Благај (Мостар)

Благај
Благај
	Село
	Благајското теќе
Држава	Босна и Херцеговина
Ентитет	Федерација Босна и Херцеговина
Кантон	Херцеговско-неретвански кантон
Општина	Мостар
Површина
• Вкупна	8.58 км2
Население (2013)
• Вкупно	2.531
• Густина	2,9/км2
Час. појас	СЕВ (UTC+1)
• Лето (ЛСВ)	СЕЛВ (UTC+2)

Благај ― историско село и заштитено наследство во Босна и Херцеговина. Се наоѓа во југоисточниот регион на мостарскиот басен, во Херцеговско-неретванскиот кантон. Се наоѓа на работ на рамнината Бишче и е една од највредните мешани урбани и рурални изградени средини во Босна и Херцеговина, која се разликува од другите слични изградени средини во нејзиниот урбан распоред.^[1] Благај најверојатно го добил името поради неговите благи временски услови.^[2] Благај се наоѓа кај изворот на реката Буна и историско теќе (текија или дервишки манастир). Благајското теќе е изградено околу 1520 година, со елементи на отоманската архитектура и медитерански стил^[3]^[4] и се смета за национален споменик. Благајското теќе е манастир изграден за дервишите.

Извори

Врело Буне, изворот на реката Буна, е силен карстен извор. Реката тече на запад приближно 9 км и се приклучува на Неретва кај селото Буна. Историскиот локалитет Стар град Благај (исто така Стјепан-град или Стипан-град), на ридот над Благај, било седиште на големиот војвода на Босна, Стјепан Вукчиќ и родното место на босанската кралица Катарина Косача-Котроманиќ.

Историја

Улица во Благај.

За време на класичната антика постоела илирска тврдина и римски каструм. За време на владеењето на византискиот император Јустинијан, во областа биле изградени неколку утврдени градови. Благај бил спомнат во делото на Константин Порфирогенит, De Administrando Imperio како Бона, тогаш дел од Захумје (Хум).

Кон крајот на 12 век, за време на владеењето на Стефан Немања (Великокнежество Србија), префектот Јурко подигнал црква посветена на светите Козма и Дамјан. Во 14 век, за време на владеењето на босанскиот бан Стјепан II Котроманиќ, Хум станал дел од босанската држава. Во 15 век Сандаљ Храниќ Косача и неговиот внук Стефан Вукчиќ Косача владееле со територијата на Хум и Благај до доаѓањето на Османлиите во 1466 година. Благај е познат и како резиденцијална област на босанските владетели, а особено на благородните семејства Храниќ и Косача.

Во историските извори Благај првпат се споменува во 1423 година. Во периодот на Отоманската Империја, Благај бил седиште на Благајскиот Вилает и бил поделен на неколку маала. Градот имал седум џамии, два кона, четири мусафирхани (куќи за гости), медреса, две мектаби, седум воденици и четири камени мостови на реката Буна. Бошњаците биле мнозинство до 1835 година, за време на австро-унгарскиот период, христијаните сочинувале двојно повеќе. Православна црква била изградена во 1893 година, а римокатоличка црква во 1908 година.

Архитектура

Најраната населба во Благај се наоѓала во подножјето на тврдината Благај, каде што патот се спушта од тврдината и се вкрстува со патот за кон Невесиње. Имало премалку трговија за да се појави трговски центар и во земјоделско опкружување од ваков вид околностите не доведоа до градска населба. Урбанизацијата на областа (во формата што ја знаеме денес) била дефинирана во втората половина на 15 век, а нејзината структура била обликувана во текот на 16 век.

Извор на реката Буна и Благајското теќе.

