Калциум фосфат
Калциум фосфат или калциумов фосфат[2] — семејство материјали и минерали кои содржат калциумови јони (Ca2+) заедно со неоргански фосфатни анјони. Некои таканаречени калциумови фосфати содржат и оксид и хидроксид. Калциум фосфатите се цврсти супстанции со хранлива вредност[3] и се среќаваат во многу живи организми, на пр. коскениот минерал и глеѓта.[4] Во млекото е присутен во колоиден облик во мицелите сврзани со казеинската белковина со магнезиум, цинк и цитрат — збирно наречени колоиден калциум фосфат.[5] Разни калциумфосфатни минерали наоѓаат примена во производството на фосфорна киселина и ѓубрива. Прекумерната употреба на извесни облици на калциум фосфат може да доведе до одлевање во кое се содржат хранливи материи, а со тоа, неповолни последици по водите како цветање на алгите и еутрофикација (прекумерно збогатување со хранливи материи и минерали).[6]
 Calcium Phosphate nanowires seen in SEM
| |
| Назнаки | |
|---|---|
| 7758-87-4 | |
| EC-број | 233-283-6 |
| PubChem | 24456 |
| UNII | K4C08XP666 |
| Својства | |
| Хемиска формула | |
| Моларна маса | 0 g mol−1 |
| Изглед | бел цврст |
| Мирис | безмирисен |
| Густина | 3,14 г/см3[1] |
| Точка на топење | |
| практично нерастворлив во вода | |
| Растворливост во етанол | Нерастворлив во етанол (и во оцетна киселина) |
| Опасност | |
| GHS-ознаки: | |
Пиктограми
|
|
Сигнални зборови
|
Предупредување |
Изјави за опасност
|
H315, H319, H335 |
Изјави за претпазливост
|
P101, P102, P103, P261, P264, P270, P271, P280, P302+P352, P304+P340, P305+P351+P338 |
| NFPA 704 | |
| Температура на запалување | незапалив |
| Безбедносен лист | fishersci.com |
| Дополнителни податоци | |
| Освен ако не е поинаку укажано, податоците се однесуваат на материјалите во нивната стандардна состојба (25 °C, 100 kPa) | |
| Наводи | |
Ортофосфати, ди- и моноводородни фосфати
уредиОвие материјали содржат Ca2+ заедно со PO3−
4, HPO2−
4 или H2PO−
4:
- Монокалциум фосфат, E341 (CAS# 7758-23-8 за безводни; CAS#10031-30-8 за монохидрат: Ca(H2PO4)2 and Ca(H2PO4)2(H2O)
- Дикалциум фосфат (дибазен калциум фосфат), E341(ii) (CAS# 7757-93-9): CaHPO4 (минерал: монетит), дихидрат CaHPO4(H2O)2 (минерал: брушит) и монохидрат CaHPO4(H2O)
- Трикалциум фосфат (трибазе калциум фосфат или трикалциумов фосфат, понекогаш наречен калциум фосфат или калциум ортофосфат, витлокит), E341(iii) (CAS#7758-87-4): Ca3(PO4)2
- Октакалциум фосфат (CAS# 13767-12-9): Ca8H2(PO4)6·5H2O
- Аморфен калциум фосфат, стаклест талог со разновиден состав, може да биде присутен во биолошки системи.
Ди- и полифосфати
уредиОвие материјали содржат Ca2+ заедно со полифосфати, како P2O4−
7 и трифосфат P3O5−
10:
- Дикалциум дифосфат (CAS#7790-76-3]: Ca2P2O7
- Калциум трифосфат (CAS# 26158-70-3): Ca5(P3O10)2
Хидрокси- и оксо-фосфати
уредиОвие материјали содржат други анјони, покрај фосфат:
- Хидроксиапатит Ca5(PO4)3(OH)
- Апатит Ca10(PO4)6(OH,F,Cl,Br)2
- Тетракалциум фосфат (CAS#1306-01-0): Ca4(PO4)2O
Клиничка значајност
уредиКамењата од калциум фосфат сочинуваат околу 15 % од бубрежниот камен. Овие камења се создаваат во алкална урина, особено со присуство на бактериите Proteus. Ова е најчестиот вид кај бремените жени.[7]
Калциум фосфатот е вообичаениот причинител на микрокалцификации на дојката, особено дистрофните калцификации. Тие можат да се забележат на мамографија како ран знак за рак на дојката. Според морфологијата, радиографски може да се одреди веројатноста микрокалцификациите да бидат показател за рак.[8]
Наводи
уреди- ↑ „Calcium Phosphate“.
- ↑ „калциумов“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ Klaus Schrödter; Gerhard Bettermann; Thomas Staffel; Friedrich Wahl; Thomas Klein; Thomas Hofmann (2008). „Phosphoric Acid and Phosphates“. Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a19_465.pub3. ISBN 978-3527306732. S2CID 94458523.
- ↑ „What Substances Make Up Your Teeth? – Affordable Dental Care“. www.towncaredental.com (англиски). 2015-07-15. Посетено на 2021-01-29.
- ↑ A. Y. Tamime, уред. (2006). Brined cheeses - The Society of Dairy Technology (SDT). Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-2460-7.
- ↑ Xiao, Zhengyang; Tan, Albern X.; Xu, Vincent; Jun, Young-Shin; Tang, Yinjie J. (2022). „Mineral-hydrogel composites for mitigating harmful algal bloom and supplying phosphorous for photo-biorefineries“. Science of the Total Environment (англиски). 847: 157533. doi:10.1016/j.scitotenv.2022.157533. PMC 9755271 Проверете ја вредноста
|pmc=(help). PMID 35878849 Проверете ја вредноста|pmid=(help). - ↑ Frassetto L, Kohlstadt I (2011). „Treatment and prevention of kidney stones: an update“. Am Fam Physician. 84 (11): 1234–42. PMID 22150656.
- ↑ Nalawade, Yojana V (November 2009). „Evaluation of breast calcifications“. The Indian Journal of Radiology & Imaging. 19 (4): 282–286. doi:10.4103/0971-3026.57208. ISSN 0971-3026. PMC 2797739. PMID 19881103.
Надворешни врски
уреди
Калциум фосфат на Ризницата ?- Калциум фосфат на Големата руска енциклопедија (руски)
- Калциум фосфат на Енциклопедија Британика (англиски)
