Википедија

Мираз

Мираз[1][2], чеиз[3][4] или приќе[5][6] - подарок што семејството на невестата му го дава на семејството на младоженецот на денот на свадбата. Многу луѓе мислат дека тоа е придонесот на семејството на невестата за идните трошоци што ги прави таа да се пресели во домот на младоженецот. Во патријархалното општество, ако невестата имала браќа, миразот што невестата го добивала за време на мажачката бил сè што добивала од родителите и немала право на друго наследство.[7] Во Македонија тоа било прекинато со законодавството по Втората светска војна, кога сите деца, и машки и женски, добиле еднакви права на наследство. Но, и покрај тоа, во многу рурални средини сè уште се одржува овој обичај, каде ќерката доброволно се откажува од својот дел од наследството. Затоа, важноста на миразот порано била поголема од сега, а материјалните износи биле поголеми.

Сандак со момински мираз
Дел од мираз во етно-куќата „Мајка Ангелина“

Ако невестата нема браќа, тогаш таа е миразџика (или миражлика) и има право да добие дел од имотот на нејзините родители како мираз или целиот имот ако нема други сестри. Миразџика денес обично се смета за ќерка единица, т.е. невеста која нема браќа или сестри. Во случај на развод, миразот му се враќа на младиот човек.

Миразот е древен обичај, а неговото постоење веројатно претходи на записите за него. Миразот сè уште се очекува и бара како услов за прифаќање предлог за брак во некои делови од светот, главно во делови од Азија, Северна Африка и на Балканот. Во некои азиски земји, споровите за миразот понекогаш резултираат со насилство врз жените, вклучувајќи убиства и напади.[8][9][10] Обичајот на мираз е најчест во културите кои се многу патријархални и очекуваат жените да живеат со или во близина на семејството на нивниот сопруг (патрилокалитет).[11] Миразот има долга историја во Европа, Јужна Азија, Африка и други делови од светот.[11]

Дефиниција уреди

Миразот е пренос на родителски имот на ќерка да се омажи (т.е. ), а не во случај на смрт на сопственикот ().[12] Миразот воспоставува еден вид брачен фонд, чија природа може значително да варира. Овој фонд може да обезбеди елемент на финансиска сигурност случај жената да остане вдовица или против несовесен сопруг, а на крајот може да обезбеди грижа за нејзините деца.[12] Миразот, исто така, може да помогне да се воспостави брачно домаќинство, и затоа може да вклучува предмети за домаќинството како постелнина и мебел.

Локално, миразот, чеизот или приќето на невестата се нарекува јахез на урду, персиски и арапски; дахез на хиндустански, dāj на пенџаби, даџо на непалски,[13] çeyiz на турски, Joutuk на бенгалски, Jazhuang на мандарински, varadachanai на тамилски, stridanam на малајалам, miraz на српски, и во различни делови на Африка како serotvana,[14] idana, sadukuat или mugtaf.[15][16]

Потекло уреди

 
Пакар за мираз, моментално во германскиот музеј во Хауенштајн .

Компаративното истражување на антропологот Џек Гауди за системите за мираз низ целиот свет, користејќи го Етнографскиот атлас, открило дека миразот е облик на наследство што се наоѓа во широк опсег на евроазиски општества од Јапонија до Ирска кои практикуваат „дивергентна деволуција“, т.е. кои им пренесуваат имот на децата од двата пола. Оваа практика се разликува од повеќето потсахарски африкански општества кои практикуваат „хомогено наследство“ во кое имотот се предава само на деца од ист пол како сопственикот на имотот. Овие африкански општества се одликуваат со пренос на „цена на невестата“, пари, стоки или имот дадени од младоженецот или неговото семејство на родителите на невестата (не на самата невеста).[17]

Гуди ја покажал историската корелација помеѓу практиката на „дивергентна децентрализација“ (мираз) и развојот на интензивното плужно земјоделство, од една страна, и хомогеното наследство (невеста) и екстензивното земјоделство (копаштво), од друга страна.[18] Потпирајќи се на работата на Естер Босеруп, Гуди забележува дека родовата поделба на трудот се разликува во интензивното земјоделство со орање и во опсежната променлива хортикултура. Во ретко населените области каде што се применува променлива култивација, најголемиот дел од работата ја вршат жени. Тоа се општества кои ја ценат невестата. Босеруп дополнително го поврзува пренасочувањето на хортикултурата со практикувањето на полигамијата, а невестата се плаќа како компензација на нејзиното семејство за загубата на работник. Во плужното (орното) земјоделство, кое главно се заснова на машки труд, се дава мираз.[19] Плужното земјоделство е поврзано со приватна сопственост, а бракот има тенденција да биде моногамен, за да се задржи имотот во рамките на јадреното семејство. Потесно семејство се претпочитани брачни партнери со цел да се задржат средствата во групата.[20]

