Македонски Власи
Македонски Власи — уставно признаено малцинство во Република Македонија. Нивната бројност е 9.695 лица, односно 0,48 % од вкупното население на Македонија.
| ||||||
| Вкупен број | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 9.695 (попис 2002) | ||||||
| Подрачја со значајно население | ||||||
| Крушево, Штип, Битола, Свети Николе | ||||||
| Јазици | ||||||
| влашки, македонски | ||||||
| Вероисповед | ||||||
| православие | ||||||
| Сродни народи | ||||||
| Власи | ||||||
Потекло
уредиВласите се народ од романско потекло кои говорат на посебен јазик. Во Македонија и на Балканот се познати под повеќе имиња, како Аромани, Цинцари, Куцовласи, на романски јазик сите Власи од јужниот дел на Балканскиот Полуостров се нарекуваат: Machedoni (Македоњ) [1] и др.
За нивното потекло постојат повеќе теории кои укажуваат дека тие се потомци на староседелското население на Балканскиот Полуостров кое се повлекло во планинските предели при доселувањето на Словените и другите народи.
Од повеќето теории најпознати се оние според кои се смета дека Власите се потомци на Римјаните, Византијците (Ромеите) поради нивниот јазик, а според некои се смета дека биле потомци на Античките Македонци.
Историја
уредиПрисутноста на Власите на територијата на Македонија се забележува уште во Средновековието, а познат е фактот дека братот на цар Самуил, Арон бил убиен од Власи - скитници во околината на Лерин. Нивната присутност била повремена само како сточари и трговци и не биле трајно население.
Првите трајни населувања на Власи во Македонија се случуваат на почетокот на 19 век, односно околу 1830-1832 година кога нивниот најразвиен и најголем град Москополе во јужна Албанија бил разурнат од албанските качачки банди поддржани од Али Паша Јанински.
Со честите продори и грабежи на албанските качачки банди на влашките градови и села во јужна Албанија, на планината Грамошта, во Епир и Тесалија голем број на Власи се населуваат во Македонија, претежно во западните делови во Крушево (кое до 1830 било мало село во Прилепската каза населено исклучиво со Македонци), Битола и околните планински села, западниот и јужниот дел на Егејска Македонија.
Постојаниот терор на Власите од нивните предели во јужна Албанија и особено во Тесалија принудува голем број на Власи - сточари да се населат во планинските предели во долината на реката Брегалница во Штипско, Кочанско и Овче Поле.
Овие Власи кои живеат во источна Македонија се познати и под името Каракачани. Номадските Власи од источна Македонија се познати и под името Црни Власи, за разлика од Власите во западна Македонија кои се познати под името чаршиски или Бели Власи[2].
Области и населени места
уреди
.svg)
Власите во Македонија се претежно населени во градовите, а во минатото живееле и во повеќе планински села во југозападна и источна Македонија, кои денес во најголем дел се раселени. Најголем број на Власи денес живеат во градовите Крушево, Штип, Битола и Скопје. Во помал број ги има и во Кочани и Велес. По области Власите се застапени по сливот на реката Брегалница: Овче Поле, Штипско, Кочанско со планините Осогово и Плачковица, како и градот Крушево и неколку села во Битолско на планинските предели североисточно од Битола.
Статистички Власите во Македонија се најзастапени во општините: Крушево со 10,53%, Штип со 4,6%, Битола со 1,33% и градот Скопје со 0,50%.
Култура и општествен живот
уредиМакедонските Власи имаат високо развиена култура и културен идентитет. Познати се влашките носии и килими (особено до с. Делисинци, Овчеполско) кои се дел од богата македонска етнолошка ризница.
Начинот на живот како сточари и богати трговци, оставил препознатливи културни белези во идентитетот на Власите. Власите-Каракачани од источна Македонија, кои биле сточари, се препознатливи по тоа што нивните жени носат тетовирани крстови на нивните чела и кај рачните зглобови.
Надалеку се познати богатите цркви во битолските влашки села Маловиште и Старо Змирново, како и во градот Крушево.
Во Македонија Власите имаат 2 свои политички партии и еден пратеник во Собранието на РМ. Во Општина Крушево влашкиот јазик е службен покрај македонскиот, иако Власите се помалку од 20% од населението.
На вториот канал на националната телевизија се емитува програма на влашки јазик, а постои и Унија за култура и издаваштво на Власите.
Македонските Власи по вероисповед се православни христијани. Постарите Власи, се многу посветени и религиозни луѓе.
Познати Македонски Власи
уреди- Рајко Жинзифов — македонски преродбеник.
- Браќа Манаки (Милтон и Јанаки Манаки) — првите филмски сниматели на Балканот
- Штерјо Наков — стопанственик
- Хари Костов — познат стопанственик и банкар, поранешен премиер и министер за внатрешни работи
- Јани Макрадули — политичар и пратеник во Собранието на РМ
- Тоше Проески — најпопуларниот македонски пејач на сите времиња
- Питу Гули — македонски војвода, борец во Илинденското востание, јунак на битката на Мечкин Камен
- Таки Фити — универзитетски професор, поранешен министер за финансии