Хебрејска азбука

Хебрејска азбука;
Тип	абџад
Период	III в. п.н.е. до денес
Правец на пишување	од десно кон лево
Јазици	хебрејски, јидиш, ладино и јудеоарапските јазици (вид. Еврејски јазици)
Сродни писма
Матични системи	египетски хиероглифи прасинаитски писма хананско писмо феникиска азбука арамејска азбука Хебрејска азбука; ; ; ; ;
Сродни системи	набатејска; сириска; палмиренска; мандајско; брахмиско; пахлависко; согдиско
ISO 15924
ISO 15924	Hebr, 125 , Hebrew
Уникод
Уникоден назив	Hebrew
Уникоден опсег	U+0590 to U+05FF, ; U+FB1D to U+FB40
	Оваа страница може да содржи фонетски симболи од меѓународната фонетска азбука (МФА).

Хебрејска азбука или хебрејско писмо (алеф-бет, на хебрејски: אָלֶף-בֵּית עִבְרִי‎, алефбет 'иври) — азбука од 22 букви и се користи за пишување на хебрејскиот јазик. Пет од овие букви имаат различна форма кога се појавуваат на крај од зборот. Хебрејските букви се користат за пишување и на неколку хебрејски јазици во дијаспората како на пример јидиш, ладино и јудеоарапските јазици. Писмото се пишува од десно кон лево.

Хебрејскиот збор за „азбука“ е אלפבית (alephbet), именуван според називот на првите две букви од азбуката. Оваа азбука е абџадска, што значи користи симболи само за согласки, но подоцна се создале средства за означување на самогласките со додавање на посебен самогласен знак наречен никуд.

Бројот на букви, редоследот на буквите и фонетичката вредност на буквите од хебрејскиот јазик се горе долу исто со арамејскиот јазик, бидејќи двата јазика го презеле феникиското писмо за пишување.

Според современите јазичари, модерното писмо (наречено и како квадратесто писмо или блоковно писмо) еволуирало во 3 милениум п.н.е. од арамејското писмо кои се користело од евреите за пишување на нивниот јазик од VI век п.н.е. Пред тоа, евреите користеле писмо настанато од феникиското писмо и тоа писмо се користи и денес самариќаните го користат тоа писмо за религиски потреби^[1].

Букви

Хебрејската азбука се состои од следните букви, од кои пет имаат посебна форма кога се на крајна позиција.

Алеф	Бет	Гимел	Далет	Хеј	Вав	Зајин	Хет	Тет	Јод	Каф
א	ב	ג	ד	ה	ו	ז	ח	ט	י	כ
א	ב	ג	ד	ה	ו	ז	ח	ט	י	ך
Ламед	Мем	Нун	Самех	Ајин	Пе	Цаде	Коф	Реш	Шин/ Син	Тав
ל	מ	נ	ס	ע	פ	צ	ק	ר	ש	ת
ל	ם	ן	ס	ע	ף	ץ	ק	ר	ש	ת

Забелешка: Табелата се чита од десно кон лево..

Изговор

Согласки

Гласовите кои ги претставуваат буквите се:

букви	א	בּ	ב	ג	גּ	ג׳	ד	דּ	ד׳	ה	ו	וּ	וֹ	וו , ו׳ (нестандарднo)	ז	ז׳	ח	ט	י
МФА	[ʔ], ∅	[b]	[v]	[ɡ]		[d͡ʒ]	[d]		[ð]	[h~ʔ], ∅	[v]	[u]	[o̞]	[w]	[z]	[ʒ]	[χ]~[ħ]	[t]	[j]
букви	‏ִי	כּ ךּ	ך כ	ל	ם מ	ן נ	ס	ע	פּ	ף פ	ץ צ	ץ׳ צ׳	ק	ר	שׁ	שׂ	תּ	ת	ת׳
МФА	[i]	[k]	[χ]	[l]	[m]	[n]	[s]	[ʔ]~[ʕ], ∅	[p]	[f]	[t͡s]	[tʃ]	[k]	[ʁ]~[r]	[ʃ]	[s]	[t]		[θ]

Шин и син

Буквите шин и син, или ш и с, се пишуваат со иста буква (ש). Кога треба да се означи кој глас во текстот буквата претставува, тогаш се користат точки над самата буква, односно:

буква	име	транслитерација	МФА	македонски
שׂ (лева точка)	sin	s	/s/	с
שׁ (десна точка)	shin	sh	/ʃ/	ш

Дагеш

Дагеш е точка која се користи за да се означи дека една буква има две различни вредности. Со други зборови, ако една буква нема точка се чита на еден начин, а ако точка на друг. Дагешот се користи за следните гласови:

име	со дагеш				без дагеш
име	буква	транслитерација	МФА	македонски	буква	транслитерација	МФА	македонски
бет	בּ	b	/b/	б	ב	v	/v/	в
каф	כּ ךּ	k	/k/	к	כ ך	kh/ch/x	/χ/	х
пеј	פּ	p	/p/	п	פ ף	f/ph	/f/	ф

Согласки со иста вредност

Следниве согласки, иако имаат различна форма, се читаат исто:

