Википедија

Мајански јазици

Мајански јазик или мајански јазици е поим што се користи за јазици во Средна Америка. Јазикот го зборуваат околу 6 милиони луѓе наречени Мајанци, особено во Гватемала, Мексико и Белиз. Во 1996 година Гватемала призна 21 мајански јазици а Мексико призна уште четири плус. Фамилијата на мајански јазици е една од најпроучуваните и најдокументираните јазици во Средна Америка од староседелните јазици. Филмот Апокалипто, од Мел Гибсон, е исклучиво сниман употребувајќи го јукатеканскиот мајански јазик. Модерниот мајански јазик е создаден од протомајански јазик, и е јазик за кој се смета дека се зборувал уште од пред 5000 години. Мајанскиот јазик формира дел од мезоамериканската лингвистичка територија, настанат со заемно мешање на народите од Средна Америка и скоро сите имаат заеднички лингвистички елементи.

Мајански јазици
Географска
распространетост:		Мезоамерика: јужно Мексико; Гватемала; Белиз; западен Хондурас и Ел Салвадор; мали емиграциски групи во САД и Канада.
Класификација:не се докажала поврзаност со други јазици
Прајазик:прамајански
Гранки:
ISO 639-2 и 639-5:myn

Местоположба на мајанските јазици.

Историја

уреди
 
Карта на миграциите на мајанските јазици.

Мајанските јазици се потомци на прамајанскиот јазик, кој на кичкиот мајански се нарекува „Nab'ee Maya' Tzij“ или во превод „стариот мајански јазик“[1]. Денес се верува дека прамајанскиот јазик се зборувал на висорамнините Кучуматенес во централниот дел на Гватемала, во областа каде денес се зборува канхобалскиот јазик.[2]

Според преовладувачката класификација на мајанските јазици, направена од Лајл Кемпбел и Теренс Кауфман, првата поделба на прамајанскиот јазик настанала во 2200 г.п.н.е., кога вастечките јазици се издвоиле од прамајанскиот јазик. Вастеците се преселиле на северозапад, покрај бреговите на Мексиканскиот Залив. Слично како Вастеците, така и Јукатаните и Чоланите, односно јукатанскиот и чоланскиот јазик, се издвоиле од прамајанскиот и се преселиле кон север, односно на полуостровот Јукатан. Говорниците на јазиците од западната група на мајански јазици се преселиле кон југ во областите кои денес се населени од Мами и Кичејци. Целталите се одделиле од Чоланите и се преселиле кон југ во пределот на висорамнините Чијапас и стапиле во контакт со мише-зокеанските јазици.[3] Според алтернативната теорија на Робертсон и Стивен Хјустон, Вастеците останале да живеат во гватемалските висорамнини и се одделиле од главното јазично тело многу подоцна одошто тоа што го тврди Кауфман.[4]

Генеолошка поврзаност

уреди

До денес не се потврдила генеолошка поврзаност на мајанските јазици со останатите јазични семејства. Меѓу мајанските и останатите мезоамерикански јазици постојат одредени сличности, но тие сличности се како резултат на споделување одредени јазични одлики, а не како последица од некој заеднички јазичен предок. Во науката се потврдило дека во регионот на Мезоамерика има значајна јазична дифузија.[5]

Јазичарите предложиле поголем број предлози со кои се пробувало да се поврзат мајанските јазици со некоја од останатите јазични семејства или јазични изолати. Сепак, до денес, ниту еден предлог не бил широко прифатен од науката. Така на пример, мајанските јазици се поврзувале со чипајанско-уруанските јазици, арауканскиот јазик, ленканскиот јазик, пурепечанскиот јазик и уавскиот јазик. Покрај овие, мајанските јазици биле поврзувани и со хоканските и пенуитските јазици. Јазичарот Џозеф Гринберг ги вклучил мајанските јазици во неговата контроверзна хипотеза за америндските јазици.

Според Лајл Кемпбел, експер за мајанските јазици, најветувачки предлог за поврзаност на овие јазици е макро-мајанската хипотеза, која е составена од мајанските, мише-зокеанските јазици и тотначките јазици.[6]

Поделба

уреди

Мајанските јазици се многу добро документирани и така внатрешната генеолошка класификациска шема е широко прифатлива и цврсто заснована, со одредени мали нерешени несогласености.

