Гватемала
Гватемала (шпански: Guatemala), официјално Република Гватемала (República de Guatemala) — држава во Средна Америка. На север и запад се граничи со Мексико, на северозапад со Белиз и на југоисток со Ел Салвадор и Хондурас. На југозапад државата излегува на Тихиот Океан, додека на исток излегува на Карипското Море.
| Република Гватемала República de Guatemala (шпански)
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Гесло: | ||||||
| Химна: Himno Nacional de Guatemala Државна химна на Гватемала |
||||||
.svg) |
||||||
| Главен град (и најголем) | Гватемала 14°38′N 90°30′W / 14.633° СГШ; 90.500° ЗГД | |||||
| Службен јазик | шпански | |||||
| Народности (2010) | ||||||
| Демоним | Гватемалци | |||||
| Уредување | унитарна претседателска република | |||||
| • | Претседател | Бернардо Аревало | ||||
| • | Потпретседател | Карин Ерера | ||||
| Законодавство | Собрание на Републиката | |||||
| Независност од Шпанското царство | ||||||
| • | Прогласена | 15 септември 1821 | ||||
| • | од Првото Мексиканско царство |
1 јули 1823 | ||||
| • | Сегашен устав | 31 мај 1985 | ||||
| Површина | ||||||
| • | Вкупна | 108,889 км2 (107.) | ||||
| • | Вода (%) | 0.4 | ||||
| Население | ||||||
| • | проценка за 2014 г. | 15,806,675[3] (66.) | ||||
| • | Густина | 129 жит/км2 (85.) | ||||
| БДП (ПКМ) | проценка за 2012 г. | |||||
| • | Вкупен | $78.681 billion[4] | ||||
| • | По жител | $5,208[4] | ||||
| БДП (номинален) | проценка за 2012 г. | |||||
| • | Вкупно | $49.880 billion[4] | ||||
| • | По жител | $3,302[4] | ||||
| Џиниев коеф. (2007) | 55.1 висок |
|||||
| ИЧР (2013) | ▬ 0.628[5] среден · 125th |
|||||
| Валута | кецал (GTQ) |
|||||
| Часовен појас | CST (UTC−6) | |||||
| Се вози на | right | |||||
| НДД | .gt | |||||
| Повик. бр. | +502 | |||||
Вкупната површина на Гватемала е 108.890 км2 каде живеат околу 13.276.517 жители. Главен град на државата е истоимениот град Гватемала и Гватемала има 23 службени јазици. Гватемала е претседателска република. Државата има големо природно богатство и со богат растителен и животински свет.[6]
Потекло на поимот
уредиПотеклото на името Гватемала не е сосема познато, но биле предложени неколку теории за истото. Првата теорија вели дека името „Гватемала“ потекнува од мајанско-толтечкиот јазик што во превод би значело „земја на дрва“. Друга теорија вели дека името потекнува од наватлскиот израз „Quauhtitlan“ што во превод би значело „помеѓу дрва“. Куаухтитлан било името на Тлошкалтеканските војници кои го придружувале Педро де Алварадо за време на шпанската инвазија на територијата.[7]
Историја
уредиГеографија и клима
уреди
Гватемала е планинска земја, освен во јужниот дел на земјата каде се наоѓаат низини. Два планински масива се протегаат низ Гватемала од запад кон исток и ја делат државата на три големи географски региони: висорамнини, тихоокеанскиот брег и регионот Петен. Скоро сите поголеми градови се наоѓаат во висорамнинските предели на тихоокеанскиот брег. Највисока точка во Гватемала, но и во Средна Америка, е вулканот Тахумулко со 4.220 метри надморска височина.
Реките во Гватемала се кратки и се влеваат то Тихиот Океан и Карипското Море. Поголеми реки во Гватемала се Полочик, Дулсе, Мотагуа и Усумасинта.
Гватемала долго време тврдела дека нејзини територии биле окупирани од Белиз, независна соседска држава. Гватемала го признала Белиз во 1990 година но со тоа спорот не се затворил.[8][9] Вкупната површина на Гватемала изнесува 108.890, каде живеат околу 13.276.517 жители. Главен град на државата е градот Гватемала. Гватемала се граничи на север и запад со Мексико, на северозапад со Белиз и на југоисток со Ел Салвадор и Хондурас. На југозапад државата излегува на Тихиот Океан, додека на исток излегува на Карипското Море.
