Соборен храм во Сремски Карловци

Соборниот храм Свети Никола во Сремски Карловци е главната и најголемата православна црква во Сремски Карловци, која се наоѓа веднаш до некогашното седиште на Српската патријаршија, старата патријаршиска палата, денес епископски двор на Сремската епархија на Српската православна црква.

Соборен храм во Сремски Карловци - внатрешност

Соборниот храм на Српската православна црква Сремски Карловци

Соборната црква во Сремски Карловци е централна црква на епархијата.

Историја

Изградбата на Соборниот храм Свети Никола во Сремски Карловци започнала во 1758 година, по поттик на карловачкиот митрополит Павле Ненадовиќ, според плановите направени во Виена, на местото на старата црква од турско време. Главни градители биле Коста Цинкарин и Германецот Јоханис. Во 1760 година, кулата и куполата биле изградени според дизајнот на Захариј Орфелин, а црквата била целосно завршена во 1762 година.

На крајот на 18 век, катедралата била тешко оштетена во пожар, а за прв пат била обновена во 1805 година.

Договорот за сликање на иконостасот е склучен во 1780 година, со сликарите Теодор Крачун и Јаков Орфелин. Празничните икони и врати се на Крачун, додека другите икони се дело на Орфелин.

Во 1811 година Соборниот храм бил реновиран со значителни промени, кои на црквата и дале неокласични одлики. Еден век подоцна (1911 година) бил повторно изграден и наместо барокот, добил ренесансна фасада. Од дадената обнова црквата го зачувала својот изглед.

Последното реновирање на катедралата се случило во 2011 година.

Благодарност до епископот Сремски и свештенството на црквата, а со поддршка на Фондот за Сремски Карловци - Покраинска Влада на АП Војводина, во текот на 2020 г. Целосно е реновирана фасадата на Соборниот храм

Опис на зградата

Соборниот храм во Сремски Карловци

Станува збор за еднокорабна градба со полукружна апсида на исток и две високи барокни камбанарија на запад. Внатрешниот простор е поделен на пет кораби, меѓу олтарот и наосот има висока олтарна преграда. За прв пат била обновена по големиот пожар во 1799 година, а големи промени на фасадата биле направени во 1909 година. според дизајните на архитектот Владимир Николиќ, кој вовел елементи на неокласицизмот.

Иконостасот претставува кулминација на уметничките достигнувања на барокното сликарство во уметноста на Војводина. Софистицираност на форма, декоративна боја, сликовит израз, декоративни позадини се одликите на Крачун е сликата на иконостасот, а Орфелин покажал целосна зрелост на неговиот талент на овој иконостас, особено на престолните икони, чиј концепт и стил подоцна ќе се повтори и во други цркви.

Важност

Соборниот храм Свети Никола во Сремски Карловци е еден од најважните храмови на Српската православна црква и има огромно религиозно значење за Србите.

Храмот има и големо културно и историско значење. Заводот за заштита на спомениците на културата на Војводина ја категоризирал катедралата како културно богатство од исклучително значење, бидејќи покрај фреските, сликите на Паја Јовановиќ и други вредни верски и уметнички предмети, има и две реликвии - делови од моштите на Драга. Српскиот архиепископ Свети Арсениј Сремец и Чудотворната икона на Пресвета Богородица Бездинска.

Сликарство на Паја Јовановиќ во храмот

Паја Јовановиќ насликал девет големи масла на платно. Овие платна биле отстранети од ѕидовите на црквата и биле обновени за прв пат по сто години во 2010 година. Се работи за сликите: „Беседа на Елеонската Гора“, „Мојсеј ги прима таблите на законот“, „Палење на моштите на Свети Сава во Врачар“, „Свети Сава ги помири браќата“, „Крунисување на Стефан Првокрунисан “, „Крал Милутин. „, „Соломон Мудриот“, „Свети Јован Дамаскин “ и „ Крал Давид“. Во оваа катедрала се чува иконата на Свети Ѓорѓи, како и делото на Јовановиќ. Иако релативно малку познати, овие дела на големиот српски сликар биле заштитени како „движен културен имот“ во 1949 година, но околностите во кои биле насликани од современ уметник кој немал искуство во ѕидното сликарство не биле целосно разјаснети. Историчарот на уметност Никола Кусовац навел дека овие слики најверојатно се создадени во периодот од 1906 до 1912 година. Во прилог на тоа говорат занаетчиската перфекција, посветлата боја и одредена украсност во изразот, што е карактеристично и за големите композиции на Јовановиќ како „Женидбата на Душан“, „Таковско востание“ или „Душановиот код“. Кусовац смета дека договорот за изработка на карловачките слики бил склучен неколку години пред нивното создавање, уште во времето на патријархот Георгиј Бранковиќ, на што упатува портретот на патријархот на Стефан Дечански на северниот трон на црквата. Академик Дејан Медаковиќ напиша дека во некои од овие дела може да се забележи влијанието на назаренските асоцијации, особено во „Беседа на гората“, која се одликува со светли бои и дидактичка наративност. Целиот црковен опус на Јовановиќ како да не произлезе од значајни уметнички истражувања и размислувања. Сликарот сакал да покаже дека е способен да работи во духот на современите уметнички тенденции, но овие аспирации се состојат од занаетчиство и форма, а им недостига современ начин на размислување. Постои и верзија дека овие девет дела Јовановиќ прв ги направил за црквата Св. Ѓорѓи во Опленац, подарок на кралот Петар Први Караѓорѓевиќ од 1910 година,. но тие слики, наводно, не биле по волја на кралот. Големиот сликар, велат, се налутил и решил овие платна да ги подари на црквата во Сремски Карловци.

Надворешни врски

• САНУ - Споменици на културата
• Туристичка организација на Србија - Соборен храм во Сремски Карловци
• Републички завод за заштита на спомениците на културата
• Официјална страница на Српската православна црква - „250 години Соборен храм во Сремски Карловци“ Архивирано на 9 јуни 2018 г.
• Туристичка организација на Сремски Карловци
• катедрала