Хаплогрупа А (мтДНК)
Во човечката митохондриска генетика, Хаплогрупата А е човечка митохондриска ДНК (мтДНК) хаплогрупа.
Хаплогрупа A | |
---|---|
Можно време на потекло | пред 40.000 ± 10.000 години 40.500 (95% CI 37.900 <-> 43.200) години пред сегашноста[1] |
Возраст на спојување | 18.600 (95% CI 14.200 <-> 23.900) години пред сегашноста[1] 24.209 (SD 4.906) години пред сегашноста[2] |
Можно место на потекло | Азија |
Предок | N |
Потомци | A3, A4, A5, A7, A8 |
Својствени мутации | 152, 235, 523-524d, 663, 1736, 4248, 4824, 8794, 16290, 16319[3] |
Потекло
уредиСе верува дека хаплогрупата А се појавила во Азија околу 30.000–50.000 години п.н.е. Нејзината претходна хаплогрупа била Хаплогрупа N. Сепак, постоечката разновидност на митохондриските геноми кои припаѓаат на хаплогрупата А е мала во однос на степенот на дивергенција од нејзините најблиски надворешни групи во хаплогрупата N, што сугерира дека постоечките членови на хаплогрупата А може да потекнуваат од популација што произлегла од тесно грло приближно пред 20.000 години.
Нејзините највисоки честоти се меѓу домородните Американци, а најголемата вкупна популација е во Источна Азија, додека нејзината најголема разновидност (што укажува на нејзината точка на потекло) е во Источна Азија. Така, можеби потекнува и се шири од Далечниот Исток.[4]
Распространетост
уредиНејзината потклада А2 ја дели мутацијата T16362C со поткладите А1 (пронајдени во Јапонија, Ташкурган, Велики Новгород, Монголите и Алтајците), А6 (пронајден на Тибет и во сливот на реката Јангце), A12'23 (пронајден во Сибир и меѓу Урал и турските народи), А13'14 (пронајден во јужен Сибир, Шјинџјианг, Ладах, Кина, Јунан, Тајланд и Виетнам), А15 (пронајден во Кина, Накси, Ујгур, Јапонија и меѓу Шерпите од Тибет и Непал), А16 (пронајден во Ујгур, Бурјат, Турција), А17 (пронајден во Кина, Миао, Ји, Тибет, Ладах, Киргистан, Тајланд и Виетнам), А18 (пронајден во Кина), А19 (пронајден во Кина), А20 (пронајден меѓу Хан кинески и во Јапонија), А21 (пронајден во Тибет и во Џаму и Кашмир), А22 (пронајден во Кина), А24 (пронајден во Пекинг и Западна Бохемија), А25 (пронајден во Јапонија и Јакутија) и А26 (пронајден во Данска). А2 се наоѓа во Чукотко – Камчатка[5] и е исто така една од петте мтДНК хаплогрупи пронајдени кај домородните народи на Америка, а другите се B, C, D и X.[4]
Хаплогрупата А2 е најчестата хаплогрупа меѓу Инуитите, На-Дене и многу етнички групи од Северна и Средна Америка. Лозите кои припаѓаат на хаплогрупата А2, исто така, го сочинуваат најголемиот дел од мтДНК базенот на Инуитите и нивните соседи, Чукчите, во најсевероисточниот Сибир.[5][6][7]
Другите гранки на хаплогрупата А се поретки, но широко распространети меѓу другите популации во Азија.[8][9] Хаплогрупата А5 е прилично ограничена на популации од Кореја и Јапонија на југ, иако е откриена како единечна во пар големи примероци на Камнигани (1/99 = 1,0%) и Бурјати (1/295 = 0,3%) од Република Бурјатија.[6]
Во Азија, A(xA2) е особено честа појава во популациите кои зборуваат тибетско-бурмански во Југозападна Кина, како што се Тибетанците (6/65 = 9,2%,[5] 25/216 = 11,6%,[10] 11/73 = 15,1%[10]). Приближно 7% до 15% од Корејците припаѓаат на хаплогрупата А.[6][11][12] Приближно 5% до 12% од Јапонците припаѓаат на хаплогрупата А (вклучувајќи A4, A5 и A(xA4, A5)).[5][13][14][15] Приближно 4% до 13% од Монголците припаѓаат на хаплогрупата А, од кои речиси сите се содржани во поткладата А4 (2/47 = 4,3% Монголци од Улан Батор во хаплогрупата А4,[11] 4/48 = 8,3% Монголи од Нов Бараг во хаплогрупата А(xA5),[12] 6/47 = 12,8% Монголци од Улан Батор во хаплогрупата А4[6]. Приближно 3% до 9% од Кинезите припаѓаат на хаплогрупата А.[13] Хаплогрупата А е пронајдена и кај Виетнамци (2/42 = 4,8%, вклучувајќи еден А4 и еден А5(xA5a)).[11] Приближно 4% (3/71) од Татарите од Азнакајево,[16] 3% (4/126) од Татарите од Буинск,[16] и 2% од турскиот народ припаѓаат на хаплогрупата А.[17] Пронајдена е хаплогрупата А4 во 2,4% (2/82) од примерок на Персијци од источен Иран и во 2,3% (1/44) од примерок од Таџикистанци од Таџикистан.[6] Хаплогрупата А ја нема меѓу Австронезијците.[18] Во непалското население, освен Шерпа, хаплогрупата А била пресликана со нејзините клади, А27, А14 и А17, од кои А27 бил најзастапената клада во Њуар (3,99%).[19] Новодефинираната клада A27 досега е забележана само во Њуар и непалската мешавина се спојуваат на ~ 8,4 Кија што укажува на нивното античко потекло и потенцијално институирана диференцијација во Непал.[19]
Табела на честоти на мтДНК Хаплогрупата А
уредиНарод | Зачестеност | Број | Извор | Подтипови |
---|---|---|---|---|
