Википедија

Авангарда

работи што се експериментални или иновативни

Авангарда (француски изговор: [avɑ̃ɡaʁd]); од француски, "advance guard" или "vanguard"[1]) — личности или дела кои се иновативни и експериментални, особено во уметноста, културата и политиката.

The Love of Zero, филм на Роберт Флореј од 1927 година

Авангардата претставува рушење на границите на тоа што е прифатено како норма или како статус кво, пред сè во културните рамки. Поимот за постоење на авангардата се смета за означување на модернизам, за разлика од постмодернизмот. Многу уметници се идентификуваат со авангардата, почнувајќи од почетоците на дадаизмот преку ситуационистите па сè до постмодерните уметници како поетите од 1981.[2]

Терминот исто така се однесува на промоција на радикалните социјални реформи. Неговото значење се јавува во есејот Уметникот, научникот и индустријалецот (ориг. L'artiste, le savant et l'industriel) на сенсимонистот Олинд Родригес од 1825 година, кој го користи за првпат терминот "авангарда". Во есејот, Родригес се повикува на уметниците инсистирајќи на фактот дека "моќта на уметностите е токму оној најдиректен и најбрз начин" за социјални, политички и економски реформи.[3] Со текот на времето, авангардата се поврзува за движењето ларпурлартизам, кое се фокусира пред сè на проширување на границите на естетското искуство, отколку на социјалните теми.

Теорија на авангардатата

уреди
 
Марсел Дишан, Писоар, 1917. Фотографија: Алфред Стиглиц

Повеќе автори се обиделе да ги означат параметрите на авангардата со ограничен успех. Една од најпознатите анализи на авангардата како културен феномен е книгата „Теорија на уметноста на авангардата“ (Teoria dell'arte d'avanguardia) на италијанскиот есеист Ренато Поџиоли во 1962 година. Испитувајќи ги историските, социјалните, психолошките и филозофските аспекти на авангардата, Поџиоли оди вон поединечните примери од уметноста, поезијата и музиката да покаже дека авангардата може да се види како еден заеднички идеал или вредност кој се манифестира во неконфомистичкиот начин на живот, како на пример случајот на боемството.[4]

Други автори се обидуваат да ја разјаснат и прошират студијата на Поџиоли. Германскиот книжевен критичар Питер Биргер во делото Теоријата за Авангардата (1974) гледа во воздигнувањето од страна на установите на социјално критичните уметнички дела и тоа го асоцира со капитализмот, „уметноста како институција го неутрализира политичкото задоволство на поединечното дело.“[5]

Биргер со есејот длабоко влијае врз современиот историчар на уметност Бенџамин Х. Д. Буклох, додека пак постарите критичари како Биргер продолжуваат да ја гледаат пост-воената нео-авангарда како празна рециклирана форма и стратегија произлезена од првите две декади на 20 век. Клемент Гринберг гледа пак попозитивно, како еден вид на нова артикулација на специфични услови во културната продукција од пост-воениот период. Буклох, во збирката на есеи Нео-авангардата и културната индустрија (2000) критички расправа за дијалектичкиот пристап на овие позиции.[6]

Одлики на авангардата

уреди

На почетокот на Првата светска војна се јавуваат нови теми кои кај уметниците предизвикуваат чувство на страв, разочарување и изгубености тоа се огледува во делата на авангардата. Одлика е негирањето на традицијата, стремеж кон експериментирање, се истражуваат нови принципи на пишување, се замислуваат нови техники на израз, надвор од постоечките, деперсонализација, дефабуларизација или уништување на романот (нема класична фабула ниту роман) - се отфрлаат сите правила. Една од целите на авангардната уметност е да ја шокира публиката.