Едно од нерешените мали прашања е позицијата на чолските и канхобалско-чухските јазици. Некои јазичари сметаат дека овие сочинуваат посебна западна гранка на мајанските јазици[7]. Други јазичари не ја поддржуваат оваа позиција, туку тие тврдат дека овие јазици директно се развиле од прамајанскиот јазик.[8] Покрај овие две точки, постои уште една алтернативна класификација, според која вастечките јазици се развиле од чолско-целталските јазици, а не директно од прамајанскиот јазик.[9][10]

 
Генеологија на мајанските јазици.

Распространетост

уреди
 
Карта на мајанските јазици.

Вастечка група

уреди
Главна статија: Вастечки јазици

Вастечкиот јазик се зборува во мексиканските држави Веракрус и Сан Луис Потоси. Овој јазик го зборуваат околу 110.000 жители.[11] Овој јазик е најразновиден од останатите мајански јазици. Тесно поврзан со вастечкиот јазик бил чикомуселтечкиот јазик, кој се зборувал во Чијапас, но јазикот изумрел пред 1982 година.[12]

Јукатанска група

уреди
Главна статија: Јукатански јазици

Јукатанскиот јазик е најзастапен мајански јазик во Мексико. Овој јазик го зборуваат околу 800.000 Маи во државата, и голем дел од овие луѓе живеат на полуостровот Јукатан.[13][14] Јазикот има богата постколонијална книжевност и е прв јазик во руралните средини на полуостровот, како и во државите Кинтана Ро и Кампече.

Останатите три јукатански јазици се мопанскиот јазик, кој се зборува од околу 10.000 луѓе во Белиз, ицанскиот јазик, исчезнат јазик кој се зборувал во Гватемала;[15] и лакандонскиот јазик, сериозно загрозен јазик со околу 1.000 говорници во неколку села во Чијапас.

Западна група

уреди

Чолска подгрупа

уреди
Главна статија: Чолски јазици

Чолските јазици биле порано распространети низ целата мајанска територија, но денес најголем јазик од оваа група е чолскиот јазик со околу 130.000 говорници во Чијапас.[16] Најблизок јазик на чолскиот е чонталскиот јазик кој го зборуваат околу 55.000 жители[17] во сојузната држава Табаско. Друг сроден јазик е чортискиот јазик, кој денес се смета за загрозен јазик, и го зборуваат околу 30.000 жители во Гватемала.[18] Јазикот претходно се зборувал во западните предели на Хондурас и Ел Салвадор, но салвадорскиот дијалект е исчезнат, а хондурскиот е скоро исчезнат дијалект. Чолтискиот јазик, сестрински јазик на чортискиот, е исто така исчезнат јазик.

За чолските јазици се верува дека се најконзервативни во поглед на зборовниот фонд и фонологијата и се блиски со класичниот мајански јазик. Натписи на класичниот мајански јазик може да се сретнат во централните низини од мајанската територија. Овие јазици можеби биле претсижни јазици, коегзистирајќи со остранати дијалекти во истата територија. Оваа теорија дава можно објаснување за географската оддалеченост меѓу чортискиот од една страна и чолскиот и чонталкиот од другата страна.[19]

Целталска подгрупа

уреди
Главна статија: Целталски јазици

Најблиска група мајански јазици на чолските јазици се целталските јазици. Оваа група е составена од цоцилскиот и целталскиот јазик, кои двата се зборуваат во Чијапас. Бројот на говорници на овие јазици е стабилен и се зголемува. Така, околу 265.000 жители го зборуваат цоцилскиот јазик, а околу 215.000 жители го зборуваат целталскиот јазик[20] Голем број од говорниците на овие јазици се еднојазични.

Канхобалска подгрупа

уреди
Главна статија: Канхобалски јазици

Канхобалскиот јазик го зборуваат околу 77.700 жители во Гватемала,[14]. Како последица на Гватемалската граѓанска војна и близината на границата со Мексико, канхобалскиот регион бил извор на голем број бегалци.Така денес има канхобалски заедници, мали по број, во Мексико, САД и останатите предели на Гватемала. Хакалтечкиот јазик[21] се зборува од околу 100.000 жители во Гватемала. Друг член од оваа подгрупа е акатечкиот јазик, кој го зборуваат околу 50.000 жители. Чухскиот јазик го зборуваат околу 40.000 жители во Гватемала и околу 9.500 бегалци во Мексико.Тохолабалскиот јазик го зборуваат околу 36.000 жители во Чијапас[22]