Тли Чо | 1 | 42 | [20] | |
Тлингит | 1 | 2 | [20] | |
Акома Пуебло | 1 | 1 | [20] | |
Еселен | 1 | 1 | [21] | A01 |
Хајда | 0.966 | 29 | [20] | |
Ескими (Гренланд) | 0.961 | 385 | Volodko 2008 | A2b=196, A2a=174 |
Сибирски Ескими (Чаплин) | 0.900 | 50 | Volodko 2008 | A2a=36, A2b=9 |
Инуити (Канада) | 0.875 | 96 | Volodko 2008 | A2b=68, A2a=16 |
Микстек | 0.828 | 29 | [20] | |
Сибирски Ескими | 0.772 | 79 | A2=61 (41/46 Chaplin, 17/25 Sireniki, 3/8 NaОКan) | |
Ескими (Наукан) | 0.744 | 39 | Volodko 2008 | A2b=16, A2a=13 |
Чукчи (Анадир, Чукотка) | 0.733 | 15 | [6] | A2=11 |
Ескими (Сиреники) | 0.703 | 37 | Volodko 2008 | A2a=16, A2b=10 |
Чукчи | 0.682 | 66 | A2=45 | |
Чикасо/Чокто | 0.667 | 27 | [20] | |
Миксе | 0.625 | 16 | [20] | |
Апачи | 0.621 | 29 | [20] | |
Науа (Куецалан, Мексико) | 0.613 | 31 | [се бара извор] | A=19 |
Науа/Кора (Мексико) | 0.531 | 32 | [20] | |
Сиуански јазици | 0.529 | 34 | [20] | |
Чумаш | 0.524 | 21 | [21] | A02, A03, A04, A05, A07, A09, A10, A12 |
Маи (Мексико) | 0.519 | 27 | [20] | |
Навахо | 0.517 | 58 | [20] | |
Нуксалк (Бела Кула) | 0.5 | 36 | [20] | |
Салинан | 0.5 | 6 | [21] | A01, A06, A13 |
Оџибве/Кикапу | 0.484 | 62 | [20] | |
Салинан/Чумаш | 0.455 | 11 | [20] | |
Нуу-Ча-Нулт | 0.4 | 15 | [20] | |
Кијова | 0.4 | 5 | [20] | |
Маскоги/Семиноли | 0.389 | 18 | [20] | |
Алеути (Алеутски Острови) | 0.344 | 163 | Volodko 2008 | A2a=56 |
Запотек | 0.333 | 15 | [20] | |
Павни | 0.333 | 3 | [20] | |
Чејени/Арапахо | 0.308 | 26 | [20] | |
Народ Ну (Јунан) | 0.300 | 30 | A=9 | |
Народ Лису (Јунан) | 0.297 | 37 | A=11 | |
Ми'кмак (Њуфаундленд)/Нарагансет | 0.286 | 7 | [20] | |
Чуванци (Марково, Чукотка) | 0.250 | 32 | Volodko 2008 | A2a=6, A2b=2 |
Тибет (Дигинг, Јунан) | 0.250 | 24 | [се бара извор] | A=6 |
Ји народ (Хешанг, Гуејџоу) | 0.250 | 20 | [се бара извор] | A=5 |
Олоне | 0.25 | 8 | [23] | A01 |
Тибетанци (Нагчу, Тибет) | 0.229 | 35 | [се бара извор] | A=8 |
Тибетанци (Кингхаи) | 0.214 | 56 | [се бара извор] | A=12 |
Тибетанци (Шанан, Тибет) | 0.211 | 19 | [се бара извор] | A=4 |
Ји народ (Ксишуангбана) | 0.188 | 16 | [се бара извор] | A=3 |
Тибетанци (Чамдо, Тибет) | 0.172 | 29 | [се бара извор] | A1=5 |
Зуни народ | 0.182 | 22 | [20] | |
Корејци (Арун Банер) | 0.146 | 48 | [12] | A5=4, A(xA5)=3 |
Туџија (Западен Хунан) | 0.141 | 64 | [се бара извор] | A=9 |
Пуми народ (Нингланг, Јунан) | 0.139 | 36 | [се бара извор] | A=5 |
Туџија (, Гуејџоу) | 0.138 | 29 | [се бара извор] | A=4 |
Тибетанци (Ласа, Тибет) | 0.136 | 44 | [се бара извор] | A1=6 |
Монголци (Улан Батор) | 0.128 | 47 | [6] | A4(xA2)=6 |
Хани (Јунан) | 0.121 | 33 | [се бара извор] | A=4 |
Јапонци (Мијазаки) | 0.120 | 100 | [се бара извор] | A4=4, A5=4, A(xA4,A5)=4 |
Гелао (Гуејџоу) | 0.118 | 102 | [се бара извор] | A=12 |
Пенутијци (Калифорнија) | 0.118 | 17 | [20] | |
Тибетанци (Жонгдијан, Јунан) | 0.114 | 35 | [се бара извор] | A=4 |
Тубалар (Турочак и Чојски) | 0.111 | 72 | [се бара извор] | A(xA2)=8 |
Хавасупаи/Хуалапаи/Јавапаи/Мохаве | 0.111 | 18 | [20] | |
Тибетанци (Шанан, Тибет) | 0.109 | 55 | [се бара извор] | A1=6 |
Тибетанци (Шигатсе, Тибет) | 0.103 | 29 | [се бара извор] | A1=3 |
Ји народ (Шуангбаи, Јунан) | 0.100 | 40 | [се бара извор] | A=4 |
Манчу | 0.100 | 40 | [11] | A(xA4,A5)=3, A4=1 |
Корејци (северна Кина) | 0.098 | 51 | [11] | A4=4, A5(xA5a)=1 |
Ји народ (Лукси, Јунан) | 0.097 | 31 | [се бара извор] | A=3 |
Хан (Денвер) | 0.096 | 73 | Zheng 2011 | A=7 |
Јапонци | 0.090 | 211 | [се бара извор] | A5=11, A(xA5)=8 |
Накси (Лијанг, Јунан) | 0.089 | 45 | [се бара извор] | A=4 |
Корејци (Јужна Кореја) | 0.089 | 203 | [13] | A=18 |
Кинези (Шенјанг, Лиаонинг) | 0.088 | 160 | [13] | A=14 |
Хмонг (Јишоу, Хунан) | 0.087 | 103 | [се бара извор] | A(xA6)=7, A6=2 |
Јапонци (Тоноку) | 0.086 | 336 | [13] | A=29 |
Монголци (Нов Бараг) | 0.083 | 48 | [12] | A(xA5)=4 |
Корејци (Јужна Кореја) | 0.081 | 185 | [11] | A4=6, A5(xA5a)=5, A(xA4,A5)=3, A5a=1 |
Кочими | 0.077 | 13 | [20] | |
Корејци (Јужна Кореја) | 0.077 | 261 | [се бара извор] | A=20 |
Хан (Пекинг) | 0.074 | 121 | Zheng 2011 | A=9 |
Паи Јуман | 0.074 | 27 | [се бара извор] | A=2 |
Тибетанци (Нји народ, Тибет) | 0.074 | 54 | [се бара извор] | A1=4 |
Хан (Југозападна Кина, од 44 Сичуан, 34 Чонгинг, 33 Јунан, and 26 Гуејџоу) | 0.073 | 137 | [се бара извор] | A=10 |
Хан (Хунан и Фуџијан) | 0.073 | 55 | Zheng 2011 | A=4 |
Теленгит | 0.073 | 55 | [се бара извор] | A=4 |
Корејци (Сеул, универзитетска болница) | 0.073 | 633 | Fuku 2007 | A=46 |
Бурјат | 0.071 | 126 | [12] | A(xA5)=9 |
Хан (јужна Калифорнија) | 0.069 | 390 | [се бара извор] | A=27 |
