Теодор Крачун
Теодор Димитријевиќ Крачун или Крачун (Крачуновиќ) Теодор (роден во втората четвртина на XVIII век - Сремска Каменица или Сремски Карловци 10 април 1781 година.
Бил сликар, иконограф и портретист и еден од најзначајните српски барокни сликари од 18 век. Своите дела ги создавал во Војводина. Во својата работа, тој го комбинирал традиционалниот уметнички јазик со уметничките концепции на барокот и рококото. За него, во 1942 година се велело: „ги надминува сите претходници. . . првиот вистински господар меѓу поновите српските сликари, неоспорен слава на српската барок ".[1]
Биографија уреди
Захари Орфелин, неговиот колега сликар, во еден напис го нарекува „ветерница“, поради неговата алчност кога станува збор за склучување зделки. Го викале и „Сегединец“.[2]
Прекарот Крачун погрешно се поврзува само со Романците, кои го нарекуваат христијански празник Божиќ со името „Крациун“. На романски, зборот е изведен од латинскиот термин „креација“ или „calatio“ (свикување на народот од страна на свештеникот на првиот ден од месецот). Божиќ слично го нарекуваат и другите народи, како што се Унгарците - „Карачони“ но и словенските народи. Така, Словаците велат - „Крачун“, Бугарите - „Крачун / ек“, Русите - „Корочун“. Се смета дека зборот „крачун“ е од словенско потекло, изведен од глаголот „корчити“, т.е. да зачекори, да влезе во нов период. Тој прасловенски, пагански збор бил изгубен во говорот на Србите, бидејќи бил целосно потиснат со христијанскиот термин „Божиќ“, т.е. „малиот Бог“. Но, неговото постоење сè уште се јавува со крстното име „Крачуниште“, или во името на селото во Србија „Крачуниште“.[3] Во еден преглед на симболиката на христијанските празници, толкувањето на рускиот и белорускиот термин го поврзува поимот „крачун“, што значи - „празник на мртвите“.[4]
Дела уреди
По неговите учители по иконографија, Крачун секако студирал на Сликарската академија во Виена, како и неговиот пријател сликарот Јаков Орфелин. Познатата икона на св. Јован во црквата на манастирот Џипше,[5] која ја нацртал во 1753 година. Тој му помагал на мајсторот Димитрије Бачевиќ при работата на иконостасот на манастирската црква во Крушедол; подоцна Беочин. Познато е дека сликал иконостас во сремските села Нештин и Лаќарка, во манастирот Привина Глава, во Сомбор (со Исајловиќ)[6], стариот иконостас во капелата на Карловачката митрополија и дека иконостасот на Карловачката катедрала ја работел со Јаков Орфелин. Според еден опис на Бачка од 1866 година, се наведува дека тој работел на иконостасот во Богчиновац кај Апатин, пред 1760 година.Кога Србите се преселиле од Богчиновац во Стапар, ги пренеле иконите од иконостасот и царските двери од нивната напуштена црква.[7] Како што се чини дека Димитријевиќ го добил името и по неговиот татко, постојат записи дека тој сликал во Беочин и во Крушедол.[8]
Крачун се занимавал и со портретирање, а еден од неговите портрети на Павле Ненадовиќ дал да биде исечен во бакар во Виена. Се верува дека ќе се најдат некои од делата на Крачун, но и од овие што се познати, се знае дека тој бил еден од најдобрите српски мајстори во 18 век. Крачун се придржувал до древниот српско-византиски стил на зоографија, а во своите портрети ја забележал вештината на западната уметност на портретирање и во тоа време покажувал необични квалитети, а неговата четка понекогаш изгледала изненадувачки импресивна.
Тој ги насликал следниве иконостастаси:
- Манастирот Беоцин (1766 г.)
- Манастир Хопово (1770 г)
- Сомбор - црквата Свети Ѓорѓија (1772 г.)
- Лаќарак и Нештин (1773)
- Сремска Митровица (1775 г.)
- Сусек (1779 г.)
- Соборен храм во Сремски Карловци (1780—1781), заедно со Јаков Орфелин.
Сликал и портрети на: митрополитот Павле Ненадовиќ, Јован Ѓорѓевиќ, Викентије Јовановиќ-Видак.
Галерија уреди
-
Крачун - Покровител на Пресвета Богородица, Српски музеј во Сантадреја -
Теодор Крачун - Крштевањето Христово (Галерија Матица Српска) -
Теодор Крачун - Барајќи го Мојсеј (Галерија Матица Српска)
.jpg)
.jpg)
Наводи уреди
- ↑ "Просветни гласник", Београд 1942. године
- ↑ "Србски народни лист", Будим 1840. године
- ↑ "Српски народ", Београд 1943. године
- ↑ "Просветни гласник", Београд 1902. године
- ↑ "Српски сион", Карловци 1904. године
- ↑ "Школски лист", Нови Сад 31. јул 1866. године
- ↑ "Школски лист", Нови Сад 1866. године
- ↑ "Српски сион", Карловци 1905. године
