Хебрејска азбука
Хебрејска азбука или хебрејско писмо (алеф-бет, на хебрејски: אָלֶף-בֵּית עִבְרִי, алефбет 'иври) — азбука од 22 букви и се користи за пишување на хебрејскиот јазик. Пет од овие букви имаат различна форма кога се појавуваат на крај од зборот. Хебрејските букви се користат за пишување и на неколку хебрејски јазици во дијаспората како на пример јидиш, ладино и јудеоарапските јазици. Писмото се пишува од десно кон лево.
Хебрејска азбука | |
---|---|
Тип | |
Период | III в. п.н.е. до денес |
Правец на пишување | од десно кон лево |
Јазици | хебрејски, јидиш, ладино и јудеоарапските јазици (вид. Еврејски јазици) |
Сродни писма | |
Матични системи | |
Сродни системи | набатејска сириска палмиренска мандајско брахмиско пахлависко согдиско |
ISO 15924 | |
ISO 15924 | Hebr, 125 , Hebrew |
Уникод | |
Уникоден назив | Hebrew |
U+0590 to U+05FF, U+FB1D to U+FB40 | |
Хебрејскиот збор за „азбука“ е אלפבית (alephbet), именуван според називот на првите две букви од азбуката. Оваа азбука е абџадска, што значи користи симболи само за согласки, но подоцна се создале средства за означување на самогласките со додавање на посебен самогласен знак наречен никуд.
Бројот на букви, редоследот на буквите и фонетичката вредност на буквите од хебрејскиот јазик се горе долу исто со арамејскиот јазик, бидејќи двата јазика го презеле феникиското писмо за пишување.
Според современите јазичари, модерното писмо (наречено и како квадратесто писмо или блоковно писмо) еволуирало во 3 милениум п.н.е. од арамејското писмо кои се користело од евреите за пишување на нивниот јазик од VI век п.н.е. Пред тоа, евреите користеле писмо настанато од феникиското писмо и тоа писмо се користи и денес самариќаните го користат тоа писмо за религиски потреби[1].
Букви
уредиХебрејската азбука се состои од следните букви, од кои пет имаат посебна форма кога се на крајна позиција.
Алеф | Бет | Гимел | Далет | Хеј | Вав | Зајин | Хет | Тет | Јод | Каф |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
א | ב | ג | ד | ה | ו | ז | ח | ט | י | כ |
ך | ||||||||||
Ламед | Мем | Нун | Самех | Ајин | Пе | Цаде | Коф | Реш | Шин/ Син | Тав |
ל | מ | נ | ס | ע | פ | צ | ק | ר | ש | ת |
ם | ן | ף | ץ |
Забелешка: Табелата се чита од десно кон лево..
Изговор
уредиСогласки
уредиГласовите кои ги претставуваат буквите се:
букви | א | בּ | ב | ג | גּ | ג׳ | ד | דּ | ד׳ | ה | ו | וּ | וֹ | וו , ו׳ (нестандарднo) |
ז | ז׳ | ח | ט | י |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
МФА | [ʔ], ∅ | [b] | [v] | [ɡ] | [d͡ʒ] | [d] | [ð] | [h~ʔ], ∅ | [v] | [u] | [o̞] | [w] | [z] | [ʒ] | [χ]~[ħ] | [t] | [j] | ||
букви | ִי | כּ ךּ |
ך כ | ל | ם מ | ן נ | ס | ע | פּ | ף פ | ץ צ | ץ׳ צ׳ | ק | ר | שׁ | שׂ | תּ | ת | ת׳ |
МФА | [i] | [k] | [χ] | [l] | [m] | [n] | [s] | [ʔ]~[ʕ], ∅ | [p] | [f] | [t͡s] | [tʃ] | [k] | [ʁ]~[r] | [ʃ] | [s] | [t] | [θ] |
- Шин и син
Буквите шин и син, или ш и с, се пишуваат со иста буква (ש). Кога треба да се означи кој глас во текстот буквата претставува, тогаш се користат точки над самата буква, односно:
буква | име | транслитерација | МФА | македонски |
---|---|---|---|---|
שׂ (лева точка) | sin | s | /s/ | с |
שׁ (десна точка) | shin | sh | /ʃ/ | ш |
- Дагеш
Дагеш е точка која се користи за да се означи дека една буква има две различни вредности. Со други зборови, ако една буква нема точка се чита на еден начин, а ако точка на друг. Дагешот се користи за следните гласови:
име | со дагеш | без дагеш | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
буква | транслитерација | МФА | македонски | буква | транслитерација | МФА | македонски | |
бет | בּ | b | /b/ | б | ב | v | /v/ | в |
каф | כּ ךּ | k | /k/ | к | כ ך | kh/ch/x | /χ/ | х |
пеј | פּ | p | /p/ | п | פ ף | f/ph | /f/ | ф |
- Согласки со иста вредност
Следниве согласки, иако имаат различна форма, се читаат исто:
букви | транслитерација | МФА | |||
---|---|---|---|---|---|
א алеф* |
ע ајин* |
- | (самогласка) | ||
ב бет (без дагеш) |
ו вав |
v | /v/ | ||
ח хет |
כ каф (без дагеш) |
kh/ch/h | /χ/ | ||
ט тет |
ת тав |
t | /t/ | ||
כּ каф (со дагеш) |
ק коф |
k | /k/ | ||
ס самех |
שׂ син (со лева точка) |
s | /s/ | ||
צ цади* |
תס тав-самех* |
и | תשׂ тав-син* |
ts/tz | /ts/ |
* варира
Самогласки
уредиХебрејските букви алеф, хе, вав и јод може понекогаш да означат и самогласка, покрај тоа што се согласки. Тие може да ги означат следните гласови: /ʔ/, /h/, /v/ и /j/. Кога овие букви означуваат самогласка, тие се дел од знакот за самогласката во комбинација со никудот (надредни знаци за самогласки). Буквите א и ה се тивки, немаат вредност.