Корејци (Јужна Кореја) | 0.068 | 103 | [6] | A5=4, A4(xA2)=3 |
Јапонци (Токио) | 0.068 | 118 | Zheng 2011 | A=8 |
Окинава | 0.067 | 326 | [13] | A=22 |
Јапонци (северен Кјушу) | 0.066 | 256 | [13] | A=17 |
Ителмени | 0.064 | 47 | [се бара извор] | A(xA2)=3 |
Јапонци (Гифу) | 0.063 | 1617 | Fuku 2007 | A=102 |
Јокути | 0.063 | 16 | [21] | A08 |
Жуанг (Жуангџи) |
0.062 | 130 | [се бара извор] | A=8 |
Баргут (Хулунбуир) | 0.060 | 149 | [се бара извор] | A4=8, A8=1 |
Јапонци (Хокаидо) | 0.060 | 217 | Asari 2007 | A=13 |
Баи народ (Дали, Јунан) | 0.059 | 68 | [се бара извор] | A=4 |
Кети народ | 0.059 | 34 | [24] | A8a2 |
Евенки (Сибир) | 0.056 | 71 | [се бара извор] | A(xA2)=4 |
Теленгити (Република Алтај) | 0.056 | 71 | [6] | A4(xA2)=4 |
Јино народ (Јунан) | 0.056 | 18 | [се бара извор] | A=1 |
Баи народ (Јунан) | 0.053 | 19 | [се бара извор] | A=1 |
Корјаци | 0.052 | 155 | [се бара извор] | A2=4, A(xA2)=4 |
Бурјати (Бурјатија) | 0.051 | 295 | [6] | A4(xA2)=13, A5=1, A8=1 |
Камнигански Монголи (Бурјатија) | 0.051 | 99 | [6] | A4(xA2)=4, A5=1 |
Тибетанци (Јунан) | 0.050 | 40 | [се бара извор] | A=2 |
Хан (Пекинг) | 0.050 | 40 | [11] | A4=1, A(xA4,A5)=1 |
Јапонци (Токаи) | 0.050 | 282 | [13] | A=14 |
Даи народ (Јунан) | 0.049 | 41 | [се бара извор] | A=2 |
Виетнамци | 0.048 | 42 | [11] | A4=1, A5(xA5a)=1 |
Јакама | 0.048 | 42 | [се бара извор] | A=2 |
Акимал О'одам (Пима) | 0.054 | 37 | [20] | |
Хан (Кунминг, Јунан) | 0.047 | 43 | [се бара извор] | A=2 |
Долгани (Анабарски, Волочанка, Уст-Авам, и Дудинка) | 0.045 | 154 | [се бара извор] | A10=3, A8=2, A4(xA4b)=2 |
Орочонски народ | 0.045 | 44 | [12] | A(xA5)=2 |
Ва народ (Симао, Јунан) | 0.045 | 22 | [се бара извор] | A=1 |
Евенки (Нов Бараг) | 0.043 | 47 | [12] | A(xA5)=2 |
Монголци (Улан Батор) | 0.043 | 47 | [11] | A4=2 |
Татари (Азнакајево) | 0.042 | 71 | Malyarchuk 2010 | A(xA8b)=2, A8b=1 |
Алтај Кижи | 0.042 | 48 | [се бара извор] | A=2 |
Јао народ (Хунан) | 0.042 | 24 | [се бара извор] | A(xA6)=1 |
Евенки (Краснојарск) | 0.041 | 73 | [6] | A4(xA2)=3 |
Евенки (Уст-Мајски, Оленекски, Жигански) | 0.040 | 125 | [се бара извор] | A4(xA4b)=3, A4b=2 |
Аину народ | 0.039 | 51 | Sato 2009[25] | A=2 |
Калмик (Калмикија) | 0.036 | 110 | [6] | A4(xA2)=3, A8=1 |
Хан (Тајванци) | 0.036 | 111 | [се бара извор] | A4e1=2, A5b=2 |
Јакути (Виљуј) | 0.036 | 111 | [се бара извор] | A4(xA4b)=2, A4b=1, A8=1 |
Хан (Тајван) | 0.036 | 1117 | [се бара извор] | A=40 |
Донг народ (Гуејџоу) | 0.036 | 28 | [се бара извор] | A=1 |
Шори | 0.036 | 28 | [се бара извор] | A=1 |
Каказијци (Каказија) | 0.035 | 57 | [6] | A4(xA2)=2 |
Алтај Кижи | 0.033 | 90 | [6] | A4(xA2)=3 |
Тајванци (Тајпеи, Тајван) | 0.033 | 91 | [13] | A=3 |
Јао народ (Фучуан, Џуангџи) | 0.032 | 31 | [се бара извор] | A(xA6)=1 |
Татари (Буински) | 0.032 | 126 | Malyarchuk 2010 | A8b=4 |
Јао народ (Џуангџи | 0.031 | 32 | [се бара извор] | A6=1 |
Казаци (Кош-Агачски) | 0.031 | 98 | [се бара извор] | A4=3 |
Манси народ | 0.031 | 98 | [се бара извор] | A(xA2)=3 |
Алтај Кижи (Република Алтај) | 0.029 | 276 | [се бара извор] | A=8 |
Бапао Јао (Лианан, Гуангдонг) | 0.029 | 35 | [се бара извор] | A6=1 |
Гуангдонг | 0.026 | 546 | [се бара извор] | A=14 |
Јао народ (Малипо, Јунан) | 0.025 | 40 | [се бара извор] | A6=1 |
Персијци (источен Иран) | 0.024 | 82 | [6] | A4(xA2)=2 |
Ту Јао (Џуангџи) | 0.024 | 41 | [се бара извор] | A6=1 |
Јакут (Јакутск) | 0.024 | 164 | [се бара извор] | A4b=2, A4(xA4b)=1, A8=1 |
Јао народ (Џуангџи) | 0.024 | 42 | [се бара извор] | A(xA6)=1 |
Таџик народ (Таџикистан) | 0.023 | 44 | [6] | A4(xA2)=1 |
Даур (Евенки ) | 0.022 | 45 | [12] | A(xA5)=1 |
Евенки (Бурјатија) | 0.022 | 45 | [6] | A4(xA2)=1 |
Туванци | 0.021 | 95 | [се бара извор] | A(xA2)=2 |
Хани народ (Јунан) | 0.020 | 50 | [се бара извор] | A=1 |
Кумандин (Турочак) | 0.019 | 52 | [се бара извор] | A=1 |
Гуанџи | 0.017 | 1111 | [се бара извор] | A=19 |
Јакут | 0.017 | 117 | [12] | A(xA5)=2 |
Шори (Кемерово) | 0.012 | 82 | [6] | A4(xA2)=1 |
Тувинијанци (Тува) | 0.010 | 105 | [6] | A4(xA2)=1 |
Канти народ | 0.009 | 106 | [8] | A=1 |
Виетнам | 0.008 | 392 | [се бара извор] | A=3 |
Југоисточен Јунан | 0.006 | 158 | [се бара извор] | A=1 |
Ли народ (Хаинан) | 0.003 | 346 | [се бара извор] | A=1 |
Килива народ | 0.000 | 7 | [се бара извор] | – |
Сери народ | 0.000 | 8 | [се бара извор] | – |
Потклади
уредиДрво
уредиОва филогенетско дрво на поткладите на хаплогрупата А се заснова врз трудот на Манис ван Овен и Манфред Кајзер Ажурирано сеопфатно филогенетско дрво на глобалната варијација на човечката митохондријална ДНК и последователните објавени истражувања.
