Википедија

Рутенски лав

Рутенски лав (украински: Руський лев, полски: Lew ruski), украински лав, или галициски лав[1] ― златен лав на азурна позадина. Лавот бил прикажан на историскиот грб на Галициско-волинското Кнежевство, Рутенското Војводство и Западноукраинската Народна Република. За време на револуциите во Австриската Империја во 1848 година, тој станај еден од националните симболи на Украинците и на украинското националноослободително движење. Денес е прикажан на грбот на градот Лавов и неговата околна покраина, Лавовската Област.

Рутенски лав
Варијанти

Галициско-волинско Кнежевство

Рутенско Војводство

Лавов
Подробно
Употреба

Вообичаено, тој бил прикажан како крупен, поретко во од, крунисан, со сребрена или црвени оружја, потпирајќи се на златна или сребрени карпа. Најстарите слики се појавуваат на печатите на владетелите од XIV век - Јуриј I Галициски, Лав II Галициски, Јуриј II Болеслав, Владислав II Ополски. Во 15-ти и 16-ти век лавот бил присутен на големите печати на кралевите Владислав II Јагело, Александар Јагелон и Сигизмунд II Август како симбол на Русија (се мисли на источнословенските земји), заедно со полскиот орел, литванската пахонија и прускиот орел. Покраински бил користен како амблем на Лавовската Земја во облик на лав на карпа во 15 век. Во денешно време воглавно е користен како симбол на западноукраинските земји, особено во Лавов и околниот регион на Галиција. Тој бил прикажан со амблемите на украинските воени формации од дваесеттиот век - украинските сички пушкари (1914–1918) и 14-та СС-доброволна дивизија „Галиција“ (1943–1945). Бил користен како грб во полската хералдика, особено во Ченстохова и во Подкарпатското Војводство.

Историја

уреди

Галициско-волинско Кнежевство

уреди
Главна статија: Галициско-волинско Кнежевство

Рутенскиот лав првпат бил појавен на печатот на рутенскиот крал Јуриј I Галициски, датиран од почетокот на XIV век. На неговата предна страна има статична слика на владетелот на престолот, а на задната страна – вооружен јавач кој држи штит со ликот на лав на задните нозе. На печатот е натписот на латински: S[igillum] Domini Georgi Regis Rusie („Печат на господарот Георги-Јуриј, крал на Русија“), а на задната страна: S[igillum] Domini Georgi Ducis Ladimerie (печат на господарот Георги-Јуриј, принцот на (Во)лодимирија).[2]

На печатот на неговиот син Лав II Галициски е прикажан само лав без јавач; ѕверот стои на задните нозе и е свртен налево.[2]

Фигури на лавови како симболи на Русија се наоѓаат на сребрените монети на литванскиот принц Лиубартас, последниот владетел на Галициско-волинското Кнежевство (1340–1383) и неговиот син Фјодр (1384–1387). Истиот мотив се гледа и на рутенските пари, чие издавање траело за време на владеењето на полскиот крал Казимир III Велики (1349–1370), кралот Лајош I Унгарски (1370–1372, 1378–1382) и неговиот управник – кнезот Владислав II Ополски (1372–1378).

Лавов

уреди
Главна статија: Грб на Лавов

Рутенскиот лав е прикажан на печатот на кнезотВладислав од Ополски, кој владеел со територијата на поранешното рутенско кнежевство, од 1372 до 1378 година како „ господар и наследник на рутенската земја“. Тој бил и кнез на Голема Полска, во која била вклучена и Ченстохова. Околу 1377 година, градот добил грб, чиј еден од елементите била фигура на рутенски грб од печатот на Владислав. Така, најстариот преживеан градски печат на Ченстохова, кој врзува документи од 1564 и 1646 година, има слика на градска ѕидина со три зашилени кули, од кои двете се исклучително високи и крунисани со две животни: десното, лав во скок. свртен лево, а лево, орел свртен десно. Рутенскиот лав ја симболизира рутенската земја, а орелот го симболизира Војводството Ополе, сопственост на Шлезиските Пјасти. Двете фигури биле прикажани во златна боја на сина позадина.[3] Во исто време, на грбот на градот Ченстохова, рутенскиот лав зазема почесно (право) место, бидејќи го претставува кралството, додека орелот Ополе е само посебно кнежевство.[4]