Источна група

уреди

Кичко-мамска подгрупа

уреди
Главна статија: Кичко-мамски јазици

Кичко-мамските јазици и дијалекти се дел од источната група на мајански јазици и се зборуваат во гватемалските висорамнини. Кекчискиот јазик, кој сочинува своја засебна гранка во рамките на кичко-мамските јазици, се зборува од околу 400.000 жители во Гватемала, но и од околу 9.000 жители во Белиз и од околу 12.000 мигранти во Ел Салвадор.[23] Успантечкиот јазик го зборуваат од околу 3.000 жители во Гватемала.[24]

Мамска подгрупа

уреди
Главна статија: Мамски јазици

Најголем јазик од оваа гранка јазици е мамскиот јазик. Овој јазик го зборуваат околу 478.000 жители во Гватемала. Авакатечкиот јазик го зборуваат околу 20.000 жители исто така во Гватемала. Ишилскиот јазик го зборуваат околу 70.000 жители.[25] Тектитечкиот јазик го зборуваат околу 6.000 жители во Гватемала и околу 1.000 бегалци во Мексико. Според Ethnologue, бројот на говорници на тектитечкиот се зголемува.[26]

Кичка подгрупа

уреди
Главна статија: Кички јазици

Кичкиот јазик е најголем мајански јазик кој го зборуваат околу 1 милион жители во Гватемала.[14] Познатиот мајански митолошки документ „Попол вух“ е напишан на старокички јазик, често именуван како класичен кички јазик. Кическото кралство било во најголем подем за време на шпанската инвазија. Главен центар на кралството бил градот Утатлан.[27]

Ачискиот јазик се зборува од околу 85.000 жители. Според некои класификации, како на пример таа од Лајл Кемпбел, ачискиот е варијанта на кичкиот. Сепак, имајќи ги историските поделби меѓу двата народа, Ачијците не се сметаат за Кичејци..[28]

Какчикелскиот јазик го зборуваат околу 400.000 жители во Гватемала.[29] Цутухилскиот јазик го зборуваат околу 90.000 говорници околу езерото Атитлан.[30] Други член на оваа подгрупа е сакапултечкиот јазик, кој се зборува од околу 40.000 жители. Покрај него, во оваа група е и сипакапенскиот јазик, кој го зборуваат околу 8.000 жители во Сипакапа, исто така во Гватемала.

Покомска подгрупа

уреди

Покомските јазици се сродни јазици со кичките јазици, и со нив ја сочинуваат покомско-кическата подгрупа на кическо-мамски јазици.[31] Покомчискиот јазик го зборуваат околу 90.000 жители[32], а покомамскиот го зборуваат околу 30.000 жители[33] во Гватемала. Покомамскиот се зборувал и во Ел Салвадор.

Фонолошко создавање на протомајанскиот

уреди
Рефлекси на протомајанска *[r]
протомајански васатечки јукатански мајански мопански целталски чухски канхобалски мамски ишилски кички какчикелски погомамски кекчиски
*[raʔʃ]
"зелено" 		[jaʃ] [jaʔʃ] [jaʔaʃ] [jaʃ] [jaʔaʃ] [jaʃ] [ʧaʃ] [ʧaʔʃ] [raʃ] [rɐʃ] [raʃ] [raːʃ]
*[war]
"спие" 		[waj] [waj] [wɐjn] [waj] [waj] [waj] [wit]
(авакатечки) 		[wat] [war] [war] [wɨr] [war]
[tʲ’и [tʲ]
протомајански јукатански мајански канхобалски поптиски мамски ишилски кички какчикелски
*[tʲeːʔ]
"дрво" 		[ʧeʔ] [teʔ] [teʔ] [ʦeːʔ] [ʦeʔ] [ʧeːʔ] [ʧeʔ]
*[tʲaʔŋ]
"пепел" 		[taʔn] [tan] [taŋ] [ʦaːx] [ʦaʔ] [ʧaːx] [ʧax]
Рефлекси на протомајанско [ŋ]
протомајански јукатански мајански канхобалски Хакалтечки Ишилски киче
*[ŋeːh]
"опашка" 		[neːh] [ne] [ŋe] [xeh] [xeːʔ]

Мајански зборови

уреди

Одреден број мајански зборови или зборови од можно мајанско потекло можат да се пронајдат во поголем број светски јазици, особени во шпанскиот, англискиот и околните мезоамерикански јазици кои биле во директен контакт со мајанските јазици. Покрај овој процес, присутен е и обратниот процес на позајмување странски зборови од страна на мајанските јазици.