- A
- A(xA5, A8, A10) – Кина (Хан од Вухан), Бурјат (Централна Монголија)
- A+T152C!+T16362C – Угур, Кореја, Јапонија, Виетнам (Хмонг од провинцијата Лао Цаи, Кин од Ханој,[26] Цо Лао)
- A1 [TMRCA 12.800 (95% CI 6.500 <-> 22.700) години пред сегашноста]
- A1* – Јапонија, Кореја
- A1a [TMRCA 7,500 (95% CI 4.500 <-> 11.800) години пред сегашноста]
- A1a* – Јапонија (Аичи), Сариколи (Ташкурган), САД, Англија
- A1a1 [TMRCA 5.000 (95% CI 2.200 <-> 9.800) години пред сегашноста]
- A1a1* – Бурјат, Алтаи Кижи
- A1a1a – Бурјат, Монголци (Централна Монголија) [TMRCA 1,050 (95% CI 75 <-> 5,500) години пред сегашноста]
- A1a2 – Русија (Башкортостан, Велики Новгород), Иран (Туркмен) [TMRCA 1,950 (95% CI 100 <-> 10,500) години пред сегашноста]
- A1a3 – Грција (Јоанина), САД (Западна Вирџинија) [TMRCA 1,150 (95% CI 75 <-> 6,000) години пред сегашноста]
- A2 – Аче, Ваиваи, Зоро, Суруи, Ваиапи, Потуруџара, Кајапо, Катуена, Гуарани, Арсарио, Кајапа, Догриб, древна Канада, САД (Пенсилванија, Калифорнија), Мексико (Запотек), Куба, Доминиканска Република, Колумбија, Венецуела, Еквадор, Перу, Аргентина [TMRCA 10,600 (95% CI 9,600 <-> 11,700) години пред сегашноста]
- A2a – Ескими (Гренладн, Чукотка), Чукчи
- A2a1 – Инуити (Канада), Селкуп[27]
- A2a2 – Ескими (Чукотка), Чукчи
- A2a3 – Ескими (Гренладн, Канада, Чукотка), Чукчи
- A2a4 – САД (Нов Мексико, Аризона), Мексико (Чивава)
- A2a5 – Апачи, САД (Калифорнија, Аризона, Нов Мексико, Тексас), Канада (Кри, Шусвап)
- A2b – Чукчи
- A2b1 – Чукчи, Корјаци, Ескими (Чукотка, Канада, Гренладн)
- A2c
- A2d – САД (Мексиканци, Хиспано)
- A2d1 – САД (Мексиканци)
- A2d1a – САД (Хиспано)
- A2d2 – САД (Хиспано)
- A2d1 – САД (Мексиканци)
- A2e'ao
- A2e
- A2ao
- A2ao1
- A2f
- A2f1 – Њуфаундленд
- A2f1a – Канада, САД (Американски домородци)
- A2f2 – САД (Мексиканци, Хиспано), Мексико
- A2f3 – САД (Мексиканци, Хиспано)
- A2f1 – Њуфаундленд
- A2g – САД (Мексиканци, Хиспано), Мексико, Иберски Полуостров
- A2g1 – САД (Мексиканци, Хиспано), Латинска Америка
- A2h – Колумбија (Кокама од Амазон, Архуако), Јаномама, Когуи
- A2h1 – САД (Мексиканци, Хиспано), Мексико, Латинска Америка
- A2i – САД (Хиспано, др.), Канада (Оџибва, Остров Принц Едвард, Пабос во Квебек)
- A2j – САД (Хиспано)
- A2j1 – САД (Хиспано)
- A2k – САД (Пуерто Рико)
- A2k1 – Еквадор, Вајуу, Мексико
- A2k1a – Венецуела, Колумбија (Пасто од Путумајо), САД (Хиспано)
- A2k1 – Еквадор, Вајуу, Мексико
- A2l'm'n'o'ai'aj
- A2l
- A2m
- A2n – Канада
- A2o
- A2ai
- A2aj
- A2p'am
- A2q
- A2q1
- A2r – САД (Хиспано, Мексиканци), Куба
- A2r1 – Мексико, САД (Мексиканци)
- A2s
- A2t – САД (Мексиканци)
- A2u
- A2u1
- A2u2
- A2v
- A2v1 – САД (Мексиканци, Хиспано), Мексико (Ла Микстека)
- A2v1a – Гватемала, САД (Мексиканци)
- A2v1b – Мексико
- A2v1 – САД (Мексиканци, Хиспано), Мексико (Ла Микстека)
- A2w – Колумбија (Коги, Гвамбиано од Путумајо), Арсарио, САД (Мексиканци, Хиспано)
- A2w1 – Мексико, Кајмански Острови, Гватемала (Ла Тинта), Панама (Гвајми), Колумбија
- A2x
- A2y
- A2z – САД (Хиспано, Пуерто Рико)
- A2aa
- A2ab
- A2ac
- A2ac1
- A2ad
- A2ad1
- A2ad2
- A2ae
- A2af
- A2af1
- A2af1a
- A2af1a1
- A2af1a2
- A2af1b
- A2af1b1
- A2af1b1a
- A2af1b1b
- A2af1b2
- A2af1b1
- A2af1a
- A2af2
- A2af1
- A2ag
- A2ah
- A2ak
- A2al
- A2an
- A2ap
- A2aq
- A2a – Ескими (Гренладн, Чукотка), Чукчи
- A6 [TMRCA 12,000 (95% CI 8,600 <-> 16,100) години пред сегашноста]
- A6* – Денг, Кореја[29]
- A6a – Кина [TMRCA 9,600 (95% CI 5,500 <-> 15,500) години пред сегашноста]
- A6a* – Хан Кина (Вухан, др.)
