Махидевран
Махидевран султан или Ѓулбахар (родена околу 1500 - починала на 3 февруари 1581 во Бурса) — главна жена на османлискиот султан Сулејман Величествениот пред Хурем Султан и мајка на Шехзаде Мустафа.
| Махидевран султан османски турски: ماه دوران [1] | |
|---|---|
 Гробот на Махидевран се наоѓа во мавзолејот на Шехзаде Мустафа во Бурса | |
| Роден(а) | ок. 1500 Кавказ |
| Починал(а) | 3 февруари 1581 (80–81 години) Бурса, Османлиско Царство |
| Почивалиште | |
| Сопружник | Сулејман Величествениот |
| Деца | Шехзаде Мустафа Шехзаде Ахмед Разије Султана |
| Вероисповед | ислам |
Етмологија
уредиИмето на Махидевран (отомански: ماه دوران) значи „онаа што е секогаш убава“, „онаа на која убавината никогаш не и се губи“ или „убавица на векот“. Некои извори ја нарекуваат Ѓулбахар што значи „пролетно цвеќе“.
Титула и статус
уредиТаа често била нарекувана „Махидевран Султан“ во популарни историски книги и телевизиски серии[2][3][4]. Некои историчари ја нарекуваат и Махидевран хатун[5][6][7][8][9]. Според Лесли П. Пирс поради бракот помеѓу Сулејман Величествениот и Хурем Султан (1531 или 1534), а подоцна создавање на титулата Хасеки Султан за Хурем Султан, сите османлиски конзорти вршеле алтернатива врз кралската титула „Хатун“[10].
Иако Махидевран не била Хасеки, таа му била мајка на Шехзаде Мустафа, најстариот син на актуелниот султан и имал најголем потенцијал како наследник на престолот. Оттука може да се утврди дека таа имала големо влијание во харемот на Сулејман: според отоманската традиција, таа била главен сопружник. Како главен сопруг, таа била на второ место на рангирањето по Валиде Султан во харемот[11]. Сепак, таа била заменета како главна сопруга од Рокселана, кога Сулејман ѝ ја дал титулата Хасеки султан, и на крајот ја ослободил и се оженил со неа во една прекрасна свечената церемонија, прогласувајќи ја Хурем за своја законска жена.
Животот со Сулејман
уредиМахидевран, меѓу седумнаесте жени на списокот од харемот на Сулејман додека тој бил гувернер на Маниса. Махидевран станала омилена на султанот[12][13](можеби на 15-годишна возраст, кога Мустафа е роден во 1515 година, додека тие биле во Маниса). Таа можеби родила уште еден син, Шехзаде Абдулах[4].
Кога Селим I починал во 1520 година, Сулејман се преселил во Цариград, главниот град на Отоманското Царство, заедно со неговото семејство да се искачи на престолот. Во 1521 година, Сулејман изгубил два сина, деветгодишниот Махмуд и неговото дете Мурад. Со тоа Мустафа станал најстариот од империјата[14]. Махидевран станала Baş kadin на Сулејман[15][16][17]. Во харемот во Топкапи-сарај, Махидевран имала многу влијателен соперник, Хурем Султан (исто така познат како Roxelana во Европа), која наскоро се покажа како омилена на Сулејман[14].
Хурем го родила својот прв син Шехзаде Мехмед во 1521 година, а во 1524 и идниот султан Селим II, уништувајќи го статусот на Махидевран како мајка на единствениот син на султанот[18]. Соперништвото меѓу двете жени било делумно потиснато од Ајше Хафса Султан, мајката на Сулејман[19]. Според извештајот на Навагеро[20] , како резултат на жестоко соперништво, Махидевран ја претепала Хурем речиси до смрт, а тоа многу го налутило на Сулејман.
Султанот високо ја негувал Махидевран во харемот заедно со Хурем. Но, од 1526 година, тој престанал да ѝ оддава внимание на неа и ја посветил нејговата љубов кон Хурем.