Постои научна дебата за теоријата на Гуди. Силвија Јанагиско тврди, на пример, дека има голем број општества, вклучувајќи делови од Јапонија, јужна Италија и Кина, кои не го поддржуваат тврдењето на Гуди дека миразот е облик на женско наследување на машкиот имот. Таа забележува дека визијата на Гуди е еволутивен модел во кој овие историски варијабли веројатно не се одлучувачки фактори во денешно време.[21] Спротивно на тоа, Сузан Ман тврди и дава примери каде дури и во доцната царска Кина, миразот бил облик на женско наследство.[22]

Стенли Џ Тамбјах (соавторот на Гуди во претходното дело, „Богатството и миразот на невестити“ [23] ) подоцна тврдел дека целокупната теза на Гуди останала релевантна во Северна Индија, иако била потребна модификација за да одговара на месната ситуација. Тој истакнува дека миразот во Северна Индија само делумно се користи како фонд за брак на невестата, а голем дел оди директно во заедничкото семејство на младоженецот. Првично се добива впечаток дека тоа го негира моделот на Гуди, освен што во Северна Индија заедничкото семејство го сочинуваат родителите на младоженецот, неговите браќа и невенчани сестри во брак и нивните деца од третата генерација. Ова заедничко семејство го контролирало овој дел од миразот, кој го користеле за да го финансираат миразот на нивната ќерка/сестра. Но, кога родителите ќе умрат, а заедничкото семејство ќе се подели, ова заедничко богатство потоа се дели меѓу оженетите синови, така што на крајот миразот на невестата даден на заедничкото семејство се враќа кај неа и нејзиниот сопруг како нивен „фонд за брак“.[24]

Шлегел и Елул го проширија моделот на Гуди со понатамошна статистичка анализа на Етнографскиот атлас. Тие тврдат дека главниот фактор за одредување на видот на брачната трансакција е видот на имотот што го контролира домаќинството. Младинското богатство циркулира имот и жени, и е типично за општества каде имотот е ограничен. Миразот го концентрира имотот и го има кај класите кои поседуваат имот или кај трговците или земјопоседниците. Кога семејствата даваат мираз, тие не само што ја обезбедуваат економската сигурност на својата ќерка, туку и „купуваат“ најдобар можен сопруг, а за себе и зет.[25]

Поврзано уреди

Наводи уреди

  1. ↑ „мираз“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
  2. ↑ „мираз“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
  3. ↑ „чеиз“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
  4. ↑ „чеиз“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
  5. ↑ „приќе“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
  6. ↑ „приќе“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
  7. ↑ Goody, Jack (1976). Production and Reproduction: A Comparative Study of the Domestic Domain. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 8.
  8. ↑ „BBC NEWS – Programmes – Crossing Continents – India's dowry deaths“. 16 July 2003. Архивирано од изворникот на 7 April 2016. Посетено на 20 April 2016.
  9. ↑ „Understanding and addressing violence against women“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-03-07.
  10. ↑ „Combating Acid Violence in Bangladesh, India, and Cambodia“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2012-12-24.
  11. ↑ 11,0 11,1 „dowry | marriage custom“. Encyclopædia Britannica. Архивирано од изворникот на 2015-10-16. Посетено на 2015-10-14.
  12. ↑ 12,0 12,1 Goody, Jack (1976). Production and Reproduction: A Comparative Study of the Domestic Domain. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 6.
  13. ↑ Stevan Harrell and Sara A. Dickey, "Dowry Systems in Complex Societies", Ethnology, Vol. 24, No. 2 (April 1985), pp. 105–120. JSTOR 3773553.
  14. ↑ John L. Comaroff (1981), Rules and Processes, University of Chicago Press, 0-226-11424-4; Chapter 6
  15. ↑ Anderson, S (2007). „"The economics of dowry and brideprice" in the“. Journal of Economic Perspectives. 21 (4): 151–174. doi:10.1257/jep.21.4.151.
  16. ↑ Charles Mwalimu (2007), The Nigerian Legal System: Public Law, Volume 1 ( 978-0-8204-7125-9), pp. 546–551.
  17. ↑ Goody, Jack (1976). Production and Reproduction: A Comparative Study of the Domestic Domain. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 7.
  18. ↑ Goody, Jack (1976). Production and Reproduction: A Comparative Study of the Domestic Domain. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 27–29.
  19. ↑ Goody, Jack (1976). Production and Reproduction: A Comparative Study of the Domestic Domain. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 32.
  20. ↑ Goody, Jack (1976). Production and Reproduction: A Comparative Study of the Domestic Domain. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 33–34.
  21. ↑ Yanagisako, Sylvia (1979). „Family and Household: The analysis of domestic groups“. Annual Review of Anthropology. 8: 171–72. doi:10.1146/annurev.an.08.100179.001113.
  22. ↑ Mann, S. (2008). Dowry Wealth and Wifely Virtue in Mid-Qing Gentry Households. Late Imperial China, 29(1S), 64–76.
  23. ↑ (Cambridge University Press, 1973)
  24. ↑ Tambiah, Stanley J. (1989). „Bridewealth and Dowry Revisited: The posit of women in Sub-Saharan Africa and North India“. Current Anthropology. 30 (4): 426. doi:10.1086/203761.
  25. ↑ Schlegel, Alice; Eloul, Rohn (1988). „Marriage Transactions: Labor, Property, Status“. American Anthropologist. 90 (2): 291–309. doi:10.1525/aa.1988.90.2.02a00030.