Пример за мајански збор кој се користи во светски рамки е зборот „цигара“. На мајански, зборот „zik“ значи „пуши“, а „zikil“ на чолски значи „испушен“. Покрај овој збор, тука е и зборот ураган (анг. hurricane), кој потекнува од мајанскиот бог „Jun Raqan“ или познат како „Huracan“. Сепак е исто така можно дека овој збор потекнува од карипскиот јазик.[34] Денес не е познато дали зборот е прифатен од Карибите од Маите или обратно.

Наводи

уреди
  1. ↑ England (1994).
  2. ↑ Campbell (1997), p. 165. The earliest proposal (Sapper 1912) which identified the Chiapas-Guatemalan highlands as the likely "cradle" of Mayan languages was published by the German antiquarian and scholar Karl Sapper; see attribution in Fernández de Miranda (1968), p. 75.
  3. ↑ Kaufman (1976)
  4. ↑ Robertson & Houston (2002).
  5. ↑ Campbell, Kaufman & Smith-Stark (1986)
  6. ↑ Campbell (1997), p.165.
  7. ↑ Campbell and Kaufman (1985).
  8. ↑ Robertson (1977)
  9. ↑ Robertson & Houston (2003)
  10. ↑ Houston et al. (2000)
  11. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.). Ethnologue (2005).
  12. ↑ Campbell and Canger (1978).
  13. ↑ Población hablante de lengua indígena de 5 y más años por principales lenguas, 1970 a 2005 INEGI
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Gordon, Raymond G., Jr. (ed.). Ethnologue, (2005).
  15. ↑ Имало 12 говорници во 1986 спорд Gordon, Raymond G., Jr. (ed.). Ethnologue, (2005).
  16. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005). Ethnologue report on Ch'ol de Tila, Ethnologue report on Ch'ol de Tumbalá, both accessed March 07, 2007.
  17. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005). Ethnologue report on Chontal de Tabasco, accessed March 07, 2007.
  18. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005). Ch'orti': A language of Guatemala. Ethnologue.com, accessed March 07, 2007.
  19. ↑ Kettunen & Helmke (2006) p12.
  20. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005) Family Tree for Tzeltalan accessed March 26, 2007.
  21. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005). Gordon (2005) recognizes Eastern and Western dialects of Jakaltek, as well as Mocho' (also called Mototzintlec), a language with less than 200 speakers in the Chiapan villages of Tuzantán and Mototzintla.
  22. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005) Tojolabal: A language of Mexico. and Chuj: A language of Guatemala. both accessed March 19, 2007.
  23. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005). Ethnologue report on Q'eqchi, accessed March 07, 2007.
  24. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005) Ethnologue report for Uspantec, accessed March 26, 2007.
  25. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005) Ethnologue report on Nebaj Ixil, Chajul Ixil & San Juan Cotzal Ixil, accessed March 07, 2008.
  26. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005) Ethnologue report for Tektitek, accessed March 07, 2007.
  27. ↑ Edmonson (1968), pp.250–251.
  28. ↑ The Ethnologue considers the dialects spoken in Cubulco and Rabinal to be distinct languages, two of the eight languages of a Quiché-Achi family. Raymond G., Gordon Jr. (ed.). Ethnologue, (2005). Language Family Tree for Mayan, accessed March 26, 2007.
  29. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005). Family Tree for Kaqchikel, accessed March 26, 2007.
  30. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005). Ethnologue report on Eastern Tz'utujil, Ethnologue report on Western Tz'utujil, both accessed March 26, 2007.
  31. ↑ Campbell (1997), p.163.
  32. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005). Ethnologue report on Eastern Poqomam, Ethnologue report on Western Poqomchi', both accessed March 07, 2007.
  33. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), (2005). Ethnologue report on Southern Poqomam, Ethnologue report on Central Poqomam, Ethnologue report on Eastern Poqomam, accessed March 07, 2007.
  34. ↑ Read & González (2000), p.200

