Википедија

Кордопски Емират

историска држава на Пиринејскиот Полуостров

Кордопски Емират (арап. إمارة قرطبة или Омајадски Кордопски Емират [2][3][4] — средновековно исламско кралство на Пиринејскиот Полуостров.

Кордопски Емират
إمارة قرطبة  (арапски)
Imārat Qurṭubah
←
756 – 929 →
Местоположба на Кордоба
Кордопскиот Емират во 929 година (зелено)
Главен град Кордоба
Јазици Андалусиски арапски, берберски, мозарапски, Средновековен хебрејски јазик
Вероисповед Сунитски ислам, Јудаизам, Римокатоличка црква
Уредување Исламска апсолутна монархија
Историја
 -  Абд ал-Рахман I се прогласил за емир на Кордоба 15 мај 756
 -  Абд ал-Рахман III се прогласил за калиф на Кордоба[1] 16 јануари 929
Валута Дирхам
Денес во Португалија
Шпанија

Териториите на емиратот во јужна Иберија, сместени во она што Арапите го нарекувале Ал-Андалус, биле дел од Омејадскиот Калифат од почетокот на 8 век н.е. Откако калифатот бил соборен од Абасидската револуција во 750 година, омајадскиот принц Абд ар-Рахман I побегнал од поранешниот главен град Дамаск и основал независен емират во јужна Иберија во 756 година.

Главниот град на провинцијата Кордоба (арап. قرطبة) станал главен град и за неколку децении прераснал во еден од најголемите и најпросперитетните градови во Медитеранот. Откако првично ја признал легитимноста на абасидскиот калиф во Багдад, во 929 година емирот Абд ал-Рахман III прогласил независност на калифатот во Кордоба, прогласувајќи се себеси за калиф.

Историја уреди

Родерик бил визиготскиот крал кој владеел со Хиспанија, подоцна наречена од Арапите како ал-Андалус, од 710 до 712 н.е. Омајадскиот калифат претходно извршил мали напади на јужниот дел на Иберија против Визиготите, но целосното освојување започнало дури во април 711 година, кога војската предводена од Тарик ибн Зијад го преминала тесниот канал што ја делел јужна Хиспанија од Северна Африка; областа денес е позната како Гибралтар, од арапскиот Jabal Ṭāriq (جبل طارق), кое во превод значи „планина Тарик“.

По преминувањето во Хиспанија, силите на Тарик се судриле со војската на Родерик на бреговите на реката Лукос. Визиготските сили биле поразени, а Родерик бил убиен, оставајќи отворен пат кон Хиспанија, а потоа и во Западна Европа. По Омајадското арапско освојување на Хиспанија во 711–718 година, Пиринејскиот Полуостров бил основан како провинција (вилаја) на Омајадскиот калифат. Владетелите на оваа провинција го основале својот главен град во Кордоба и ги добиле административните титули вали или емир.[5]

Во 756 година, Абд ал-Рахман I, принц на собореното кралско семејство Омајади, одбил да го признае авторитетот на Абасидскиот Калифат и станал независен емир на Кордоба. Тој бил во бегство шест години откако Омајадите ја изгубиле позицијата калиф во Дамаск во 750 година од Абасидите. Со намера да ја врати позицијата на моќ, тој ги поразил постојните муслимански владетели на областа кои му пркоселе на владеењето на Омајадите и обединил различни локални феуди во независноемирство.[6] Сепак, ова прво обединување на Ал-Андалус (вклучувајќи ги градовите Толедо, Сарагоса, Памплона и Барселона) под Абд ал-Рахман траело повеќе од 25 години пред за да се заврши.

Во текот на следниот век и половина, неговите потомци продолжиле како емири на Кордоба, со номинална контрола над остатокот од Ал-Андалус, а понекогаш дури и делови од западен Магреб, но вистинската контрола на својата територија секогаш им била доведувана во прашање, особено над маршевите долж христијанската граница, нивната моќ варирала во зависност од компетентноста на поединечниот емир. На пример, моќта на емирот Абдула ибн Мухамед ал-Умави ( ок. 900) не се протегала подалеку од самата Кордоба.