Литература уреди

  • Hirsch, Jennifer S., Wardlow, Holly, Modern loves: the Anthropology of Romantic Courtship & Companionate Marriage, Macmillan, 2006. ISBN 0-472-09959-0. Cf. Chapter 1 "Love and Jewelry", on contrasting a dowry and a bride price.
  • Kaplan, Marion, ed. The Marriage Bargain. Women and Dowries in European History (1985).
  • Kirshner, Julius. Marriage, dowry, and citizenship in late medieval and renaissance Italy (U of Toronto Press, 2015).
  • "Dowry & Inheritance" edited by Smt. Basu, Women Unlimited & Kali for Women, New Delhi 2005.
  • Bumiller, Elisabeth (1991). May You Be the Mother of a Hundred Sons: A Journey Among the Women of India. Ballantine Books. стр. 59.
  • Laurel Remers Pardee (1996). „The Dilemma of Dowry Deaths: Domestic Disgrace or International Human Rights Catastrophe?“. Ariz. J. Int'l & Comp. L. 13: 491, 501.
  • Jaising, Indira (July 2014). „Concern for the Dead, Condemnation for the Living“. Economic & Political Weekly. 49 (30).
  • Laurel Remers Pardee (1996). „The Dilemma of Dowry Deaths: Domestic Disgrace or International Human Rights Catastrophe?“. Ariz. J. Int'l & Comp. L. 13: 491, 510.
  • Shah, Meghana (2003). „Rights Under Fire: The Inadequacy of International Human Rights Instruments in Combating Dowry Murder in India“. Conn. J. Int'l L. 19: 209, 217.
  • Anita Rao and Svetlana Sandra Correya (2011). Leading Cases on Dowry. New Delhi: New Delhi: Human Rights Law Network.
  • Suman. Nalwa and Hari Dev. Kohli (2011). Law Relating to Dowry, Dowry Death, Cruelty to Women & Domestic Violence. New Delhi: Universal Law Pub. Co. стр. 362–364.
  • Paras Diwan and Peeyushi Diwan (1997). Law Relating to Dowry, Dowry Deaths, Bride Burning, Rape, and Related Offences. Delhi: Universal Law Pub. Co. стр. 77–78.
  • Nangia, Anshu (1997). „The Tragedy of Bride Burning in India: How Should the Law Address It?“. Brook. J. Int'l L. 22: 637, 676.
  • Suman. Nalwa and Hari Dev. Kohli (2011). Law Relating to Dowry, Dowry Death, Cruelty to Women & Domestic Violence. New Delhi: Universal Law Pub. Co. стр. 211.
  • Suman. Nalwa and Hari Dev. Kohli (2011). Law Relating to Dowry, Dowry Death, Cruelty to Women & Domestic Violence. New Delhi: Universal Law Pub. Co. стр. 125.
  • B. P. Beri and Gooroodass Banerjee (1988). Commentaries on the Dowry Prohibition Act, 1961. Lucknow: Eastern Book Co.
  • Agrahari, Gunjan (2011). Law Relating to Dowry Prohibition, Cruelty, and Harassment: An up-to-Date, Lucid, and Exhaustive Commentary with Case Law on the Dowry Prohibition Act, 1961. Delhi: India Law House. стр. 36–55.
  • Banerjee, Priya R. (January 2014). „Dowry in 21st-Century India: The Sociocultural Face of Exploitation“. Trauma, Violence & Abuse. 15 (1): 34–40. doi:10.1177/1524838013496334. PMID 23897921. S2CID 27092256.
  • Teays, Wanda (Fall 1991). „The Burning Bride: The Dowry Problem in India“. Journal of Feminist Studies in Religion. 7 (2): 29–52.

Надворешни врски уреди

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Мираз&oldid=4998391“