Википедија

Селимова џамија (Никозија)

архитектонски споменик во Никозија, Кипар

Селимова џамија (грчки: Τέμενος Σελιμιγιέ; турски: Selimiye Camii), историски позната како катедрала на Света Софија или Ајасофија џамија (турски: Ayasofya Camii) — поранешна христијанска катедрала претворена во џамија, која се наоѓа во Северна Никозија. Историски била главната џамија на градот. Џамијата Селимије е сместена во најголемата и најстарата сочувана готска црква на Кипар (внатрешни димензии: 66 X 21 m) веројатно изградена на местото на претходна византиска црква.

Селимова џамија
Τέμενος Σελιμιγιέ / Selimiye Camii
Поглед кон Селимовата џамија
Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 526: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Cyprus" does not exist
Основни податоци
МестоСеверен Кипар
Координати35°10′35″N 33°21′52″E / 35.1765° СГШ; 33.3645° ИГД / 35.1765; 33.3645
Припадностсунизам (1570–денес)
ЕпархијаОкруг Лефкоша (де факто)
Округ Никозија (де јуре)
Земја Северен Кипар (де факто)
 Кипар (де јуре)
Осветен1326
Статусактивна
Архитектонски опис
Архитектонски стилГотска архитектура
Поставен темел1209
Особености
Сместивост2500
Минариња2

Севкупно, џамијата има капацитет да собере 2500 верници со 1750 m2 достапни за богослужба[1]. Тоа е најголемата преживеана историска градба во Никозија и според изворите, „можеби била најголемата црква изградена во Источниот Медитеран во милениумот помеѓу појавата на исламот и доцниот отомански период“.[2] Таа била црква за крунисување на кралевите на Кипар.

Историја

уреди

Поранешна византиска црква

уреди

Името на катедралата потекнува од Аја Софија, што на грчки значи „Света мудрост“. Според Кеворк К. Кешишијан, посветувањето на катедралата на Светата Мудрост е остаток од византиската катедрала, која го заземала истото место[3]. Меѓутоа, таквата катедрала отсуствува од византиските извори и не е поврзана со никакви ископани урнатини. И покрај тоа, постојат докази за постоење на таква катедрала; еден ракопис од 11 век го спомнува постоењето на епископска црква посветена на Светата Мудрост во градот[4].

Градежништвото и периодот на Франките

уреди

Не е сигурно кога започнала изградбата на катедралата, можеби таа постепено го заменила својот грчки претходник или можеби била изградена покрај неа. Датумот наведен за поставувањето на камен-темелникот е 1209 година, а латинскиот надбискуп од Никозија одговорен за тоа е именуван во различни извори како Тиери[5] или Алберт[6]. Постојат тврдења за докази кои укажуваат на претходен датум на почеток[7], па дури и витезите Темплари можеби направиле одредени напори за изградба на нова катедрала за време на нивното владеење во 1191-92 година. Во раните години на владеењето на архиепископот Еусторж де Монтајгу (владеел помеѓу 1217 и 1250 година), се смета дека изградбата се забрзала. До 1228 година, црквата била „во голема мера завршена“ под Еусторж. Иако во некои извори се смета дека пристигнувањето на Луј IX во 1248 година за Седмата крстоносна војна дало поттик за изградбата, нема докази за ова тврдење. До крајот на 13 век биле завршени страничните патеки и голем дел од средниот кораб.

Во текот на 13 и 14 век, катедралата била оштетена двапати од земјотреси, во 1267 и 1303 година[8][6]. Земјотресот од 1267 година предизвикал значително доцнење во изградбата на наосот. Архиепископот Џовани дел Конте, го надгледувал завршувањето на наосот и нартексот до 1319 година[9] и она на средниот коридор, потпорите на апсидата, фасадата и капелата/крстилницата од 1319 до 1326 година. Тој, исто така, го иницирал украсувањето на катедралата со фрески, скулптури, мермерни екрани и ѕидни слики. Во 1326 година, катедралата била конечно осветена и официјално отворена со голема прослава[10][9].

За време на владеењето на Лузињан, катедралата служела како црква за крунисување на кралевите на Кипар. По џеновското освојување на Фамагуста, таа станала и црква за крунисување на лузињанските кралеви од Ерусалим, и конечно, лузињанските кралеви на Ерменија[11]. Во неа се одвиле и Судењата на витезите Темплари во 1310 година[2].

Иако катедралата била свечено отворена, зградата била сè уште некомплетна и во 1347 година папата Климент IV издал папска була за катедралата да биде завршена и реновирана бидејќи била погодена од земјотрес[12]. Булата дала 100-дневен период на уживање за оние кои учествувале во завршувањето на катедралата, сепак, овој напор не ја постигнало својата цел. Во тоа време биле изградени тремот и северозападната кула, а трите порти на западниот ѕид биле украсени со структури. Кралевите, пророците, апостолите и епископите биле прикажани на релјефите во три лакови.