буква име согласна вредност самогласна вредност име на самогласна вредност означена самогласка א алеф /ʔ/ — — ê, ệ, ậ, â, ô ה хе /h/ — — ê, ệ, ậ, â, ô ו вав /v/ וֹ ḥolám malé ô וּ shurúq û י јод /j/ ִי ḥiríq malé î ֵי tseré malé ê, ệ
- Белешка: Самогласките (никудот) и согласките кои означуваат самогласки воопшто не се користат од луѓе чиј мајчин јазик е хебрејскиот. Тие знаат кои самогласки каде се наоѓаат. Никудот и согласките кои функционираат како самогласки се користат за странци, за мали деца кои не знаат добро да читаат хебрејски и сл.
- Самогласни надредни знаци - никуд
Никудот е систем на точки кои се користат да се означи дека пред или по некоја согласка следува самогласка. Овој систем не се користи од луѓе чиј мајчин јазик е хебрејскиот. Во израелскиот хебрејски има пет самогласки (а, е, и, о, у) но повеќе начини за запишување на истите:
име | буква | хебрејски | ||
---|---|---|---|---|
МФА | транслитерација | македонски | ||
хирик | [i] | i | корпорации | |
зејре | [e̞], ([e̞j] with со следователен јод) |
e, (ei со следователен јод) |
ќе, Мејн | |
сегол | [e̞] | e | ќе | |
патах | [ä] | a | слично на мајка | |
камац | סָ | [ä], (или [o̞]) | a, (или o) | слично на мајка |
холам хасер | [o̞] | o | слично на море | |
холам мале | וֹ | [o̞] | o | слично на море |
шурук | [u] | u | долга у | |
кубуц | [u] | u | долга у |
- Белешка: Круговите и вертикалните линии се замена за согласката која треба да се искористи во зборот.
Форми
уредииме | Варијанти | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
стандардни хебрејски букви | потомци | |||||||
Serif | Sans- serif |
Mono- spaced |
ракописно | рашиски | феникиски | палеохебрејска | арамејска | |
алеф | א | א | א | |||||
бет | ב | ב | ב | |||||
гимел | ג | ג | ג | |||||
далет | ד | ד | ד | |||||
хе | ה | ה | ה | |||||
вав | ו | ו | ו | |||||
зајин | ז | ז | ז | |||||
хет | ח | ח | ח | |||||
тет | ט | ט | ט | |||||
јод | י | י | י | |||||
каф | כ | כ | כ | |||||
крајна каф | ך | ך | ך | |||||
ламед | ל | ל | ל | |||||
мем | מ | מ | מ | |||||
крајна мем | ם | ם | ם | |||||
нун | נ | נ | נ | |||||
крајна нун | ן | ן | ן | |||||
самех | ס | ס | ס | |||||
ајин | ע | ע | ע | |||||
пеј | פ | פ | פ | |||||
крајна пеј | ף | ף | ף | |||||
цади | צ | צ | צ | , | ||||
крајна цади | ץ | ץ | ץ | |||||
коф | ק | ק | ק | |||||
реш | ר | ר | ר | |||||
шин | ש | ש | ש | |||||
тав | ת | ת | ת |
Букви за јидиш
уредибукви | опис |
---|---|
װ ױ ײ ײַ | Овие букви се наменети за јазикот јидиш. Тие не се употребуваат во стандардниот хебрејски јазик. |
בֿ | Надредниот знак рафе не се користи често во хебрејскиот јазик. Понекогаш се користи во јудуш за полесно читање. |
Бројчена вредност
уредиХебрејските букви како броеви се користат во ограничен контекст, најчесто во религиски календари, оценки во училиштата, и сл. Бројчените вредности на буквите се:
буква | вредност | буква | вредност | буква | вредност | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
א | 1 | י | 10 | ק | 100 | ||
ב | 2 | כ | 20 | ר | 200 | ||
ג | 3 | ל | 30 | ש | 300 | ||
ד | 4 | מ | 40 | ת | 400 | ||
ה | 5 | נ | 50 | ך | 500 | ||
ו | 6 | ס | 60 | ם | 600 | ||
ז | 7 | ע | 70 | ן | 700 | ||
ח | 8 | פ | 80 | ף | 800 | ||
ט | 9 | צ | 90 | ץ | 900 |
Наводи
уреди- ↑ A History of the Hebrew Language. Cambridge, England: Cambridge University Press. 1993. ISBN 0-521-55634-1.
Библиографија
уредиКорените на хебрејската азбука:
- Hoffman, Joel M. 2004. На почетокот: Кратка историја на хебрејскиот јазик. , New York University Press. Архивирано на 12 јануари 2012 г.
- Saenz-Badillos, Angel. 1993. Историја на хебрејскиот јазик. Кембриџ, Англија: Cambridge University Press.
- Steinberg, David. Историја на хебрејскиот јазик.
- Алеф-бет кратко проучување. Архивирано на 16 февруари 2008 г.
Надворешни врски
уреди„Хебрејска азбука“ на Ризницата ? |
- Часови за хебрејската азбука
- Како да се пишуваат буквите
- Official Уникод стандарди за хебрејскиот
- Транскрибирај го твоето англиско име на хебрејска азбука Архивирано на 23 февруари 2008 г.
Тастатури
- LiteType.com
- Хебрејска транслитерација Архивирано на 16 февруари 2008 г.
- Mikledet.com