Рутенскиот лав како симбол на припадност на територијата на старата Киевска Русија се наоѓа на печатите на Лавов од XIV век. Најстариот познат градски печат, прикачен на пергаментниот акт на судијата во Лавов, датира од 1359 година. На него е прикажан лав кој оди во отворената порта на градскиот ѕид со три кули. Во 1526 година, полскиот крал Сигизмунд II службено ја одобрил оваа композиција како грб на градот.[5]

  •  
    Грб на Владислав II Ополски, 1379
  •  
    Лавот од печатот
  •  
    амблем на Владислав II Ополски, 1396
  •  
    Ченстохова
  •  
    The seal of Lviv
  • Податотека:1359

Рутенија/Русија 14-16 век

уреди
Главна статија: Црвена Рутенија

На печатот на полскиот крал Владислав II Јагело од 1389 година, рутенскиот лав е прикажан како најнизок меѓу сите копнени грбови на кралството: полскиот орел, литванската пахонија, калишкиот знак, сандомиерцките ѕвезди, кујапскиот хибрид и добшинската глава. На грбот со лав стои кралскиот престол, на кој кралот величествено седи. Во подоцнежните копии на овој печат, лавот понекогаш бил прикажуван како потпрен на карпа.

Првите претстави на рутенскиот лав во европските грбови датираат од петнаесеттиот век. Конкретно, тој е присутен во „Грбот на златното руно“ (1430–1461) во групата грбови на благородништвото на Кралството Полска како грб на Рутенија/Русија, заедно со грбовите на краците на Добрзињската земја и Кујаба. Грбот на Лавовската Земја е посебен рутенски лав на сребрена карпа.

Лавот како симбол на цела Рутенија/Русија - поранешното кнежевство - е прикажан на големиот печат на полскиот крал Александар во 1504-1505 година. Тој се појавува покрај грбовите на самодоволните делови на неговата држава - Полска (сребрен орел), Литванија (пахонија) и Прусија (црн орел). Според местоположбата на хералдичките фигури, Рутенија била рангирана на третото место по Полска и Литванија, пред Прусија. Истиот мотив на грбот се наоѓа и на големиот печат на Сигизмунд II Август во 1556 година. Меѓутоа, од втората половина на шеснаесеттиот век, рутенскиот лав и прускиот орел исчезнуваат од кралските печати, попуштајќи се само на двојниот грб на Полска и Литванија.

Грбот на Конрад Гриненберг од 1480 година прикажува неконвенционален рутенски лав до литвански пахонија и полски орел: златен лав со црвени раце и сребрена борда во црн штит. Над грбот стои потписот на германски: das lannd võ Rüsen, „земјата руска (рутенска)“.[6] На почетокот на XVII век, копија од овој грб е направен од Георг Ортенбург, во кој лавот имал златни канџи, црвен јазик и сребрени заби.

Мотивот со рутенски лав е прикажан на минијатура од шеснаесеттиот век, на која е претставен источнопомеранскиот кнез Свјатополк II и неговите сопруги. Една од нив – Саломе-Ефросина, ќерка на киевскиот кнез Роман Велики и сестра на рутенскиот крал Даниел, го држел грбот во облик на златен лав на сина позадина, кој оди кон сребрената земја.

Рутенскиот пламен лав е присутен на триптихот на семејството Бабенберг (1492), на еден од грбовите на австриската војвотка Гертруда, сопругата на рутенскиот кнез принц, синот на кралот Даниел (заедно со грбовите на австриските Баден, Моравија и Штаерска).

  •  
    Гриненберг, 1480[6]
  •  
    Ортембург, 1604
  •  
    Статут, 1506
  •  
    Свјатополк II и Салом, 16 век
  •  
    Гертруда, 15 век

Лавовска Земја и Рутенско Војводство

уреди
Главни статии: Рутенско Војводство и Лавовска Земја

Малку изменетиот рутенски лав - војводскиот амблем на Лавовската Земја во облик на лав што се издига на сребрена карпа - е познат уште од 1410 година. Тој е спомнат од полскиот хроничар и архиепископ на Лавов, Јан Длугош во описот на знамето на Лавов, кое учествувало на страната на полскиот крал Владислав II Јагело во Ббитката кај Грунвалд. По создавањето на Рутенското Војводство во 1434 година, овој земски грб на Лавовската Земја станал грб на војводството и симбол на Галиција (и покрај фактот што Галициската Земја имала свој грб со чавка).