- A6a1 – Туџиа
- A6b – Тибет [TMRCA 5,000 (95% CI 2,700 <-> 8,300) години пред сегашноста]
- A6b* – Тибет (Чамдо, Ладах)
- A6b1 – Тибет (Шерпа)
- A6c – Тибет (Лоба, Монпа)
- A12'23 – Австрија, Романија, Полска, Русија, веројатно најдено меѓу Удмурти и Комиси[27]
- A12 – Чешка, Германија [TMRCA 11,800 (95% CI 6,500 <-> 19,700) години пред сегашноста]
- A23 – Монголи (Централна Монголија),[34] Бурјат,[6] Кети,[27] Кашкаи (Иран),[35] Чиленски [TMRCA 6,200 (95% CI 3,300 <-> 10,600) години пред сегашноста]
- A13'14 – Русија (Бурјат, Камниган), Кина (Шијан, Ту, Ујгур, др.),Ладах, Тајланд, Виетнам (Манг), Кореја, Јапонија, Парагвај (Алто Парана[36]), Ирска
- A13
- A14 – Русија (Алтаи Кижи, др.), Киргиз (Артукс), Ујгур, Кина, Хан Кина (Денвер), Тајван, Тајланд (Лања од Чианг Маи, Мон од покраината Лопбури[37]), Виетнам (Па Тен)
- A15 – Ујгур
- A15a – Кина (Хан во Пекинг, Ланжу,[39] др.), Тибет (Тингри), Ујгур, Јапонија
- A15b – Кина, Јапонија (Ехиме)
- A15c – Кина
- A15c1 – Накси, Тибет (Шерпа), Непал (Шерпа)
- A16 – Бурјат, Ујгур, Турки
- A17 – Кина (Хан од Пекинг, Ланжу,[39] др.), Миао, Ји, Тибет (Лоба, Монпа, Тингри), Ладах, Киргиз (TТашкурган), Тајланд (Лава од покраина Чианг Маи и Мае Хонг Сон,[37] Бланг од Чианг Раи,[37] Мон од Рачабури[37]), Виетнам (Пу Ла, Ха Ни)
- A18 – Јапонија, Кина (Хан од Фуцијан, Хан од Пекинг, Хан од Ланжу[39]), Романија
- A19 – Кина (Хан од Пекинг, др.)
- A20 – Јапонија, Хан Кина (Денвер)
- A21 – Тибет (Шерпа, Денг, др.), Џаму и Кашмир
- A22 – Кина, Хан Кина (Денвер)
- A24 – Кина (Хан во Пекинг), Турција, Чешка (Западна Боемија)
- A25 – Јапонија (Чиба), Кина, Јакут
- A26 – Данска
- A1 [TMRCA 12.800 (95% CI 6.500 <-> 22.700) години пред сегашноста]
- A3 – Јапонија (Токио, др.), Кореја [TMRCA 6,800 (95% CI 3,200 <-> 12,600) години пред сегашноста]
- A3a – Јапонија (Аичи, др.) [TMRCA 4,300 (95% CI 1,400 <-> 9,800) години пред сегашноста
- A7 [TMRCA 8,800 (95% CI 5,400 <-> 13,500) години пред сегашноста]
- A7* – Кина
- A7a – Тибет [TMRCA 7,000 (95% CI 3,900 <-> 11,700) години пред сегашноста]
- A7a* – Лоба
- A7a1 – Лоба
- A7a2 – Лоба, Монпа
- A7b – Јапонија (Токио, др.) [TMRCA 6,300 (95% CI 2,100 <-> 14,700) години пред сегашноста]
- A9
- A11 – Непал, Кореја, Русија [TMRCA 14,500 (95% CI 9,700 <-> 20,800) години пред сегашноста]
- A11a – Тибет (Ласа, Ји народ, Тингри, Шерпа, Лоба, др.),Ладах
- A11b – Тибет (Тингри, Чамдо, др.), Накси, Хан (Јунан)
- A+T152C!+T16362C – Угур, Кореја, Јапонија, Виетнам (Хмонг од провинцијата Лао Цаи, Кин од Ханој,[26] Цо Лао)
- A5 – Кина (со Хонгконг), Јапонија [TMRCA 16,200 (95% CI 11,100 <-> 22,800) години пред сегашноста]
- A5a – Јапонија (Токио, Аичи, др.), Кореја, Кина [TMRCA 5,500 (95% CI 3,800 <-> 7,600) години пред сегашноста]
- A5a1 - Кореја
- A5a1a – Јапонија (Токио, др.), Кореја
- A5a1a1 – Јапонија (Токио, Чиба, Аичи, др.), Кореја[40]
- A5a1a1a – Јапонија (Токио, др.)
- A5a1a1b – Јапонија (Токио, Чиба, др.), Кореја
- A5a1a2 – Јапонија, Кореја
- A5a1a2a – Јапонија (Аичи)
- A5a1a1 – Јапонија (Токио, Чиба, Аичи, др.), Кореја[40]
- A5a1b – Јапонија (Токио, Аичи)
- A5a1a – Јапонија (Токио, др.), Кореја
- A5a2 – Јапонија (Токио, Аичи, др.)
- A5a3
- A5a3* – Кореа, САД (Африкански Американци)
- A5a3a
- A5a3a* – Јапонија (Токио)
- A5a3a1 – Јапонија (Токио, Аичи, др.)