Авангардата и општествената матрица (мејнстрим)

уреди

Концепт

уреди

Концептот за авангарда се однесува претежно на уметниците, писателите, композиторите и мислителите чии дела се спротивставуваат на културните вредности на мејнстримот и често имаат остри социјални или политички значења. Еден од првите дефинитивни извештаи за авангардата е есејот Авангардата и кичот од историчарот на уметност Клемент Гринберг, издаден за Partisan Review во 1939 година.[7] Како што вели и самиот наслов, Гринберг расправа за тоа дека авангардната култура е историски спротивставено на "високата" или "мејнстрим" култура, и дека ја отфрла идејата за вештачко создадена масовна култура (мас култура) произлезена од индустријализацијата. Секој од овие медиуми е директно произлезен од капитализмот и како такви се водени од истите профитабилни мотиви од останатите сектори во производството, а не од идеалите на вистинската уметност. Поради тоа, според Гринберг овие форми се кич: лажни, фалсификати или механички култури, кои често претендираат да бидат повеќе од она што се преку користењето на формални инструменти украдени од авангардната култура. На пример, за време на триесеттите години од 20 век, рекламната индустрија се користи со визуелните маниеризми на надреализмот, но тоа не значи дека рекламните фотографии од тие години се надреалистични. Се работи за стил без суштина. На тој начин Гринберг се обидува да ја разграничи вистинската авангардна уметност од пазарната мода и површните стилски иновации кои се пример за потрошуваштво.

Теорија

уреди
 
Макс Хоркхајмер, Теодор Адорно и Јирген Хабермас во позадина, во 1965 година во Хајделберг, Германија

Слично гледиште имаат и членовите на Франкфуртската школа, вклучувајќи ги и Теодор Адорно и Макс Хоркхајмер во нивните есеи Културната Индустрија: Просветување на измамата (1944), како и Валтер Бенјамин во неговите високо влијателни "Делото на уметноста во доба на механичка репродукција" (1936).[8] Таму каде што Гринберг го користи германскиот збор кич да ја опише антитезата на авангардната култура, членовите на Франкфуртската Школа се користат со терминот масовна култура (мас култура) за да укажат дека оваа лажна култура е постојано произведена од нова произлезена културна индустрија (која вклучува комерцијално издавачки куќи, филмска индустрија, музички индустрија и електронски медиуми).[9] Тие исто така укажуваат на тоа дека порастот на оваа индустрија значи дека уметничката изврсност е заменета со мерката "продажба" како мерка за вредност. Еден роман, на пример, се оценува врз основа на тоа дали е бестселер, музиката подлегнува на процената на топ-листите и површната комерцијална логика на Златната плоча. На овој начин, автономната уметничка заслуга толку посакувана на авангардата е напуштена и продажбата станува мерка, како и оправдување, за сè. Потрошувачот е тој што ги диктира правилата.

Глобалниот капиталистички пазар, од неолибералните економии, и од она што Гај Деборд го нарекува општество на спектаклот, ги доведе современите критичари да шпекулираат за денешното постоење на авангарда. Пол Ман, во неговиот текст Смртната теорија на авангардата покажува како авангардата целосно се вметнува во денешните институционализирани структури, идеја која зподелува и Рихард Шекнер во неговата анализа за авангардните перформанси.[10]

Критика

уреди

Наспротиј централните аргументи на Гринберг, Адорно и останатите, терминот „авангарда“ е погрешно толкуван и во различни сектори на мејнстрим културната индустрија од 1960-тите години на XX век, најчесто како маркетинг алатка да се рекламира популарната музика и комерцијалниот филм. Денес е речиси нормално да се опишат рок музичарите или познатите филмски работници како авангарда. Забележувајќи ја оваа концептуална промена, многу современи теоретичари како Матеј Калинеску во Петте лица на Модерното: Модернизаз, Авангарда, Декаденција, Кич, Постмодернизам (1987) и Ханс Бертенс во Идејата за Постмодерното (1995) предлагаат дека ова знак дека нашата култура е влезена во ново постмодернистичко доба, каде бившите модернистички начини на размислување и однесување се веќе излишни.