Рутенскиот лав на карпа бил користен како службен амблем на Рутенското Војводство до 1772 година, пред втората поделба на Полска, и често бил нарекуван галициски лав. Заедно со него, до шеснаесеттиот век, старата традиционална слика на рутенскиот лав на синиот штит била користена како земски и војводски грб, за што сведочат минијатурите на Ласкиот статут од 1506 година.

  •  
    Лавовска Земја, 1410
  •  
    Лавовска Земја, 1578[7]
  •  
    Рутенско Војводство, 1597[8]
  •  
    Рутенско Војводство, 17 век
  •  
    Рутенско Војводство, Варшава, 17 век
  •  
    Рутенско Војводство, 1743[9]

Австриска Империја

уреди

Револуција од 1848 година

уреди
Главна статија: Врховен рутенски совет
 
Националните рутенски бои засновани на боите на грбот со рутенскиот лав.
 
Знамето на Рутенската гарда.

За време на Револуцијата во Австриската империја во 1848 година, во Лавов бил основан Врховниот рутенски совет. Во мај, советот издал манифест до рутенското (украинско) население во регионот и го избрал рутинскиот лав за симбол на националното ослободително движење. Во манифестот стоело:[10]

Браття! сини так великої руської родини, малибисьмо самі одні на світі позістати і на даль в тім нещаснім замертвінню? Ні! Пробудил ся уже й наш лев руский і красну нам ворожить пришлість. Вставайтеж Браття, вставайте з долгого сну вашого, бо уже час! Встаньте! але не до звади і незгоди! но двигнімся разом, щоби піднести народність нашу і забезпечити дані нам свободи. Пожиткуймо з тої спосібности, абисьмо не покрили ся ганьбою перед світом і не стягнули на себе нарікання поколінь наступних. Поступаймо з другими народами в любві і згоді! Будьмо тим, чим бити можем і повиннисьмо. Будьмо народом!


Браќа! Синови на толку големо руско (рутенско) семејство, требаше ли да останеме сами на светот и далеку во таа несреќна смрт? Не! Нашиот руски (рутенски) лав веќе се разбуди и иднината ни е ветувачка. Станете, браќа, станете од долгиот сон, оти време е! Станува! но не и за расправии и несогласувања! но да се движиме заедно за да ја издигнеме нашата националност и да ги обезбедиме слободите кои ни се дадени. Ајде да живееме од тој метод, за да не се покриваме со срам пред светот и да не ги носиме на себе поплаките на идните генерации. Да постапуваме со другите народи во љубов и хармонија! Да бидеме она што можеме и мораме да победиме. Да бидеме народ!


Записниците од тајните состаноци на Советот од 18 мај 1848 година, укажуваат на тоа дека Советот одлучил за знамето на рутенската земја на рутенскиот лав, а за националните рутенски (украински) бои – жолта и сина:[11]

Важно е да се испрати писмо до Станислав со инструкции да го испечати наскоро и да каже дека знамето на рутенската земја е лав, а рутенските бои се жолта и сина.


За време на револуцијата, Васил Илницки, училишен советник и директор на Академската гимназија во Лавов, во своите мемоари се присети на извонредното воздигнување предизвикано од говорот на Грихориј Шашкевич во Станислав, кој бил на врвот со зборовите: „И рутенскиот лав ја тресе својата златна боја. огорченост“.

Главниот рутенски совет ја создал и Рутенската национална гарда, чие знаме било сина ткаенина со златен лав.

Организации

уреди

Рутенскиот лав бил еден од симболите на украинскиот соколски спортски клуб во Лавов. Повелбата на организацијата од 1892 година, која била одобрена од Министерството за внатрешни работи во Виена на 26 јули 1893 година и од галицискиот управник на 3 август истата година, наведе дека: „Знамето на општеството е рутенски лав, повикајте „расположи се“.[12] Ова било потврдено во следните статути.[13][14] На 30 мај 1911 година, списанието „Сокол“ објавило дека друштвото добило знаме од една француска фабрика: од едната страна, на сина позадина, бил златен крунисан лав што ги потпирал шепите на жолта карпа, а од другата, Свети Михаил со спуштен меч во десната рака и шамија во левата на темноцрвена позадина.[15]

Украински сички пушкари

уреди
Главна статија: Украински сички пушкари

На 6 август 1914 година, по избувнувањето на Првата светска војна, бил создадена украинската национална воена формација, Украинската сички пушкари, како дел од австроунгарската армија. Сводовите на стрелците биле украсени со рутенски лавови кои се издигнале на карпа – стариот грб на Заловската Земја, а на знамето – светиот Архангел Михаил со штит на кој беше насликан кралскиот рутенски лав.