Користена литература

уреди
Mooney, James   „Maya Indians“ . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 1913.
Alfredo Barrera Vásquez; Juan Ramón Bastarrachea Manzano and William Brito Sansores (1980). Diccionario Maya Cordemex : Maya-español, español-Maya. Mérida, Yucatán, México: Ediciones Cordemex. OCLC 7550928.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link) (шпански)
Bolles, David (1997–). „Combined Dictionary–Concordance of the Yucatecan Mayan Language“ (revised 2003). Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc. (FAMSI). Посетено на 2006-12-12. Проверете ги датумските вредности во: |year= (help)CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link) (англиски)
Bolles, David; and Alejandra Bolles (2004). „A Grammar of the Yucatecan Mayan Language“ (revised online edition, 1996 Lee, New Hampshire). Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc. (FAMSI). The Foundation Research Department. Посетено на 2006-12-12.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link) (англиски)
Lyle Campbell (1997). American Indian Languages: The Historical Linguistics of Native America. Oxford Studies in Anthropological Linguistics, no. 4. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
Lyle Campbell; and Una Canger (1978). „Chicomuceltec's last throes“. International Journal of American Linguistics. 44 (3): 228–230. doi:10.1086/465548. ISSN 0020-7071.
Lyle Campbell; and Terrence Kaufman (1976). „A Linguistic Look at the Olmec“. American Antiquity. 41 (1): 80–89. doi:10.2307/279044. ISSN 0002-7316. JSTOR 279044.
Lyle Campbell; and Terrence Kaufman (1985). „Mayan Linguistics: Where are We Now?“. Annual Review of Anthropology. 14 (1): 187. doi:10.1146/annurev.an.14.100185.001155.
Choi, Jinsook (2002). „The Role of Language in Ideological Construction of Mayan Identities in Guatemala“ (PDF). Texas Linguistic Forum 45: Proceedings of the Tenth Annual Symposium about Language and Society—Austin, April 12–14. Архивирано од изворникот (PDF) на 2007-03-19. Посетено на 2012-09-18. Text "pages:22–31" ignored (help)CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Michael D. Coe (1987). The Maya (4 revised. изд.). London: Thames & Hudson. ISBN 0-500-27455-X.
Michael D. Coe (1992). Breaking the Maya Code. London: Thames & Hudson. ISBN 0-500-05061-9. OCLC 26605966.
Coon, Jessica (2010). „Complementation in Chol (Mayan): A Theory of Split Ergativity“ (electronic version). Massachusetts Institute of Technology. Посетено на 2010-07-15.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Curl, John (2005). Ancient American Poets. Tempe, AZ: Bilingual Press. ISBN 1-931010-21-8.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Dienhart, John M. (1997). „The Mayan Languages- A Comparative Vocabulary“. Odense University. Архивирано од изворникот (electronic version) на 2006-12-08. Посетено на 2006-12-12.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Munro S. Edmonson (1968). „Classical Quiché“. Во Norman A. McQuown (Volume ed.) (уред.). Handbook of Middle American Indians, Vol. 5: Linguistics. Robert Wauchope (archaeologist). Austin: University of Texas Press. стр. 249–268. ISBN 0-292-73665-7. Text "R. Wauchope (General Editor) " ignored (help)
Munro S. Edmonson (1985). „Quiche Literature“. Во Victoria Reifler Bricker (volume ed.) (уред.). Supplement to the Handbook of Middle American Indians, Volume 3. Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-77593-8.
Munro S. Edmonson; and Victoria R. Bricker (1985). „Yucatecan Mayan Literature“. Во Victoria Reifler Bricker (volume ed.) (уред.). Supplement to the Handbook of Middle American Indians, Volume 3. Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-77593-8.
Nora C. England (1994). Autonomia de los Idiomas Mayas: Historia e identidad. (Ukuta'miil Ramaq'iil Utzijob'aal ri Maya' Amaaq'.) (2. изд.). Guatemala City: Cholsamaj. ISBN 84-89451-05-2. (шпански)
Fabri, Antonella (2003). „Genocide or Assimilation: Discourses of Women's Bodies, Health, and Nation in Guatemala“. Во Richard Harvey Brown (ed.) (уред.). The Politics of Selfhood: Bodies and Identities in Global Capitalism. University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-3754-7.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link) CS1-одржување: излишен текст: список на уредници (link)
Fernández de Miranda, María Teresa (1968). „Inventory of Classificatory Materials“. Во Norman A. McQuown (Volume ed.) (уред.). Handbook of Middle American Indians, Vol. 5: Linguistics. Robert Wauchope (archaeologist). Austin: University of Texas Press. стр. 63–78. ISBN 0-292-73665-7. Text "R. Wauchope (General Editor) " ignored (help)CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Gordon, Raymond G., Jr., уред. (2005). Ethnologue: Languages of the World (online version) (Fifteenth. изд.). Dallas, TX: SIL International. ISBN 1-55671-159-X. OCLC 60338097. Посетено на 2006-12-06.CS1-одржување: повеќе имиња: список на уредници (link)