Во 1533 или 1534 (точниот датум е непознат), по заминувањето на Махидевран во Маниса, Сулејман склучил брак со Хурем во една прекрасен свечената церемонија, каде што Хрем станала замена на Махидевран како главна придружничка. Сепак, таа остана Birinci Kadin Сулејман (прва жена).
Мустафа во провинцијата
уредиСпоред турските традиции, сите кнезови (шехзаде) се очекувало да работат како провинциски гувернери (санџак-бег), како дел од нивната обука. Мустафа бил испратен во Маниса во 1533 година, со формалната церемонија и Махидевран го придружувала. Опишувајќи го својот двор (Дијарбакир) во близина на границата со Сефевидите, Басано околу 1540 пишувал дека принцот го имал "најубавиот и славниот двор, не помал од онаа на неговиот татко" и дека "неговата мајка, која беше со него, му дава упатства во тоа како да се направи со љубовта од страна на луѓето". Но, во 1542 тој бил назначен за санџак-бек во Амасија. До 1546 година уште три сина на Сулејман учествувале во војните и натпреварот за сукцесија започнал меѓу четирите кнезови, иако султанот ќе живее уште дваесет години. Амбасадорот Бернадо Навагеро, во својот извештај во 1553 година, ги опишал напорите од страна на Махидевран да го заштити својот син: "Мустафа, со него неговата мајка, која остварува голема внимателност да го чуваат од труење и го потсетува секојдневно дека нема ништо друго освен тоа да се избегне, како и се вели дека тој има безгранична почит за неа".
Мустафа бил неизмерно популарен принц. Кога имал само девет години, некои венецијански амбасадор објавија дека "тој има извонреден талент, тој ќе биде воин, многу е сакан од страна на јаничарите и врши големи подвизи". Во 1553 година, кога Мустафа имал триесет и осум години, Навагеро напишал: "Невозможно е да се опише колку е сакан и посакуваната од страна на сите како наследник на престолот." Гласини и шпекулации, рече дека кон крајот на долгото владеење Сулејман, запре соперништвото меѓу синовите на султанот и тоа стана очигледно. Освен тоа, Хурем Султан и на Големиот везир Рустем паша го свртеле султанот против Мустафа и Мустафа беше обвинет за предизвикување немири. За време на походот против сефевидска Персија во 1553, Сулејман нареди Мустафа да биде убиен под обвинение за планирање за да го собори неговиот татко; неговата вина за предавство за кои тој беше обвинет оттогаш ниту се докажани ниту побиени.
Махидевран била на чело на харемот на Мустафа, таа ја реновирала џамијата основана од страна на Ајше Хафса Султан во Маниса. Таа, исто така, утврдила и повеќе добротворни организации во двете Коња и Амасија.
До самиот крај на животот на нејзиниот син, Махидевран се обидела да го заштити Мустафа од политичките соперници, а веројатно и одржувала мрежа на информатори, со цел да го стори тоа. Амбасадорот Тревисано во 1554 напишал дека од денот кога бил убиен Мустафа, Махидевран испратила гласник до Мустафа предупредувајќи го за плановите на неговиот татко да го убие. Мустафа за жал ја игнорирал пораката; според Тревисано, тој постојано одбивал да ги послуша предупредувањата од неговите пријатели, па дури и неговата мајка.
Доцни години и смрт
уредиНеколку години по смртта на нејзиниот син, Махидевран Султан живеела проблематичен живот. Таа отишла во Бурса, каде што нејзиниот син бил погребан и Махидевран станала последната наложница која што се пензионирала во Бурса. Таа не била во можност да ја плати киријата на куќата во која живеела и своите слуги се потсмевале и ибиле дадени на локалните пазари. Ситуација на Махидевран била подобрена кон крајот на владеењето на Сулејман кога нејзините долговите биле платени по налог на султанот и за неа била купена куќа, веројатно од единствен преживеан син на Сулејман, полубрат на Мустафа и идниот султан, Селим. Финансиски безбедна, Махидевран имала доволно приходи за да се создаде фонд за одржување на гробот на нејзиниот син.