Историското место Стар град Благај (Стјепан-град) - За разлика од другите утврдувања кои служат како резиденции во Босна и Херцеговина, тврдината Благај се наоѓа на природно ниво над стрмните карпи на југ, запад и север. Ѕидовите преживеале голем дел од нивната должина до висина од 12 или 14 м. Внатрешната одбрана област е релативно мала, слична на онаа на тврдината во Јајце.^[5]

Историските извори често се повикуваат на средновековната тврдина Благај (Стјепан-град) како посебен територијален ентитет. За време на османлискиот период во предградието на тврдината започнала изградба на згради (куќи и јавни згради. Станбените области биле формирани како урбани конаци или маала, со згради свртени навнатре - кон нивните дворови. Станбените комплекси покажуваат докази за висок стандард на живеење, а комплексот куќи Велагиќ е еден од највредните од овој тип во Херцеговина. Градот претежно се развивал по десниот брег на реката Буна бидејќи левиот брег е нешто поостри и помалку погоден за градба.

Јавните згради биле поставувани сосема намерно во рамките на урбаната структура како целина. Меѓу првите градби била Царевата џамија изградена во 1521 година, која и помогнала на населбата да добие статус на касаба. Следи изградбата на мостот Караѓоз-бег од 1570 година, а потоа и мостот Лехо. Употребата на смели структурни решенија одигра витална улога во архитектурата на Благај: додавањето на столбови и сводови, заедно со други структурни елементи, е сосема евидентно. Бурените сводови, кои биле вообичаени во џамиите, теќето и амамот - биле подигнати до висок степен на совршенство и овозможиле целосно слободен план на теренот. Синхронизирањето на занаетчиските занаети и градежните техники од една страна и развојот на населбата од друга страна оставија трага на имиџот на Благај како карактеристичен урбан центар во Босна и Херцеговина.

За време на владеењето на Австро-унгарската империја, Благај сè уште го задржал својот ориентално-населен карактер во својот целокупен изглед, како и во неговите архитектонски и композициски детали и покрај очигледното влошување на урбаното ткиво.^[6]

Демографија

Според пописот од 2013 година, неговото население било 2.531.^[7]

Етничка припадност во 2013 година
Етничка припадност	Број	Процент
Бошњаци	2.492	98,5%
Хрвати	7	0,3%
Срби	4	0,2%
Други/непријавени	28	1,1%
Вкупно	2.531	100%

Поврзано

Наводи

↑ Regional Programme for Cultural and Natural Heritage in South East Europe 2003 - 2006 Архивирано на 1 април 2010 г.
↑ Visit Mostar
↑ „The natural and architectural ensemble of Blagaj“. UNESCO World Heritage Centre. Посетено на 2009-05-21.
↑ „Tekke in Blagaj on the Buna Spring, the natural and architectural ensemble of Blagaj“. Commission to Preserve National Monuments of Bosnia and Herzegovina. Посетено на 2009-05-22.^{[мртва врска]}
↑ Regional Programme for Cultural and Natural Heritage in South East Europe 2003 – 2006 Архивирано на 1 април 2010 г.
↑ UNESCO: The natural and architectural ensemble of Blagaj
↑ „Naseljena Mjesta 1991/2013“. Statistical Office of Bosnia and Herzegovina. Посетено на 8 October 2021. Занемарен непознатиот параметар |langauge= (се препорачува |language=) (help)

Надворешни врски

Виртуелна обиколка на Благајското теќе

[1] Regional Programme for Cultural and Natural Heritage in South East Europe 2003 - 2006 Архивирано на 1 април 2010 г.

[2] Visit Mostar

[The_natural_and_architectural_ensemble_of_Blagaj-3] „The natural and architectural ensemble of Blagaj“. UNESCO World Heritage Centre. Посетено на 2009-05-21.

[Tekke_in_Blagaj_on_the_Buna_Spring,_the_natural_and_architectural_ensemble_of_Blagaj-4] „Tekke in Blagaj on the Buna Spring, the natural and architectural ensemble of Blagaj“. Commission to Preserve National Monuments of Bosnia and Herzegovina. Посетено на 2009-05-22.^{[мртва врска]}

[5] Regional Programme for Cultural and Natural Heritage in South East Europe 2003 – 2006 Архивирано на 1 април 2010 г.

[6] UNESCO: The natural and architectural ensemble of Blagaj

[7] „Naseljena Mjesta 1991/2013“. Statistical Office of Bosnia and Herzegovina. Посетено на 8 October 2021. Занемарен непознатиот параметар |langauge= (се препорачува |language=) (help)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]