- A5a4 – Јапонија
- A5a5 – Јапонија, Јужна Кореја (Сеул), Ујгур
- A5a1 - Кореја
- A5b – Кина (Туџиа, Хуи, др.) [TMRCA 12,800 (95% CI 8,400 <-> 18,800) години пред сегашноста]
- A5b1 – Кина (Хан од Пекинг, др.), Јапонија, Кореја, Ујгур, Тајланд, Виетнам (Тај), Сингапур [TMRCA 8,600 (95% CI 6,600 <-> 11,100) години пред сегашноста]
- A5b1* – Ујгур
- A5b1a – Јапонија (Токио, др.), Кореја[29] [TMRCA 6,700 (95% CI 3,700 <-> 11,300) години пред сегашноста]
- A5b1b – Кина (Хан од Фуџијан, Миао, др.), Ујгур, Кореа[41] [TMRCA 7,300 (95% CI 5,600 <-> 9,400) години пред сегашноста]
- A5b1b* – Хан Кина
- A5b1b1
- A5b1b1* – Миао
- A5b1b1a – Кина
- A5b1b1b – Кина
- A5b1b2 – Ујгур
- A5b1c – Хан Кина (Денвер) [TMRCA 7,600 (95% CI 3,100 <-> 15,500) години пред сегашноста]
- A5b1c1 – Тајван (Хака, Бунун, Пајван) [TMRCA 5,400 (95% CI 1,800 <-> 12,600) години пред сегашноста]
- A5b1d [TMRCA 7,300 (95% CI 3,700 <-> 13,000) години пред сегашноста]
- A5b1d* – Кина
- A5b1d1 – Сијамци (Централен Тајланд), Тај (Виетнам)
- A5b2 – Кина (Туџиа, др.)
- A5b1 – Кина (Хан од Пекинг, др.), Јапонија, Кореја, Ујгур, Тајланд, Виетнам (Тај), Сингапур [TMRCA 8,600 (95% CI 6,600 <-> 11,100) години пред сегашноста]
- A5c – Јапонија (Аичи, др.), Кореја,[41] Камниган, Бурјат, Баргут [TMRCA 8,200 (95% CI 4,800 <-> 13,000) години пред сегашноста]
- A5c1 – Јапонија (Токио, Чиба, Аичи, др.)
- A5a – Јапонија (Токио, Аичи, др.), Кореја, Кина [TMRCA 5,500 (95% CI 3,800 <-> 7,600) години пред сегашноста]
- A8 – Ујгур [TMRCA 14,000 (95% CI 9,500 <-> 19,800) години пред сегашноста]
- A8a – Култура Окунев, Кети, Селкупи,[27] Пакистан, Полска, Италија [TMRCA 11,000 (95% CI 8,000 <-> 14,800) години пред сегашноста]
- A8a* – Хан Кина (Гуејџоу), Кореја
- A8a1 – Унгарија, Албанија [TMRCA 5,500 (95% CI 3,000 <-> 9,200) години пред сегашноста]
- A8a2
- A8a2a – Кети (Келог и др.), Тофалар (Алиџер) [TMRCA 2,200 (95% CI 125 <-> 12,000) години пред сегашноста]
- A8a2b - Туван (Бај-Тал), Полска
- A8b – Koryak [TMRCA 1,050 (95% CI 75 <-> 5,600) години пред сегашноста]
- A8a – Култура Окунев, Кети, Селкупи,[27] Пакистан, Полска, Италија [TMRCA 11,000 (95% CI 8,000 <-> 14,800) години пред сегашноста]
- A10 – Кина (Ујгур), Авганистан (Хазара, Узбек), Русија (Манси, Волга Татари, итн.), Франција, Канада, Њујорк [TMRCA 9,200 (95% CI 4,900 <-> 15,600) години пред сегашноста]
- A(xA5, A8, A10) – Кина (Хан од Вухан), Бурјат (Централна Монголија)
Популарна култура
уредиСе покажа дека мумијата „Хуанита“ од Перу, наречена и „Ледена девојка“, припаѓа на митохондријалната хаплогрупа А.[42][43]
Во својата популарна книга Седумте ќерки на Ева, Брајан Сајкс го именувал зачетникот на оваа мтДНК хаплогрупа Ајана.
Ева Лонгорија, американска актерка со мексиканско потекло, припаѓа на хаплогрупата А2.
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 YFull MTree 1.01.5539
- ↑ Behar et al., 2012b
- ↑ van Oven, Mannis; Manfred Kayser (13 Oct 2008). „Updated comprehensive phylogenetic tree of global human mitochondrial DNA variation“. Human Mutation. 30 (2): E386–E394. doi:10.1002/humu.20921. PMID 18853457. S2CID 27566749.
- ↑ 4,0 4,1 Fagundes, Nelson J.R.; Ricardo Kanitz; Roberta Eckert; Ana C.S. Valls; Mauricio R. Bogo; Francisco M. Salzano; David Glenn Smith; Wilson A. Silva; Marco A. Zago (2008). „Mitochondrial Population Genomics Supports a Single Pre-Clovis Origin with a Coastal Route for the Peopling of the Americas“ (PDF). American Journal of Human Genetics. 82 (3): 583–592. doi:10.1016/j.ajhg.2007.11.013. PMC 2427228. PMID 18313026. Архивирано од изворникот (PDF) на 2009-03-25. Посетено на 2009-11-19. Грешка во наводот: Неважечка ознака
<ref>
; називот „Fagundes“ е зададен повеќепати со различна содржина. - ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Tanaka, Masashi; и др. (2004). „Mitochondrial Genome Variation in Eastern Asia and the Peopling of Japan“. Genome Research. 14 (10A): 1832–1850. doi:10.1101/gr.2286304. PMC 524407. PMID 15466285. Грешка во наводот: Неважечка ознака
<ref>
; називот „Tanaka2004“ е зададен повеќепати со различна содржина. - ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 6,20 6,21 6,22 Miroslava Derenko, Boris Malyarchuk, Tomasz Grzybowski et al., "Phylogeographic Analysis of Mitochondrial DNA in Northern Asian Populations", Am.
- ↑ Volodko, Natalia V.; Starikovskaya, Elena B.; Mazunin, Ilya O.; Eltsov, Nikolai P.; Naidenko, Polina V.; Wallace, Douglas C.; Sukernik, Rem I. (9 May 2008). „Mitochondrial Genome Diversity in Arctic Siberians, with Particular Reference to the Evolutionary History of Beringia and Pleistocenic Peopling of the Americas“. The American Journal of Human Genetics. 82 (5): 1084–1100. doi:10.1016/j.ajhg.2008.03.019. PMC 2427195. PMID 18452887.
