотеката, претворајќи ја зградата во урнатини и уништувајќи го непроценливото културно наследство. Како резултат на нацистичките напади со огнени бомби, покривот на зградата во која се наоѓала библиотеката во тоа време бил уништен од пламенот, заедно со нејзиниот последен кат. Детската библиотека била во функција во текот на војната, а библиотечните услуги станале достапни и за други корисници на почетокот на 1943 година. По Втората светска војна, библиотеката почнала да работи редовно на 18 јануари 1945 година. Содржината на библиотеката била зголемена од 20.000 единици на крајот на војната на 39.813 во 1948 година.

Градската библиотека во Белград до 1953 година немала сложена внатрешна структура. Потоа, во 1954 година биле формирани дивизии, а во 1955 година бил формиран Библиотечниот центар. Целта била да се создаде единствена мрежа на народни библиотеки низ општините. Според одредбите на Законот за библиотеки, Градската библиотека во Белград била назначена како матична библиотека за библиотеките кои работат на територијата на Град Белград од 1961 година. Во октомври 1986 година, Библиотеката се преместила во нови простории, зградата на поранешниот хотел „Српска круна“ сместен на улица „Кнез Михаилова“ бр. 56, каде што сè уште се наоѓа. Десанка Максимовиќ, позната српска поетеса, на официјална церемонија ја отворила новата зграда на градската библиотека во Белград. Градската библиотека во Белград била првата јавна позајмувачка библиотека во која каталогизирањето било компјутеризирано во Социјалистичка Федеративна Република Југославија .

По референдумот одржан на 9 јануари 1989 година, вработените во 12 од 16 општински библиотеки (кои им се придружија дополнителни две потоа) гласале за интеграција, претворајќи ја Градската библиотека во Белград во единствена мрежа на библиотеки.[11]

Седиште

уреди

Седиштето на градската библиотека во Белград се наоѓа во зграда која порано била хотел наречен Српска круна, споменик на културата на кој му е доделен статус на недвижен културен имот во 1981 година. Во просториите на централата покрај циркулаторот, има две читални, книжарницата и административните простории, Римската сала, галерија Атриум, Салата Вук и Читалната на Уметничкото одделение.

Зграда на српската круна

уреди

Зградата во која моментално се наоѓа градската библиотека во Белград, некогаш бил српскиот хотел Круна унаграден околу 1867 година како најмодерен, симболичен и најдобро опремен хотел во Белград во тоа време. Во историјата на белградската архитектура, зградата на српскиот хотел Круна го означи почетокот на енергичниот процес на европеизација на градот во втората половина на 19 век. Архитектурата на зградата е типична за еклектицизмот од доцните 1800-ти, инкорпорирајќи мешавина од ренесансата и други претходни историски стилови. Не е познато кој бил архитектот кој ја проектирал зградата. Во 1986 година, зградата била реконструирана за да се смести Градската библиотека во Белград. Зградата го зачувала својот оригинален изглед до денес.[12] Истата година зградата била реконструирана за потребите на градската библиотека во Белград и го задржала својот оригинален изглед. Освен неоспорната убавина, дополнително е вреден и по својата исклучителна местоположба на самиот крај на најубавата градска улица, улицата Кнез Михаилова, која води до најатрактивниот и најпознатиот парк на Белград - Паркот Калемегдан.[13]

Римска сала

уреди

Римската сала е уникатно место со археолошки локалитет и лапидариум со изложби како статуи, олтари, стели и други камени скулптури и керамика од 2 до 4 век од нашата ера, кои потекнуваат од областа Сингидунум и Дунавскиот басен во римската провинција Горна Мизија.

При реновирањето на објектот во 1983-1986 година, откриени биле остатоци од уште постара градба поради спуштањето на нивото на подрумот. Археолозите откриле дека остатоците всушност биле делови од темелите на бедемите и кулата на главната порта на римската тврдина сместена во горниот град на белградската тврдина. Како резултат на тоа важно откритие, биле направени измени во дизајнот и Библиотеката ја доби Римската сала наменета за организирање јавни настани наместо складиште за книги.[14]

Галерија Атриум

уреди
 
Галерија Атриум

Зградата на библиотеката има правоаголна основа и е структурирана околу внатрешен двор кој главно бил покриен со покрив и претворен во изложбено место за време на реновирањето во 1986 година. Централниот дел на галеријата има мозаичен под познат како Призренски мозаик, уникатно уметничко дело создадено од уметникот Александар Томашевиќ .