Политички систем
уредиГватемала е претседателска република, каде шеф на државата и шеф на владата е претседателот. Извршната власт во државата е во рацете на владата. Законодавната власт е во рацете на владата и во Конгресот на Републиката. Судската власт е независна власт во Гватемала.
Административна поделба
уреди
Гватемала е поделена на 22 департмани, кои пак се поделени на 332 општини.
Департманите на Гватемала се:
Стопанство
уреди
Според ЦИА, БНП по глава на жител во Гватемала изнесува 5.000 американски долари, но сепак оваа земја во развој има многу социјални проблеми и е меѓу 10. најсиромашни држави во Северна Америка.[10] Приходот во државата не е еднакво распореден меѓу населението и така скоро половина од населението живее во сиромаштија и државата има невработеност од 3.2%.
Што се однесува за странските инвестиции во Гветамала, приловот на пари од гватемалската емиграција се најголем странски приход.[11]
Население, јазик и вероисповед
уреди
Според ЦИА, Гватемала има население од 12.728.111. Околу 40% од населението се мешани, односно луѓе од бело и староседелско население. 16% од населението на Гватемала е со бело потекло, воглавно од Европа или Азија, потоа следат Киче со 9.1%, Какчикелци со 8.4%, Мами со 7.9% и Кекчи со 6.3%. Околу 8.6% од населението се класифицирани како станати мајански народи, додека 0.2% не се Маи. Така, Гватемала има 40% староседелско население.[12]
Иако шпанскиот јазик е службен јазик во државата, тој не е најмногу зборуван помеѓу староседелското население, ниту пак како втор јазик. Во Гватемала се зборуваат 21 мајански јазик и два немајански јазици односно шинкаски јазик и гарифуна јазик. Според гватемалскиот закон, шпанскиот е службен јазик, додека останатите се национални јазици[13] Сепак шпанскиот како прв или втор јазик го зборуваат околу 93% од населението.
Околу 50 до 60% од населението се Католици, 40% се Протестанти и околу 1% се припадници на мајанска релгија.[14]
Култура
уреди
Главниот град на државата е центар на голем број библиотеки и музеи, меѓу кои се и Нациналната архива, Националната библиотека и Музејот на археологија и етнологија кои имаат голем број на артефакти за Маите. Постојат исто така и приватни музеи кои воглавно се фокусираат на мајанската цивилизација. Скоро во секоја општина во државата има по еден музеј.
Гватемала како мотив во популарната култура
уредиНаводи
уреди- ↑ Banco de Guatemala 1996.
- ↑ Aguirre 1949, стр. 254.
- ↑ Instituto Nacional de Estadística 2014.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 International Monetary Fund 2013.
- ↑ United Nations 2011.
- ↑ „Biodiversity Hotspots-Mesoamerica-Overview“. Conservation International. Посетено на 2007-02-01.
- ↑ Guatemala QuestConnect.org. (accessed 1 февруари 2010).
- ↑ Montserrat Gorina-Ysern. „OAS Mediates in Belize-Guatemala Border Dispute“. ASIL Insights. American Society of International Law. Посетено на 2007-04-29.
- ↑ Jorge Luján Muñoz, director general. (2005). Historia General de Guatemala. Guatemala: Asociación de Amigos del País. ISBN 84-88622-07-4.
- ↑ CIA - The World Factbook - Rank Order - GDP - per capita (PPP)[мртва врска]
- ↑ „CIA - The World Factbook - Guatemala“. Архивирано од изворникот на 2015-10-02. Посетено на 2010-03-11.
- ↑ „Guatemala“. World Factbook. CIA. Архивирано од изворникот на 2015-10-02. Посетено на 2007-12-17.
- ↑ „Ley de Idiomas Nacionales, Decreto Número 19-2003“ (PDF) (шпански). El Conreso de la Republica de Guatemala. Посетено на 2007-06-10.[мртва врска]
- ↑ state department
- ↑ R.E.M. – Lifes Rich Pageant (пристапено на 23.2.2024)
Поврзано
уредиНадворешни врски
уреди| „Гватемала“ на Ризницата ? |
- Влада на Гватемала (шпански)
- Шеф на држава и кабинет Архивирано на 10 декември 2008 г.
- „Светска книга на факти“ на ЦИА — запис за „Гватемала“ (англиски)
- Гватемала на UCB Архивирано на 7 јуни 2008 г.
- Ноќен живот во Гватемала
- Гватемала на Curlie (англиски)
- Карти за Гватемала Архивирано на 2 декември 2008 г.