Во 2018 година, во Лавов била откриен споменик на јунаците од Ноемврискиот ред во облик на рутенски лав – алегорична слика на млади војници кои пролеале крв за независна Украина.

  •  
    Аџилачко знаме, 1907
  •  
    Кокада на Украинските сички пушкари, 1914
  •  
    Знаме на Украинските сички пушкари
  •  
    Икона на Украинските сички пушкари, 1914

Западноукраинска Народна Република

уреди

На 13 ноември 1918 година, рутенскиот лав бил одобрен со грбот на Западноукраинската Народна Република. Конкретно, „Привремениот основен закон за државната независност на украинските земји од поранешната австроунгарска монархија“ навел дека: „Грбот на Западноукраинската Народна Република е: Златниот лав на сино поле, свртен кон негово десно“.[16] Меѓутоа, по Законот за обединување на 22 јануари 1919 година со Украинската Народна Република, рутенскиот лав отстапил на трозабецот во Галиција.

Нема страничен грб во грбот на Западноукраинската Народна Република – карпа на која лежи лав.[17] Според Роман Климкевич, оваа карпа била „историски неосновано“ продолжение на грбот, последица на преодот на Црвена Рутенија под полска власт. Законот на Западноукраинската Народна Република го зачистиле грбот од непотребните „странски влијанија, ја пресоздал неговиот стар државен облик“.

Втора светска војна

уреди

За време на Втората светска војна, рутенскиот лав станал амблем на 14-та вафен-гранадерска дивизија на СС (1-ви галициски), создадена во 1943 година од галициските Украинци. Овој симбол се сметал за регионален, галициски, и бил избран затоа што германските власти службено го забраниле националниот украински симбол - трозабецот - и не сакале да ја нагласат украинштината на формацијата.[18] Покрај лавот, на дивизискиот грб имало додатоци во облик на три круни – фигури од грбот на Кралството Галиција и Лодомерија за време на Австриската Империја (1782–1914).[19] Војниците и офицерите на дивизијата „Галиција“ носеле лента со грбот на дивизијата на ракавите. Тие, исто така, имаа слика на сребрен рутенски лав на петлиците наместо двете громови руни што им било дозволено да ги носат само членовите на германските народи.

Од почетокот на дваесет и првиот век, грбот на дивизијата „Галиција“ понекогаш бил користен како симбол од љубителите на фудбалот во Лавов.

Независна Украина

уреди
  • На 5 јули 1990 година, седницата на Градскиот совет на Лавов го одобрила современиот грб на Лавов со рутенски златен лав во од, стариот градски грб од четиринаесеттиот век.
  • На 27 февруари 2001 година, Советот на Лавовската Област го одобрил грбот на Лавовската Област со ликот на крунисан рутенски лав качен на карпа - полскиот грб на Лавовска Земја и Рутенското Војводство од петнаесеттиот век.
  • На 8 мај 2003 година, Советот на Жидачивскиот Реон го одобрил грбот на Жидачивскиот Реон со три златни лавови во од, полскиот грб на тогашниот округ од 1676 година.
  • На 15 јули 2009 година, Кабинетот на министри на Украина го одобри нацртот на големиот државен амблем на Украина. Вклучувал слика на мал грб - трозабец - во центарот, држен од поддржувачи - рутенски лав и козак со мускет.