Галеријата Атриум била отворена во 1987 година. Тој е домаќин и на колективни и на самостојни изложби на дела на ликовната уметност на реномирани меѓународни и национални уметници. Покрај ликовните изложби, Галеријата организира и литературни и јубилејни изложби.

Многу познати уметници ги изложиле своите дела во Галеријата, како што се Милан Коњовиќ, Оља Ивањицки, Васа Поморишац, Југослав Влаховиќ, Милан Сташевиќ, Слободан Сотиров, Цветко Лаиновиќ, Петар Омчикус, Љуба Поповиќ, Милорад Бата Михаиловиќ, Радомир Рељиќ, Милан Циле Маринковиќ, и Владимир Величковиќ.[15]

Салата на Вук

уреди

Салата на Вук се наоѓа на првиот кат во Библиотеката. Тоа е вистинска галерија во која се изложени слики кои го прикажуваат Белград. Името го добила по неговото централно сликарство, портрет на Вук Караџиќ направен од Бета Вукановиќ. Салата во моментов се користи за домаќин на прес-конференции, семинари, предавања и слични настани.[16]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ „Закон о библиотечкој делатности“. Official (српски). National Library of Serbia. Посетено на 2 May 2020.
  2. ↑ „Belgrade City Library“. Official. City of Belgrade. Посетено на 19 June 2020.
  3. ↑ „Libraries in Belgrade“. Belgrade at Night. Архивирано од изворникот на 2022-01-29. Посетено на 19 June 2020.
  4. ↑ 4,0 4,1 „Belgrade City Library“. EPALE - Electronic Platform for Adult Learning in Europe. European Commission. Посетено на 19 June 2020.
  5. ↑ „Periodicals Collection“ (српски). Belgrade City Library. Архивирано од изворникот на 2021-09-27. Посетено на 30 April 2020.
  6. ↑ „Old and Rare Books“ (српски). Belgrade City Library. Архивирано од изворникот на 2015-06-12. Посетено на 30 April 2020.
  7. ↑ „IFLA UNESCO2.indd“ (PDF). Посетено на 2020-05-02.
  8. ↑ „Children's Department“ (српски). Belgrade City Library. Архивирано од изворникот на 2021-10-27. Посетено на 30 April 2020.
  9. ↑ „Main Page“. Official. Belgrade City Library. Посетено на 30 April 2020.
  10. ↑ Durković Jakšić, Ljubomir (1984). „In memoriam : Dr. Marija Ilic-Agapova, the first director of the Library and Belgrade City Museum“ (PDF). Godišnjak grada Beograda. XXXI: 204. Архивирано од изворникот (PDF) на 2020-06-12. Посетено на 30 April 2020.
  11. ↑ „History“ (српски). Belgrade City Library. Архивирано од изворникот на 2018-04-21. Посетено на 30 April 2020.
  12. ↑ „Belgrade City Library building“ (српски). Belgrade City Library. Архивирано од изворникот на 9 јули 2021. Посетено на 30 April 2020.
  13. ↑ „Belgrade City Library“. Belgrade Beat. Bet4Beat LTD. Посетено на 19 June 2020.
  14. ↑ „Roman Hall“ (српски). Belgrade City Library. Архивирано од изворникот на 2021-08-22. Посетено на 30 April 2020.
  15. ↑ „Atrium Gallery“ (српски). Belgrade City Library. Архивирано од изворникот на 2021-02-01. Посетено на 30 April 2020.
  16. ↑ „Vuk's Hall“ (српски). Belgrade City Library. Архивирано од изворникот на 2021-01-21. Посетено на 30 April 2020.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Градска_библиотека_(Белград)&oldid=5240288“