Во секој случај, најострата критика за авангардата против мејнстрим гледиштата на општеството е напишана во доцните шеесетти години од критичарот од Њујорк Харолд Розенберг.[11] Обидувајќи се да најдат заедничка точка помеѓу идеите на Ренато Поџиоли и изјавите на Клемент Гринберг, Розенберг предлага дека од средината на 1960-тите години па наваму, прогресивната култура, престанува да ги задоволува поранешните антагонистички улоги. Оттогаш се сплотени од „авангардните духови“ од една страна и од масовната култура на друга страна. На тој начин, културата станува „професија, чии аспекти се изговор за нејзиното рушење“.[12] Во есејот „Машина на славата“ од 1951 година, италијанскиот писател Еуџенио Монтале вели дека новата авангарда од периодот по Втората светска војна вреди помалку од старата авангарда, но за жал, ќе трае подолго зашто ги усогласува суетата на уметниците со нивните интереси. Новата авангарда, која тој ја нарекува „буржоаска авангарда“, претставува уметност за која веднаш се гледа како е направена, уметност која на сите им кажува „колку сум интелигентна“, а која се состои во тоа што веќе потрошените нешта ги зачинува со нов сос.[13] Слично на тоа, во есејот „Уметност за сите“ од 1957 година, процесот што Теодор Адорно го нарекол „стареење на авангардата“, Монтале го опишува како општо побуржуавување на сите авангардни движења, кои се толку повеќе буржоаски, колку што се поавангардни.[14]

Примери

уреди

Музика

уреди

Авангардата во музиката се однесува на било која музичка форма надвор од традиционалните структури, прекршувајќи ги границите на било кој начин,[15] или пак да се опише дело на било кој музичар кој радикално се разликува од традицијата.[16] Како поважни авангардни композитори се издвојуваат: Арнолд Шенберг,[17] Чарлс Ајвс, Игор Стравински, Антон Веберн, Албан Берг, Хенри Кауел,[17] Хери Парч,[17] Оливие Месијан, Елиот Картер, Џон Кејџ,[17] Карлхајнц Штокхаузен,[18], Френк Запа и други. Во џезот може да се цитира првиот бран на експерименти асоцирани со бибопот, како Чарли Паркер, Телониус Монк, Декстер Гордон и Бад Пауел и вториот бран поврзан за фри џезот, како Орнет Колман, Ерик Долфи, Сесил Тејлор, Алберт Ајлер и последните изданија на Џон Колтрејн.

Еден од авангардните обиди во поново време е појавата на музика на тишината. Така, американската фанк група Валфпек измисли несекојдневен начин да заработи објавувајќи албум на кој се наоѓаат десет „песни“, кои не се мелодија, туку целосна тишина[19]

Театар

уреди

Авангардата во театарот има значителна историја во 20 век. Таа започнала на крајот од 19 век со Алфред Жари и неговата Ubu plays која била реакција на дотогашното пишување претстави. Авангардниот театар постојано е во потрага по експерименти и новитети во изразувањето.[20] како и за тоа да создаде нови и креативни односи со гледачите. Како другите форми на авангарда, и театарот е одговор на вообичаените форми и претставува реакција на општата културна криза. Постојат движења во театарот кои дале придонес на традицијата на авангардата како во САД такаи во Европа. Меѓу нив, Флуксус, Хепенингс и Нео-Дада.

Авангардни уметнички движења

уреди

Библиографија

уреди
  • Авангардата во Русија, Стефан и Морис Тачман, 1980[21]
  • Лексикон на авангардата, 2009 [22].
  • Трансформација на авангардата, Дијана Крејн 1987[23]
  • Револуционерно време и авангарда, Џон Робертс 2015[24]
  • Авангарда 1919-1969[25]
  • Манифести на западната книжевна авангарда / [превод од француски јазик и поговор Ирина Бабамова], 2015[26]