Галерија

уреди

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Наукові записки / Львівський історичний музей... 1995: 6.
  2. ↑ 2,0 2,1 Лаппо-Данилевский 1907: 211—310; Barwiński 1909:6: 99—104; 7: 127—130.
  3. ↑ Климкевич 1972: 93.
  4. ↑ Климкевич 1972: 94—95.
  5. ↑ Гречило 2006: 38–44.
  6. ↑ 6,0 6,1 Grünenberg, K. Das Wappenbuch Conrads von Grünenberg, Ritters und Bürgers zu Constanz. 1480, f. 6.
  7. ↑ Guagnini, Alexander (1578). Sarmatiae Europeae descriptio. Kraków: Maciej Wirzbięta. f. 71v.
  8. ↑ Bielski, M. Kronika Polska. Kraków, 1597
  9. ↑ Niesiecki, K. Korona Polska. Lwów, 1728—1743.
  10. ↑ Історія політичної думки галицьких українців 1848-1914 на підставі споминів. Написав д-р Кость Левицький. Львів, 1926, С. 15—31. Цитата за: «Головна Руська Рада» у Львові // Zbruc. 02.05.2018.
  11. ↑ Головна Руська Рада. 1848-1851... 2002: 27.
  12. ↑ Центральний державний історичний архів України у Львові. Ф. 312. Оп. 1. Спр. 1. Арк. 7; Ф. 146. Оп. 25. Спр. 222. Арк. 5.
  13. ↑ Статут філії львівського Товариства гімнастичного «Сокіл». Львів, 1900. С. 2.
  14. ↑ Сова 2003
  15. ↑ Вісти з Запорожа. Львів, 1911.Ч. 54–55 (30 березня). С. 6.
  16. ↑ Конституційні акти України... 1992: 96.
  17. ↑ Климкевич, Р. Найвищі відзнаки Західно-Української Народної Республіки // Український історик. 1967. № 3—4, C. 109—123.
  18. ↑ Гайке 2012: 92.
  19. ↑ Відзнака Дивізії Галичина // Фотографії Старого Львова.

Извори

уреди
  • Дашкевич Я. Геральдичне зображення Лева в період Галицько-Волинської держави (перша половина XІV ст.) // Знак. Вісник Українського геральдичного товариства. Ч. 16. Львів, 1998. С. 6-8.
  • Гайке, В.Д. Українська Дивізія «Галичина». Історія формування і бойових дій у 1943–1945 роках / за заг. ред. В Кубійовича; пер. Р. Колісник. Тернопіль: Мандрівець, 2012.
  • Головна Руська Рада. 1848-1851: протоколи засідань і книга кореспонденції / Ін-т Історії Церкви Укр. Католиц. Ун-ту, Центр. держ. іст. архів України; упоряд. У. Кришталович та І. Сварник; за ред. О. Турія. Львів, 2002.
  • Гречило, А. Герб Львова: генеза, традиції, відродження // Історія Львова. Т. 1 (1256–1772). Львів, 2006, С. 38–44.
  • Климкевич, Р. Золотий лев Романовичів. // Шлях, Ч. 25. Філядельфія, 1963.
  • Климкевич, Р. Найвищі відзнаки Західно-Української Народної Республіки // Український історик. 1967. № 3–4, C. 109–123.
  • Климкевич, Р. Руський лев в емблемах міста Ченстохови і князя Володислава Опольського. // Український історик. 1972. № 3–4, C. 92–96.
  • Конституційні акти України. 1917-1920. Невідомі конституції України. Київ: Філософська і соціологічна думка, 1992.
  • Лаппо-Данилевский, А. Печати последних галичско-владимирских князей и их советников / / Болеслав-Юрий II Тройденович, князь Малой Руси: Сборник материалов и исследований. Санкт-Петербург, 1907. С. 211–310.
  • Наукові записки / Львівський історичний музей. Львів, 1995. Вип. 4–5.
  • Однороженко, О. Родові, династичні та територіальні знаки в литовсько-руській князівській геральдиці XIV – першої половини XVІI століть // Записки Наукового товариства імені Шевченка. Том ССLXXI: Праці Комісії спеціальних (допоміжних) історичних дисциплін. Львів, 2018. С. 366–453.
  • Сова, А. До історії прапора товариства «Сокіл–Батько» у Львові // Знак, № 29. 2003.
  • Barwiński, В. Pieczęcie książąt halicko-włodzimierskich z pierwszej polowy XIV wieku // Wiadomosci numizmatyczno-archeologiczne. 1909. Nr 6. S. 99–104; Nr 7 Архивирано на 24 септември 2021 г.. S. 127–130.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Рутенски_лав&oldid=5283423“