- ↑ 8,0 8,1 Ville N Pimenoff, David Comas, Jukka U Palo et al., "Northwest Siberian Khanty and Mansi in the junction of West and East Eurasian gene pools as revealed by uniparental markers", European Journal of Human Genetics (2008) 16, 1254–1264; doi:10.1038/ejhg.2008.101
- ↑ Fuku, Noriyuki; Park, Kyong Soo; Yamada, Yoshiji; Nishigaki, Yutaka; Cho, Young Min; Matsuo, Hitoshi; Segawa, Tomonori; Watanabe, Sachiro; Kato, Kimihiko (March 2007). „Mitochondrial Haplogroup N9a Confers Resistance against Type 2 Diabetes in Asians“. The American Journal of Human Genetics. 80 (3): 407–415. doi:10.1086/512202. PMC 1821119. PMID 17273962.
- ↑ 10,0 10,1 Fuyun Ji, Mark S. Sharpley, Olga Derbeneva et al., "Mitochondrial DNA variant associated with Leber hereditary optic neuropathy and high-altitude Tibetans", PNAS (May 8, 2012), vol.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 11,8 Han-Jun Jin, Chris Tyler-Smith and Wook Kim, "The Peopling of Korea Revealed by Analyses of Mitochondrial DNA and Y-Chromosomal Markers" PLoS ONE (2009)
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 Qing-Peng Kong, Yong-Gang Yao, Mu Liu et al., "Mitochondrial DNA sequence polymorphisms of five ethnic populations from northern China", Hum Genet (2003) 113 : 391–405. doi:10.1007/s00439-003-1004-7
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 13,8 Kazuo Umetsu, Masashi Tanaka, Isao Yuasa et al., "Multiplex amplified product-length polymorphism analysis of 36 mitochondrial single-nucleotide polymorphisms for haplogrouping of East Asian populations", Electrophoresis (2005), 26, 91–98.
- ↑ Asari, Masaru; Umetsu, Kazuo; Adachi, Noboru; Azumi, Jun-ichi; Shimizu, Keiko; Shiono, Hiroshi (September 2007). „Utility of haplogroup determination for forensic mtDNA analysis in the Japanese population“. Legal Medicine. 9 (5): 237–240. doi:10.1016/j.legalmed.2007.01.007. PMID 17467322.
- ↑ Zheng, Hong-Xiang; Yan, Shi; Qin, Zhen-Dong; Wang, Yi; Tan, Jing-Ze; Li, Hui; Jin, Li (6 October 2011). „Major Population Expansion of East Asians Began before Neolithic Time: Evidence of mtDNA Genomes“. PLOS ONE. 6 (10): e25835. Bibcode:2011PLoSO...625835Z. doi:10.1371/journal.pone.0025835. PMC 3188578. PMID 21998705.
- ↑ 16,0 16,1 Malyarchuk, B.; Derenko, M.; Denisova, G.; Kravtsova, O. (1 October 2010). „Mitogenomic Diversity in Tatars from the Volga-Ural Region of Russia“. Molecular Biology and Evolution. 27 (10): 2220–2226. doi:10.1093/molbev/msq065. PMID 20457583.
- ↑ Marchani, EE; Watkins, WS; Bulayeva, K; Harpending, HC; Jorde, LB (2008). „Culture creates genetic structure in the Caucasus: Autosomal, mitochondrial, and Y-chromosomal variation in Daghestan“. BMC Genetics. 9: 47. doi:10.1186/1471-2156-9-47. PMC 2488347. PMID 18637195.
- ↑ Kristina A. Tabbada, Jean Trejaut, Jun-Hun Loo et al., "Philippine Mitochondrial DNA Diversity: A Populated Viaduct between Taiwan and Indonesia?", Mol.
- ↑ 19,0 19,1 Basnet, Rajdip; Rai, Niraj; Tamang, Rakesh; Awasthi, Nagendra Prasad; Pradhan, Isha; Parajuli, Pawan; Kashyap, Deepak; Reddy, Alla Govardhan; Chaubey, Gyaneshwer (2022-10-15). „The matrilineal ancestry of Nepali populations“ (PDF). Human Genetics (англиски). 142 (2): 167–180. doi:10.1007/s00439-022-02488-z. ISSN 0340-6717. PMID 36242641 Проверете ја вредноста
|pmid=
(help). - ↑ 20,00 20,01 20,02 20,03 20,04 20,05 20,06 20,07 20,08 20,09 20,10 20,11 20,12 20,13 20,14 20,15 20,16 20,17 20,18 20,19 20,20 20,21 20,22 20,23 20,24 20,25 20,26 Lorenz, Joseph G.; Smith, David Glenn (November 1996). „Distribution of Four Founding mtDNA Haplogroups Among Native North Americans“. American Journal of Physical Anthropology. 101 (3): 311. doi:10.1002/(SICI)1096-8644(199611)101:3<307::AID-AJPA1>3.0.CO;2-W. PMID 8922178. Посетено на 2023-05-24.
- ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 Johnson, John R.; Lorenz, Joseph G. (2006). „Genetics, Linguistics, and Prehistoric Migrations: An Analysis of California Indian MitochondrialDNA Lineages“ (PDF). Journal of California and Great Basin Anthropology. 26 (1): 46–48. Посетено на 2023-05-24.
- ↑ 22,0 22,1 Breschini, Gary S.; Haversat, Trudy (2004). „Ancient DNA – Modern Connections: Results of Mitochondrial DNA Analyses from Monterey County, California“ (PDF). Pacific Coast Archaeological Society Quarterly. 40 (2): 1–10. Посетено на 2023-05-24.
- ↑ Two skeletons, one each from CA-MNT-1489 and CA-MNT-1931, Late Period archeological sites located in Rancho San Carlos, inland from Carmel and south of the Carmel River, were both determined to be of haplotype A01 (Breschini and Haversat 2004).[22] An adult and child, dating from Cal BP 200, buried at CA-MNT-831, a site in Pacific Grove, on the Monterey Peninsula, both belonged to haplogroup D01 (Breschini and Haversat 2004).[22] Of four Ohlone mtDNA lineages identified by Johnson and Lorenz (2006),[21] two belonged to haplogroup C, one each to haplogroups B and D, and none to haplogroup A. Of these eight Ohlone individuals, two belonged to haplogroup A.