Надворешни врски

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ „Avant-garde definitions“. Dictionary.com. Lexico Publishing Group, LLC. Посетено на 2007-03-14.
  2. ↑ UBU Web List of artists from Dada to the present day aligning themselves with the avant-garde
  3. ↑ Calinescu, Matei (1987). The Five Faces of Modernity: Modernism, Avant-Garde, Decadence, Kitsch, Postmodernism. Duke University Press.
  4. ↑ Poggioli, Renato (1981). The Theory of the Avant-Garde. Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-88216-4., translated from the Italian by Gerald Fitzgerald, 2nd ed. [се бара страница]
  5. ↑ Bürger, Peter (1974). Theorie der Avantgarde. Suhrkamp Verlag. English translation (University of Minnesota Press) 1984: 90.
  6. ↑ Buchloh, Benjamin (2001). Neo-avantgarde and Culture Industry: Essays on European and American Art from 1955 to 1975. MIT Press. ISBN 0-262-02454-3.
  7. ↑ „Avant-Garde and Kitsch“. Архивирано од изворникот на 2007-10-13. Посетено на 2013-03-11.
  8. ↑ The Work of Art in the Age of Mechanical Reproduction Архивирано на 5 декември 2006 г. by Walter Benjamin
  9. ↑ Adorno (1963) Culture Industry Reconsidered
  10. ↑ Richard Schechner, "The Conservative Avant-Garde." New Literary History 41.4 (Autumn 2010): 895-913.
  11. ↑ Rosenberg, Harold (1983). The De-Definition of Art: Action Art to Pop to Earthworks. Chicago University Press. ISBN 0-226-72673-8. Originally published: New York: Horizon Press, 1972; reprinted New York: Collier Books, 1973.
  12. ↑ Dickie, George (1975). Kamarck, Edward (уред.). „Symposium on Marxist aesthetic thought: commentary on the papers by Rudich, San Juan, and Morawski“. Arts in society: art and social experience: our changing outlook on culture. 12 (2): 232.
  13. ↑ Euđenio Montale, Leptir iz Dinara i ostali prozni spisi. Beograd: Rad, 1979, стр. 110.
  14. ↑ Euđenio Montale, Leptir iz Dinara i ostali prozni spisi. Beograd: Rad, 1979, стр. 126.
  15. ↑ David Nicholls (ed.), The Cambridge History of American Music (Cambridge and New York: Cambridge University Press, 1998), 122–24. ISBN 0-521-45429-8 ISBN 978-0-521-54554-9
  16. ↑ Jim Samson, "Avant garde", The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell (London: Macmillan Publishers, 2001).
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Larry Sitsky, Music of the Twentieth-Century Avant-Garde: A Biocritical Sourcebook ([n.p.]: Greenwood Publishing Group, 2002), xiv. ISBN 0-313-29689-8.
  18. ↑ Elliot Schwartz, Barney Childs, and James Fox, Contemporary Composers on Contemporary Music (New York: Da Capo Press, 1998), 379. ISBN 0-306-80819-6
  19. ↑ „Фанк бенд прави пари од тишината - vesti.mk“. vesti.mk (англиски). Посетено на 2017-09-30.[мртва врска]
  20. ↑ Erika Fischer-Lichte "Einleitung Wahrnehmung-Körper-Sprache" in: Erika Fischer-Lichte et al.: TheaterAvantgarde, Tübingen 1995, pp. 1-15
  21. ↑ 1950-, Barron, Stephanie; Maurice., Tuchman; Art., Los Angeles County Museum of; Garden., Hirshhorn Museum and Sculpture (1980). The Avant-garde in Russia, 1910-1930 : new perspectives : Los Angeles County Museum of Art [and] Hirshhorn Museum and Sculpture Garden, Smithsonian Institution, Washington, D.C. Los Angeles, Calif.: Los Angeles County Museum of Art. ISBN 0875870953. OCLC 6305106.CS1-одржување: бројчени имиња: список на автори (link)
  22. ↑ den., Berg, Hubert van; Walter., Fähnders (2008). Metzler Lexikon Avantgarde (1. Aufl. изд.). Stuttgart: Metzler. ISBN 3476018660. OCLC 255318224.
  23. ↑ 1933-, Crane, Diana (1987). The transformation of the avant-garde : the New York art world, 1940-1985. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0226117898. OCLC 15197107.CS1-одржување: бројчени имиња: список на автори (link)
  24. ↑ 1955-, Roberts, John. Revolutionary time and the avant-garde. London. ISBN 9781781689134. OCLC 893890366.CS1-одржување: бројчени имиња: список на автори (link)
  25. ↑ Morača, Pero (1969). Avangarda : 1919-1969. Beograd : Komunist, 1969 (Beograd : Prosveta). ISBN 512495535 Проверете ја вредноста |isbn=: length (help).
  26. ↑ Манифести на западната книжевна авангарда. Скопје: Три : Арс Ламина - публикации. 2015.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Авангарда&oldid=5262763“