Нејзината рехабилитација била можна само по смртта на нејзиниот соперник, Хурем Султан, во 1558 година. Махидевран починал во 1581 година што го надживеала султан Сулејман и сите негови деца. Била погребана до гробот на Шехзаде Мустафа.
Појава во литературата и популарната култура
уредиВо 2003 година,во минисеријата ''Хурем Султан'', Махидевран е играна од страна Турската глумица Хатиџе Аслан. Во 2011-2014 ТВ серија Величествениот, Махидевран Султан е толкувана од Турската глумица Нур Фетахолу.
Наводи
уреди- ↑ Sakaoğlu, Necdet (April 2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi. стр. 26–27.
- ↑ Murphy, Leeann (2014-12-23). Moon Istanbul & the Turkish Coast: Including Cappadocia (англиски). Avalon Travel. ISBN 9781612386140.
- ↑ Forsey, Alicia McNary (2009-01-01). Queen Isabella Sforza Szapolyai of Transylvania and Sultan Süleyman of the Ottoman Empire: A Case of Sixteenth-century Muslim-Christian Collaboration (англиски). Edwin Mellen Press. ISBN 9780773446533.
- ↑ 4,0 4,1 Fisher, Alan (1993-01-01). Süleymân The Second [i.e. the First] and his time (ed. by H.İnalcık and C.Kafadar) (англиски). Isis Press.
(Mahidevran Sultan), mother of several sons, including Abdullah. p.10
- ↑ Uluçay, M. Çağatay (1971-01-01). Harem. II (турски). Türk Tarih Kurumu Basımevı. стр. 45.
- ↑ Tuğlacı, Pars (1985-01-01). Osmanlı Saray Kadınları (турски). Cem Yayınevi. стр. 189, 315, 359.
- ↑ Yalçın, Soner (2008-01-01). Siz kimi kandırıyorsunuz! (турски). Doğan Kitap. стр. 159, 369. ISBN 9789759917098.
- ↑ Altındal, Meral (1993-01-01). Osmanlıda harem (турски). Altın Kitaplar Yayınevi. стр. 242.
- ↑ Türk Tarih Kongresi: Kongrenin çalişmaları, kongreye sunulan tebliğler (турски). Kenan Matbaası. 1960-01-01. стр. 429, 771.
- ↑ Peirce 1993, стр. 108.
- ↑ Ferriman, Z. Duckett. Turkey and the Turks (англиски). Рипол Классик. стр. 251, 252. ISBN 9781172414314.
- ↑ Zilfi, Madeline (2010-03-22). Women and Slavery in the Late Ottoman Empire: The Design of Difference (англиски). Cambridge University Press. стр. 168. ISBN 9780521515832.
- ↑ Singer, Amy (2012-02-01). Constructing Ottoman Beneficence: An Imperial Soup Kitchen in Jerusalem (англиски). SUNY Press. стр. 67. ISBN 9780791488768.
- ↑ 14,0 14,1 Leslie P., Peirce (1993). „Wives and Concubines: The Fourteenth and Fifteenth Centuries“. The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York, NY: Oxford University Press. стр. 55–56. ISBN 978-0-19-508677-5.
|access-date=бара|url=(help) - ↑ Uluçay, M. Çağatay (1971-01-01). Harem. II (турски). Türk Tarih Kurumu Basımevı. стр. 45.
- ↑ Tuğlacı, Pars (1985-01-01). Osmanlı Saray Kadınları (турски). Cem Yayınevi. стр. 189, 315.
- ↑ Sakaoğlu, Necdet (2007-01-01). Famous Ottoman women (англиски). Avea.
- ↑ „Encyclopedia of the Ottoman Empire“. Архивирано од изворникот на 2008-06-01. Посетено на 2016-05-20.
- ↑ Selçuk Aksin Somel: Historical Dictionary of the Ottoman Empire, Oxford, 2003, ISBN 0-8108-4332-3, p. 123
- ↑ Peirce 1993, стр. 59-60.