Во 1359 година, папскиот легат на Кипар, Петар Томас, ги собрал сите грчки православни епископи на Кипар во катедралата, ги затворил и почнал да проповеда за да ги преобрати. Звукот на извици што доаѓале од катедралата собрал голема толпа надвор од катедралата, која набрзо започнала бунт за ослободување на свештениците и ги запалила вратите на катедралата. Кралот наредил да се спаси од толпата проповедникот, и да се ослободат епископите[13].

Во 1373 година, катедралата претрпела оштетувања за време на џеновските напади на Кипар[8].

Венецијански период

уреди

Земјотресот на Кипар во 1491 година сериозно ја оштетил катедралата. Еден аџија кој ја посетил опишал дека голем дел од хорот паднал, капелата на тајните зад хорот била уништена и гробницата што наводно му припаѓала на Иго III била оштетена, откривајќи го неговото недопрено тело во кралска облека и златни мошти. Златното богатство го зеле Венецијанците. Венецијанскиот сенат наредил санирање на штетата и формирал посебна комисија, која оданочувала годишен придонес од 250 дукати од надбискупот. Поправката била многу обемна и темелна; во 1507 година, Пјер Месенж напишал дека и покрај фактот што зградата била „тотално урната“ пред 20 или 22 години, тогаш изгледала многу убаво[14].

Кога Венецијанците ги изградиле своите ѕидови на Никозија, катедралата Света Софија станала центар на градот. Ова ја одразувало положбата на средновековните европски катедрали, околу кои бил обликуван градот[15].

Османлиски период

уреди

За време на 50-дневната отоманска опсада на градот во 1570 година, катедралата обезбедила засолниште за голем број луѓе. Кога градот паднал на 9 септември, Франческо Контарини, бискупот од Пафос, ја одржал последната христијанска проповед во зградата, во која побарал божествена помош и го поттикнувал народот. Во катедралата упаднале отомански војници, кои ја скршиле вратата и го убиле епископот заедно со другите. Тие кршеле или исфрлале христијански предмети, како мебел и украси во катедралата и го уништиле хорот како и наосот. Потоа, тие ја измиле внатрешноста на џамијата за да ја подготват за првата петочна молитва што се организирала на 15 септември, на која присуствувал и командантот Лала Мустафа-паша и ја виделе официјалната преобразба на катедралата во џамија. Во текот на истата година, биле додадени двете минариња, како и исламските обележја како што се михработ и минберот[16].

Првиот имам на џамијата бил Моравизад Ахмет Ефенди, кој потекнувал од провинцијата Мореја на Отоманската империја[17] . Сите имами ја одржувале традицијата да се качуваат по скалите до минбарот пред петочните проповеди додека се потпирале на меч што се користел за време на освојувањето на Никозија за да означи дека Никозија е заробена со освојување[18].

По нејзиното пренамена, џамијата станала сопственост на Фондацијата Султан Селим, која била одговорна за нејзино одржување. Други донатори формирале голем број фондации за да помогнат во одржувањето[19]. Окчузаде Мехмед-паша, гувернер на Кипар во 16 век, донирале продавница за да обезбеди приход за фондацијата Султан Селим; други донации вклучуваат имоти во селата и други продавници. Фондацијата вработувала повереници (mütevelli) да се грижат за средствата и префрлувала 40.000 акќиња годишно во Медина кон крајот на 16 век[20]. За време на отоманскиот период, таа била најголемата џамија на целиот остров, а била користена неделно од отоманскиот гувернер, администраторите и елитата за петочните молитви. Кон крајот на 18 век, голема поворка која се состоела од водечките функционери на фронтот на коњи, проследени со функционери од понизок ранг, доаѓале во џамијата секој петок[19].

Петочната молитва привлекувала и голем број муслимани од Никозија и околните села. Поради гужвата што ја посетувала џамијата, до неа се развил пазар и областа станала трговски центар. Областа околу џамијата станала и центар за образование, а во близина биле изградени медреси како Големата медреса и Малата медреса[21].

Во 1874 година, по гласините дека султанот Абдулазиз ќе ја посети Никозија, на источниот крај на зградата била изградена нова порта, наречена „порта Азизије“ по името на султанот. Портата била проширување на претходно постоечкиот прозорец на Лузињан на локацијата, а во нејзината изградба биле користени парчиња мермер и друг материјал од околината. Украсите на портата вклучуваат натпис од калиграфот Ес-Сеид Ахмет Шукри Ефенди, професор по калиграфија во локалното средно училиште. Натписот се состои од пофалба на султанот и споменува дека портата била изградена по наредба на Абдулазиз од Назиф-паша. Опкружен е со две украсени фигури кои прикажуваат чемпреси. Портата потоа била користена како женски влез, а подоцна пропаднала и останала трајно заклучена[22].