букви				транслитерација	МФА
א алеф*	ע ајин*			-	(самогласка)
ב бет (без дагеш)	ו вав			v	/v/
ח хет	כ каф (без дагеш)			kh/ch/h	/χ/
ט тет	ת тав			t	/t/
כּ каф (со дагеш)	ק коф			k	/k/
ס самех	שׂ син (со лева точка)			s	/s/
צ цади*	תס тав-самех*	и	תשׂ тав-син*	ts/tz	/ts/

* варира

Самогласки

Хебрејските букви алеф, хе, вав и јод може понекогаш да означат и самогласка, покрај тоа што се согласки. Тие може да ги означат следните гласови: /ʔ/, /h/, /v/ и /j/. Кога овие букви означуваат самогласка, тие се дел од знакот за самогласката во комбинација со никудот (надредни знаци за самогласки). Буквите א и ה се тивки, немаат вредност.

буква	име	согласна вредност	самогласна вредност	име на самогласна вредност	означена самогласка
א	алеф	/ʔ/	—	—	ê, ệ, ậ, â, ô
ה	хе	/h/	—	—	ê, ệ, ậ, â, ô
ו	вав	/v/	וֹ	ḥolám malé	ô
ו	вав	/v/	וּ	shurúq	û
י	јод	/j/	‏ִי	ḥiríq malé	î
י	јод	/j/	‏ֵי	tseré malé	ê, ệ

Белешка: Самогласките (никудот) и согласките кои означуваат самогласки воопшто не се користат од луѓе чиј мајчин јазик е хебрејскиот. Тие знаат кои самогласки каде се наоѓаат. Никудот и согласките кои функционираат како самогласки се користат за странци, за мали деца кои не знаат добро да читаат хебрејски и сл.

Самогласни надредни знаци - никуд

Никудот е систем на точки кои се користат да се означи дека пред или по некоја согласка следува самогласка. Овој систем не се користи од луѓе чиј мајчин јазик е хебрејскиот. Во израелскиот хебрејски има пет самогласки (а, е, и, о, у) но повеќе начини за запишување на истите:

име	буква	хебрејски
име	буква	МФА	транслитерација	македонски
хирик		[i]	i	корпорации
зејре		[e̞], ([e̞j] with со следователен јод)	e, (ei со следователен јод)	ќе, Мејн
сегол		[e̞]	e	ќе
патах		[ä]	a	слично на мајка
камац	סָ‎	[ä], (или [o̞])	a, (или o)	слично на мајка
холам хасер		[o̞]	o	слично на море
холам мале	וֹ	[o̞]	o	слично на море
шурук		[u]	u	долга у
кубуц		[u]	u	долга у

Белешка: Круговите и вертикалните линии се замена за согласката која треба да се искористи во зборот.

Форми

име	Варијанти
	стандардни хебрејски букви				потомци
	Serif	Sans- serif	Mono- spaced	ракописно	рашиски	феникиски	палеохебрејска	арамејска
алеф	א	א	א
бет	ב	ב	ב
гимел	ג	ג	ג
далет	ד	ד	ד
хе	ה	ה	ה
вав	ו	ו	ו
зајин	ז	ז	ז
хет	ח	ח	ח
тет	ט	ט	ט
јод	י	י	י
каф	כ	כ	כ
крајна каф	ך	ך	ך
ламед	ל	ל	ל
мем	מ	מ	מ
крајна мем	ם	ם	ם
нун	נ	נ	נ
крајна нун	ן	ן	ן
самех	ס	ס	ס
ајин	ע	ע	ע
пеј	פ	פ	פ
крајна пеј	ף	ף	ף
цади	צ	צ	צ					,
крајна цади	ץ	ץ	ץ					,
коф	ק	ק	ק
реш	ר	ר	ר
шин	ש	ש	ש
тав	ת	ת	ת

Букви за јидиш

букви	опис
װ ױ ײ ײַ	Овие букви се наменети за јазикот јидиш. Тие не се употребуваат во стандардниот хебрејски јазик.
בֿ	Надредниот знак рафе не се користи често во хебрејскиот јазик. Понекогаш се користи во јудуш за полесно читање.

Бројчена вредност

Хебрејските букви како броеви се користат во ограничен контекст, најчесто во религиски календари, оценки во училиштата, и сл. Бројчените вредности на буквите се:

буква	вредност	буква	вредност	буква	вредност
א	1	י	10	ק	100
ב	2	כ	20	ר	200
ג	3	ל	30	ש	300
ד	4	מ	40	ת	400
ה	5	נ	50	ך	500
ו	6	ס	60	ם	600
ז	7	ע	70	ן	700
ח	8	פ	80	ף	800
ט	9	צ	90	ץ	900

Наводи

↑ A History of the Hebrew Language. Cambridge, England: Cambridge University Press. 1993. ISBN 0-521-55634-1.

Библиографија

Корените на хебрејската азбука:

Надворешни врски

Тастатури

LiteType.com
Хебрејска транслитерација Архивирано на 16 февруари 2008 г.
Mikledet.com

[1] A History of the Hebrew Language. Cambridge, England: Cambridge University Press. 1993. ISBN 0-521-55634-1.

[1]