- ↑ Dryomov, Stanislav V.; Nazhmidenova, Azhar M.; Starikovskaya, Elena B.; Shalaurova, Sofia A.; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan; Bernardos, Rebecca; Derevianko, Anatoly P.; Reich, David; Sukernik, Rem I. (January 28, 2021). „Mitochondrial genome diversity on the Central Siberian Plateau with particular reference to the prehistory of northernmost Eurasia“. PLOS ONE. 16 (1): 5. Bibcode:2021PLoSO..1644228D. doi:10.1371/journal.pone.0244228. PMC 7842996 Проверете ја вредноста
|pmc=
(help). PMID 33507977 Проверете ја вредноста|pmid=
(help). Посетено на 2023-05-24. - ↑ Sato, Takehiro; Amano, Tetsuya; Ono, Hiroko; Ishida, Hajime; Kodera, Haruto; Matsumura, Hirofumi; Yoneda, Minoru; Masuda, Ryuichi (2009). „Mitochondrial DNA haplogrouping of the Okhotsk people based on analysis of ancient DNA: an intermediate of gene flow from the continental Sakhalin people to the Ainu“. Anthropological Science. 117 (3): 171–180. doi:10.1537/ase.081202.
- ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака
<ref>
; нема зададено текст за наводите по имеPischedda2017
. - ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 27,5 Kristiina Tambets, Bayazit Yunusbayev, Georgi Hudjashov, et al. (2018), "Genes reveal traces of common recent demographic history for most of the Uralic-speaking populations." Genome Biology (2018) 19:139.
- ↑ Fernandes, D.M., Sirak, K.A., Ringbauer, H. et al. "A genetic history of the pre-contact Caribbean." Nature (2020).
- ↑ 29,0 29,1 Pham VH, Nguyen VL, Jung HE, Cho YS, Shin JG.
- ↑ 30,0 30,1 30,2 Duggan AT, Whitten M, Wiebe V, Crawford M, Butthof A, et al. (2013), "Investigating the Prehistory of Tungusic Peoples of Siberia and the Amur-Ussuri Region with Complete mtDNA Genome Sequences and Y-chromosomal Markers." PLoS ONE 8(12): e83570.
- ↑ Marchi, N., Hegay, T., Mennecier, P., Georges, M., Laurent, R., Whitten, M., Endicott, P., Aldashev, A., Dorzhu, C., Nasyrova, F., Chichlo, B., Segurel, L. and Heyer, E., "Sex-specific genetic diversity is shaped by cultural factors in Inner Asian human populations." Am.
- ↑ Kilinc, G.M., Kashuba, N., Yaka, R., Sumer, A.P., Yuncu, E., Shergin, D., Ivanov, G.L., Kichigin, D., Pestereva, K., Volkov, D., Mandryka, P., Kharinskii, A., Tishkin, A., Ineshin, E., Kovychev, E., Stepanov, A., Alekseev, A., Fedoseeva, S.A., Somel, M., Jakobsson, M., Krzewinska, M., Stora, J., and Gotherstrom, A., "Investigating Holocene human population history in North Asia using ancient mitogenomes." Sci Rep 8 (1), 8969 (2018)
- ↑ Endre Neparáczki, Klaudia Kocsy, Gábor Endre Tóth, Zoltán Maróti, Tibor Kalmár, Péter Bihari, István Nagy, György Pálfi, Erika Molnár, István Raskó, and Tibor Török, "Revising mtDNA haplotypes of the ancient Hungarian conquerors with next generation sequencing." PLoS ONE 12(4): e0174886.
- ↑ Lippold, Sebastian; Xu, Hongyang; Ko, Albert; Li, Mingkun; Renaud, Gabriel; Butthof, Anne; Schröder, Roland; Stoneking, Mark (2014). „Human paternal and maternal demographic histories: insights from high-resolution Y chromosome and mtDNA sequences“. Investigative Genetics. 5 (1): 13. doi:10.1186/2041-2223-5-13. ISSN 2041-2223. PMC 4174254. PMID 25254093.
- ↑ Derenko M, Malyarchuk B, Bahmanimehr A, Denisova G, Perkova M, et al. (2013), "Complete Mitochondrial DNA Diversity in Iranians." PLoS ONE 8(11): e80673.
- ↑ Filipa Simão, Christina Strobl, Carlos Vullo, et al., "The maternal inheritance of Alto Paraná revealed by full mitogenome sequences." FSI Genetics Volume 39, P66-72, March 01, 2019.
- ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 37,4 Wibhu Kutanan, Jatupol Kampuansai, Metawee Srikummool, Daoroong Kangwanpong, Silvia Ghirotto, Andrea Brunelli, and Mark Stoneking, "Complete mitochondrial genomes of Thai and Lao populations indicate an ancient origin of Austroasiatic groups and demic diffusion in the spread of Tai–Kadai languages." Hum Genet 2016 DOI 10.1007/s00439-016-1742-y.
- ↑ 38,0 38,1 Wibhu Kutanan, Rasmi Shoocongdej, Metawee Srikummool, et al. (2020), "Cultural variation impacts paternal and maternal genetic lineages of the Hmong-Mien and Sino-Tibetan groups from Thailand." European Journal of Human Genetics.
- ↑ 39,0 39,1 39,2 Hongbin Yao, Mengge Wang, Xing Zou, et al., "New insights into the fine-scale history of western-eastern admixture of the northwestern Chinese population in the Hexi Corridor via genome-wide genetic legacy." Mol Genet Genomics 2021 Mar 1.
- ↑ Qing-Peng Kong, Hans-Jürgen Bandelt, Chang Sun, et al., "Updating the East Asian mtDNA phylogeny: a prerequisite for the identification of pathogenic mutations." Human Molecular Genetics, 2006, Vol.
- ↑ 41,0 41,1 Hwan Young Lee, Ji-Eun Yoo, Myung Jin Park, Ukhee Chung, Chong-Youl Kim, and Kyoung-Jin Shin, "East Asian mtDNA haplogroup determination in Koreans: Haplogroup-level coding region SNP analysis and subhaplogroup-level control region sequence analysis." Electrophoresis (2006).
- ↑ „The peopling of the Americas: Genetic ancestry influences health“. Scientific American.
- ↑ „First Americans Endured 20,000-Year Layover – Jennifer Viegas, Discovery News“. Архивирано од изворникот на 2012-03-13. Посетено на 2009-11-18.
Надворешни врски
уреди- Општо
- Место на митохондриска ДНК на Иан Логан
- Phylotree на Манис ван Овен
- Хаплогрупа А