Британско владеење и 20 век

уреди

Во 1949 година, имамите престанале да се качуваат до минарето за да го читаат езанот и наместо тоа почнале да користат звучници. На 13 август 1954 година, муфтијата на Кипар официјално ја преименувал џамијата во „Селимије џамија“, во чест на отоманскиот султан Селим II, кој ја предводел империјата за време на освојувањето на Кипар.

Архитектура

уреди

Хорот има околна амбуланта, но нема апсидни капели. Ова го следи планот на Нотр Дам де Париз, кој пак влијаел на голем број други катедрали, вклучително и Нотр Дам де Мант во родниот град на надбискупот Тиери. Трансептите се состојат од капели кои имаат иста висина како онаа на патеките, а се прикачени на вторите заливи западно од амбулантата. Ова го следи планот на катедралата Поатје, која е епископска црква на францускиот град Лузињан, родниот град на Куќата на Лузињан. Северниот и јужниот влез првично биле во четвртиот залив на наосот, иако портата Азизије изградена од Османлиите се наоѓа на источниот крај на катедралата. Се смета дека првичниот аранжман бил направен по моделот на катедралата Сенс[6].

Погреби во црквата

уреди

(погребување кога сè уште била црква)

Наводи

уреди
  1. ↑ „Lefkoşa'ya 3657 mümin aranıyor“. Haber Kıbrıs. 20 February 2011. Посетено на 9 January 2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 Schabel 2012, стр. 158.
  3. ↑ Keshishian, Kevork K. Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now (2. изд.). Nicosia: The Moufflon Book and Art Centre. стр. 173–8.
  4. ↑ Papacostas 2006, стр. 11.
  5. ↑ Coureas, Nicholas (1997). The Latin Church in Cyprus, 1195–1312 (illustrated. изд.). Ashgate. стр. 211. ISBN 9781859284476. Посетено на 17 March 2015.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Schabel 2012, стр. 155.
  7. ↑ Riley-Smith, Jonathan (1999). A History of the Crusades. Oxford University Press. ISBN 9780191579271.
  8. ↑ 8,0 8,1 Güven 2014, стр. 424.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Latin Cathedral of St. Sofia (Selimiye mosque)“. Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Cyprus. Посетено на 18 March 2015.
  10. ↑ Setton 1977, стр. 168.
  11. ↑ Schabel 2012, стр. 159.
  12. ↑ Papantoniou, Giorgos; Fitzgerald, Aoife; Hargis, Siobhán, уред. (2008). POCA 2005: Postgraduate Cypriot Archaeology : proceedings of the fifth annual Meeting of Young Researchers on Cypriot Archaeology, Department of Classics, Trinity College, Dublin, 21–22 October 2005. Archaeopress. стр. 18. ISBN 9781407302904.
  13. ↑ Andrews 1999, стр. 67.
  14. ↑ Enlart, Camille (1987). Gothic art and the Renaissance in Cyprus (illustrated. изд.). Trigraph Limited. стр. 88. ISBN 9780947961015.
  15. ↑ Erçin, Çilen (2014). „The Physical Formation of Nicosia in the Turkish Republic of Northern Cyprus from 13th to 15th Century“ (PDF). Megaron Journal (турски). Yıldız Teknik University. 9 (1): 34–44. doi:10.5505/megaron.2014.25733. Посетено на 15 March 2015.
  16. ↑ Alasya 2002, стр. 363.
  17. ↑ Bağışkan, Tuncer (31 May 2014). „Lefkoşa Şehidaları (1)“. Yeni Düzen. Посетено на 18 March 2015.
  18. ↑ Fehmi, Hasan (1992). A'dan Z'ye KKTC: sosyal ve ansiklopedik bilgiler. Cem Publishing House. стр. 129. Посетено на 18 March 2015.
  19. ↑ 19,0 19,1 Bağışkan 2013.
  20. ↑ Jennings, Ronald C. (1993). Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640. New York and London: New York University Press. стр. 54.
  21. ↑ Gürkan, Haşmet Muzaffer. Dünkü ve Bugünkü Lefkoşa (турски) (3rd. изд.). Galeri Kültür. стр. 117–8. ISBN 9963660037.
  22. ↑ Bağışkan 2005, стр. 101.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Селимова_џамија_(Никозија)&oldid=5241176“