Унзен (вулкан)

Планина Унзен
Планина Унзен
	Планина Унзен
Највисока точка
Надм. вис.	1500 м
Координати	32°45′24″N 130°17′40″E / 32.75667° СГШ; 130.29444° ИГД
Географија
	Планина Унзен на карта
Геологија
Старост на карпата	500 kyr
Вид	Вулканска група ; стратовулкан
Последен избув	февруари до мај 1996

Унзен (јапонски: 雲仙岳) — активна вулканска група на неколку стратовулкани, во близина на градот Шимабара во префектурата Нагасаки, на островот Кјушу, најјужниот главен остров во Јапонија.

Во 1792 година, колапсот на една од неговите неколку лавини куполи предизвикало мегацунами во кое загинаале 14.524 луѓе во најтешката катастрофална несреќа во Јапонија. Вулканот бил до неодамна активен од 1990 до 1995 година, а големата ерупција во 1991 година создала пирокластични текови во кој загинале 43 лица, вклучувајќи и три вулканолози.

Неговите највисоки врвови се Фуген-даке (普賢岳) на 1.359 метри и Хејсеј-шинзан (平成新山) со 1.486 метри.

Еруптивна историја

До 1989 година

Планината Унзен е дел од полуостровот Шимабара, на кој се забележува голема вулканска активност во текот на милиони години. Најстарите вулкански наоѓалишта во регионот датираат од пред 6 милиони години, а екстремни ерупции се случиле на целиот полуостров помеѓу 2,5 и 0,5 милиони години.

Потеклото на комплексот Унзен се поврзува и со формирањето на грабенот. Ова предизвикало делови од полуостровот да се преместат до 1.000 метри под нивото на морето и можеби предизвикале еруптивната активност да се локализира на едно место во внатрешноста на грабенот. Ерупциите на дацитската лава започнале од местоположба јужно од денешната планина Унзен и се пренесиле на север со текот на времето.

Вулканот брзо растел во текот на првите 200.000 години, формирајќи голем конус. Подоцнежните ерупции во текот на следните 150.000 години го исполниле поголемиот дел од грабенот. Првично, во активноста доминирала андезитска лава и вулканска пепел, по кое следувале дацитски пемзажни текови во периодот помеѓу 500.000 до 400.000 години. Периодот од 400.000 до 300.000 години го одбележал таложењето на големи површини на пирокластични текови и лахарани наслаги, кои го формирале главниот дел од вулканскиот вентилатор околу вулканот.

Активноста од 150.000 години до денес се случила на неколку местоположби околу вулканскиот комплекс, по кое биле изградени четирите главни куполи во различни времиња: Но-даке (70-150.000 години), Миокен-даке (25-40.000 години) , Фуген-даке (помлад од 25.000 години) и Мају-јама (4.000 години). Фуген-даке е местото на повеќето ерупции во изминатите 20.000 години и се наоѓа на околу 6 километри од центарот на Шимабара.

Најкрвавата ерупција на Унзен се случила во 1792 година, со голем проток на дацитска лава што дошла од Фуген-даке. Источниот дел од куполата Мају-јама пропаднал неочекувано по земјотрес, создавајќи лизгање на земјиштето во заливот Аријаке. Ова предизвикало мегацунами што достигнало висина од 100 метри и смрт на околу 15.000 луѓе. До 2011 година оваа ерупција била најлошата ерупција поврзана со вулкански ерупции во Јапонија^[2].

1990-1995 година

По 1792 година, вулканот останал заспан до ноември 1989 година, кога имало земјотрес на околу 20 километри под и 10 километри западно од Фугендејк. Во текот на следната година, земјотресите продолжиле а нивните хипоцентри постепено мигрирале кон врвот. Првите експлозии започнале во ноември 1990 година, а лавата започнала да се појавува на 20 мај 1991 година.^[3].

Заканата од понатамошни катастрофални настани ги поттикнало на властите да ги евакуираат 12.000 жители од своите домови. На 3 јуни 1991 година, вулканот избил насилно, најверојатно како резултат на депресијацијата на магматскиот столб по лизгање на земјиштето во кратерот. Пирокластичкиот проток предизвикан од колапсот на лавината купола достигнал 4,5 километри од кратерот и ги зал животите на 43 научници и новинари, вклучувајќи ги вулканолозите Катја и Морис Крафт и Хари Гликен^[4]^[5].

Помеѓу 1991 и 1994 година, вулканот генерирал најмалку 10.000 мали пирокластични текови, уништувајќи околу 2.000 куќи. Од 1993 година натаму, стапката на лавина ефузија постепено се намалувала, а ерупциите дошле до својот крај во 1995 година. Оттогаш обилните дождови често го ремобилизираат пирокластичниот материјал, генерирајќи лахари. Ниаспи биле изградени во неколку речни долини за да ги канализираат лахарните текови подалеку од ранливите области, и се развиени и распоредени системи за предупредување и планови за евакуација.

Вулканот е прогласен за Декаден вулкан, идентификувајќи се како достоен за одредена студија како дел од програмата на ООН за намалување на природните катастрофи, земајќи ја предвид неговата историја на експлозивни ерупции и близината до населените места.