По искачувањето на престолот на Абд ал-Рахман III, во 912 година, политичкиот пад на веќе бил повеќе од очигледен. Абд ал-Рахман III многу бргу ја вратил моќта на Омајадите низ Ал-Андалус и ја проширил и во западна Северна Африка. Во 929 година, за да го наметне својот авторитет и да стави крај на немирите и судирите што го опустошиле Пиринејскиот полуостров, тој се прогласил себеси за калиф на Кордоба, издигнувајќи го емиратот на позиција на престиж не само во споредба со абасидскиот калиф во Багдад, туку и со шиитскиот фатимидски калифат во Тунис, со кој се натпреварувал за контрола на Северна Африка. Кордопскиот Емират постепено ја изгубил моќта и во 1492 година, Гранада била преземена од христијаните, а муслиманското влијание било протерано.[7]

Култура уреди

Ал-Андалус бил подложен на источните културни влијанија, при што Абд ар-Рахман I веројатно имал интерес за сириската култура.[8] За време на владеењето на Абд ал-Рахман II, културата на Багдад станала современа, а неговото владеење се смета за врвна точка на култура и покровителство за време на периодот на Емиратите.[8][9] :  Емирот испратил емисари во абасидскиот и византискиот двор за да донесат книги за теми како што се исламските религиозни стипендии, арапската граматика, поезијата, астрологијата, медицината и други науки.[9] Абас ибн Фирнас бил меѓу најзначајните поети и полимати од овој период кои ги вратиле техничките и научните знаења со себе од исток.[9] : Во високото општество, од мажите и од жените се очекувало да научат адаб, еден вид бонтон вообичаен за Ал Андалус и другите исламски општества во тоа време. Жените, како што се кралските наложници, понекогаш биле испраќани во странство за да бидат обучени за адаб и други форми на култура.[9]  Музичарот Зирјаб бил „главен трендсетер на своето време“ создавајќи трендови во модата, фризурите и хигиената. Неговите студенти ги одвеле овие трендови со себе низ Европа и Северна Африка.[10] Тој, исто така, основал академија за уметност, музика и мода која траела неколку генерации. [9] Абд ар-Рахман II, исто така, основал работилница која произведувала официјален везен текстил познат како тираз, обичај што постоел и на исток .[8][9]

Архитектура уреди

 
Столбовите и двостепените сводови во најстариот дел од Големата џамија во Кордоба во Шпанија, основана во 785 г.

По доаѓањето на власт, Абд ар-Рахман I првично живеел во неколку палати- вили на периферијата на Кордоба, особено во онаа наречена ар-Русафа. [11] Ар - Русафа можеби првично била римска вила или римско-визиготски имот кој бил преземен и адаптиран од берберски поглавар по име Разин ал-Бурнуси, кој ја придружувал првобитната муслиманска инвазија од страна на Тарик ибн Зијад претходно тој век.[12] По неуспешниот заговор против него во 784 година, Абд ар-Рахман I дефинитивно ја преселил својата резиденција на местото на Алказар во градот.[11] Тој и неговите наследници го изградиле и континуирано го развивале Алказар претварајќи го во официјална кралска резиденција и седиште на власта во Ал-Андалус.[11] Абд ар-Рахман II бил одговорен за подобрување на водоснабдувањето и за градот и за градините на палатата.[13] Можеби изградил и Алболафија и други нории (водени тркала) покрај реката Гвадалкивир.[14] (Иако Алболафија, исто така, се припишува од историчарите или на 10 век [15] или на 12 век под Алморавидите.[16] )

Во 785 година Абд ар-Рахман I ја изградил Големата џамија во Кордоба, еден од најважните споменици на архитектурата на западниот исламски свет. Џамијата била забележлива по својата огромна хипостилска сала составена од редови столбови поврзани со двојни нивоа на сводови (вклучувајќи ги и потковицата на долниот степен) составени од наизменични црвени тули и светло обоени камења. Џамијата потоа била проширена од Абд ар-Рахман II во 836 година, кој го зачувал оригиналниот дизајн, проширувајќи ги нејзините димензии. Џамијата повторно била украсена со нови карактеристики од неговите наследници Мухамед, Ал-Мунхир и Абдалах. Една од западните порти на џамијата, позната како Баб ал-Вузара' (денес позната како Пуерта де Сан Естебан), датира од овој период и често е забележана како важен прототип на подоцнежните мавритански архитектонски форми и мотиви.[17][18][19][20]

Палатите и Големата џамија во Кордоба биле поврзани преку висок покриен премин (сабат) кој бил издигнат преку улицата меѓу нив, овозможувајќи му на калифот директен пристап до областа Максура на џамијата преку ходник зад ѕидот на киблата. Првиот сабат бил изграден од омејадскиот емир Абдалах (владеел 888-912) од безбедносни причини, а подоцна бил заменет со Ал-Хакам II кога вториот ја проширил џамијата.[18][21][22][23] :21

Оригиналната Голема џамија во Севиља [б 1] била или изградена или зголемена од Абд ар-Рахман II ок. 830 . Денес е окупирана од Колегиумската црква на Божествениот Спасител (Iglesia Colegial del Salvador), која зачува само помали остатоци од џамијата.[18] Во Мерида, по насилниот бунт, Абд ар-Рахман II изградил и тврдина, сега позната Алказаба од Мерида, која подоцна била повторно користена од витезите од Сантјаго и останува да стои и денес.[18]