Gossen, Gary (1985). „Tzotzil Literature“. Во Victoria Reifler Bricker (ed.) (уред.). Supplement to the Handbook of Middle American Indians, Volume 3. Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-77593-8.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link) CS1-одржување: излишен текст: список на уредници (link)
Grenoble, Lenore A.; and Lindsay J. Whaley (1998). „Preface“ (PDF). Во Lenore A. Grenoble and Lindsay J. Whaley (eds.) (уред.). Endangered languages: Current issues and future prospects (PDF)|format= бара |url= (help). Cambridge University Press. стр. xi–xii. ISBN 0-521-59102-3.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link) CS1-одржување: излишен текст: список на уредници (link)
Stephen D. Houston; John Robertson and David Stuart (Mayanist) (2000). „The Language of Classic Maya Inscriptions“. Current Anthropology. 41 (3): 321–356. doi:10.1086/300142. ISSN 0010-3204 Проверете ја вредноста |issn= (help).CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Terrence Kaufman (1976). „Archaeological and Linguistic Correlations in Mayaland and Associated Areas of Meso-America“. World Archaeology. 8 (1): 101–118. doi:10.1080/00438243.1976.9979655. ISSN 0043-8243.
Kettunen, Harri; and Christophe Helmke (2005). Introduction to Maya Hieroglyphs (PDF). Wayeb and Leiden University. Посетено на 2006-10-10.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Lenkersdorf, Carlos (1996). Los hombres verdaderos. Voces y testimonios tojolabales. Lengua y sociedad, naturaleza y cultura, artes y comunidad cósmica. Mexico City: Siglo XXI. ISBN 968-23-1998-6.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link) (шпански)
Longacre, Robert (1968). „Systemic Comparison and Reconstruction“. Во Norman A. McQuown (Volume ed.) (уред.). Handbook of Middle American Indians, Vol. 5: Linguistics. Robert Wauchope (archaeologist). Austin: University of Texas Press. стр. 117–159. ISBN 0-292-73665-7. Text "R. Wauchope (General Editor) " ignored (help)CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
McQuown, Norman A. (1968). „Classical Yucatec (Maya)“. Во Norman A. McQuown (Volume ed.) (уред.). Handbook of Middle American Indians, Vol. 5: Linguistics. Robert Wauchope (archaeologist). Austin: University of Texas Press. стр. 201–248. ISBN 0-292-73665-7. Text "R. Wauchope (General Editor) " ignored (help)CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Oxlajuuj Keej Maya' Ajtz'iib' (OKMA) (1993). Maya' chii'. Los idiomas Mayas de Guatemala. Guatemala City: Cholsamaj. ISBN 84-89451-52-4.
Read, Kay Almere; and Jason González (2000). Handbook of Mesoamerican Mythology. Oxford: ABC-CLIO. ISBN 1-85109-340-0. OCLC 43879188.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Robertson, John (1977). „Proposed revision in Mayan subgrouping“. International Journal of American Linguistics. 43 (2): 105–120. doi:10.1086/465466.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Robertson, John & Stephen Houston (2002). „El problema del Wasteko: Una perspectiva lingüística y arqueológica“. XVI Simposio de InvestigacionesArqueológicas en Guatemala. J.P. Laporte, B. Arroyo, H. Escobedo y H. Mejía(eds.). Museo Nacional de Arqueología y Etnología, Guatemala. стр. 714–724.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Karl Sapper (1912). „Über einige Sprachen von Südchiapas“. Proceedings of the Seventeenth International Congress of Americanists (1910). стр. 295–320. (германски)
Linda Schele; and David Freidel (1990). A Forest of Kings: The Untold Story of the Ancient Maya. New York: William Morrow and Company. ISBN 0-688-07456-1.
Jacques Soustelle (1984). The Olmecs: The Oldest Civilization in Mexico. New York: Doubleday and Co. ISBN 0-385-17249-4.
Spence, Jack; David R. Dye, Paula Worby, Carmen Rosa de Leon-Escribano, George Vickers, and Mike Lanchin (1998). „Promise and Reality: Implementation of the Guatemalan Peace Accords“. Hemispheres Initiatives. Посетено на 2006-12-06.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Suaréz, Jorge A. (1983). The Mesoamerican Indian Languages. Cambridge Language Surveys. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-22834-4.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Alfred Tozzer (1977) [1921]. A Maya Grammar (unabridged republication. изд.). New York: Dover Publications. ISBN 0-486-23465-7.

Поврзано

уреди

Надворешни врски

уреди


Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Мајански_јазици&oldid=5051932“