Список на владетели уреди

  • Абд ар-Рахман I, 756–788
  • Хишам I, 788–796
  • ал-Хакам I, 796–822
  • Абд ар-Рахман II, 822–852
  • Мухамед I, 852–886
  • ал-Мунхир, 886-888
  • Абдалах ибн Мухамед, 888-912
  • Абд ар-Рахман III, 912-929

Поврзано уреди

Наводи уреди

  1. ↑ Azizur Rahman, Syed (2001). The Story of Islamic Spain. Goodword Books. стр. 129. ISBN 978-81-87570-57-8. [Emir Abdullah died on] 16 Oct., 912 after 26 years of inglorious rule leaving his fragmented and bankrupt kingdom to his grandson ‘Abd ar-Rahman. The following day, the new sultan received the oath of allegiance at a ceremony held in the "Perfect salon" (al-majils al-kamil) of the Alcazar.
  2. ↑ Catlos, Brian A. (2018). Kingdoms of Faith: A New History of Islamic Spain (англиски). New York: Basic Books. стр. 36 (and after). ISBN 9780465055876.
  3. ↑ Albarrán, Javier (2018). „Al-Andalus“. Во Fitz, Francisco García; Monteiro, João Gouveia (уред.). War in the Iberian Peninsula, 700–1600 (англиски). Routledge. ISBN 978-1-351-77886-2.
  4. ↑ Kennedy, Hugh (1996). Muslim Spain and Portugal: A Political History of al-Andalus (англиски). Routledge. ISBN 978-1-317-87040-1.
  5. ↑ Catlos (2018). Kingdoms of Faith. C. Hurst & Co. стр. 29. ISBN 978-1-78738-003-5.
  6. ↑ Barton, 37.
  7. ↑ Bouchard, Constance Brittain, Chief Consultant.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 M. Bloom, Jonathan; S. Blair, Sheila, уред. (2009). „Córdoba“. The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture. Oxford University Press. ISBN 9780195309911.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Catlos, Brian A. (2018). Kingdoms of Faith: A New History of Islamic Spain. New York: Basic Books. ISBN 9780465055876.
  10. ↑ 1001 inventions & awesome facts from Muslim civilization. Washington, D.C.: National Geographic. 2012. стр. 18. ISBN 978-1-4263-1258-8.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Marçais, Georges (1954). L'architecture musulmane d'Occident. Paris: Arts et métiers graphiques. стр. 153–154.
  12. ↑ Forcada, Miquel (2019). „The garden in Umayyad society in al-Andalus“. Early Medieval Europe. 27 (3): 349–373. doi:10.1111/emed.12347.
  13. ↑ M. Bloom, Jonathan; S. Blair, Sheila, уред. (2009). „Córdoba“. The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture. Oxford University Press. ISBN 9780195309911.
  14. ↑ Headworth, H. G. (2004). „Early Arab Water Technology in Southern Spain“. Water and Environment Journal. 18 (3): 161–165. doi:10.1111/j.1747-6593.2004.tb00519.x.
  15. ↑ Miranda, Adriana de (2007). Water Architecture in the Lands of Syria: The Water-wheels. L'Erma di Bretschneider. стр. 55. ISBN 9788882654337.
  16. ↑ „Albolafia (2 o 2) - Alcazar of the Christian Monarchs | Virtual Tour“. alcazardelosreyescristianos.cordoba.es. Посетено на 2021-02-20.
  17. ↑ Marçais, Georges (1954). L'architecture musulmane d'Occident. Paris: Arts et métiers graphiques. стр. 134–182.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Barrucand, Marianne; Bednorz, Achim (1992). Moorish architecture in Andalusia. Taschen. стр. 39–49. ISBN 3822876348.
  19. ↑ Dodds, Jerrilynn D. (1992). „The Great Mosque of Córdoba“. Во Dodds, Jerrilynn D. (уред.). Al-Andalus: The Art of Islamic Spain. New York: The Metropolitan Museum of Art. стр. 11–26. ISBN 0870996371.
  20. ↑ Bloom, Jonathan M. (2020). Architecture of the Islamic West: North Africa and the Iberian Peninsula, 700–1800. Yale University Press. стр. 17–21. ISBN 9780300218701.
  21. ↑ Fatima (7 October 2014). „El sabat de la Mezquita“. Arte en Córdoba (шпански). Посетено на 2020-10-06.
  22. ↑ „The andalusi Alcazar“. ArqueoCordoba (англиски). Посетено на 2020-10-08.
  23. ↑ Arnold, Felix (2017). Islamic Palace Architecture in the Western Mediterranean: A History. Oxford University Press. ISBN 9780190624552.

Белешки уреди


Грешка во наводот: Има ознаки <ref> за група именувана како „б“, но нема соодветна ознака <references group="б"/>.

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кордопски_Емират&oldid=5121175“