Етрурска уметност

Етрурска уметност (расенска уметност) е уметност на античкиот народ на Етрурците (Расена), кој живеел во централна Италија од 9 век - 3 век п. н. е. Од околу 600 п.н.е под големо влијание на грчката уметност, која била увезена од Етрурците, иако тие секогаш ги задржувале посебните карактеристики. Во оваа традиција особено биле застапени теракотните скулптури (особено саркофази или храмови во природна големина), ѕидното сликарство и металната работа, главно бронза. Се произведувале накит и резбарени скапоцени камења со висок квалитет.

Ѕиднa слика од 480 г. п.н.е. од гробницата на леопардот

Цист што ги прикажува дионизиската Ревела и Персеј со главата на Медуза од Палестрина, 4 век п.н.е. Тешко е да се видат сложените врежани слики овде. Музеј на уметност Волтер, Балтимор .

Етрурската скулптура од лиена бронзa била позната и се извезувала на големо, но се сачувани релативно малку примери (материјалот бил премногу вреден, а подоцна бил рециклиран). За разлика од теракота и бронза, имало релативно малку етрурски скулптури во камен, и покрај тоа што Етрурците контролирале фини извори на мермер, вклучувајќи го и карарскиот мемер, кој се чини дека не бил експлоатиран до римско време.

Огромното мнозинство на преживеани примероци потекнуваат од гробници, кои обично биле полни со саркофази и гробни предмети, и фрагменти од теракота од архитектонски скулптури, главно околу храмовите. Гробниците ги создадоа сите ѕидни фрески, кои прикажуваат сцени за гозба и некои наративни митолошки теми.

Бучеро производи во црна боја биле ран и домашен стил на фина етрурска керамика. Постоела и традиција на елаборирано етрурско вазно сликарство, кое произлегло од грчкиот еквивалент. Етрурците биле главниот извозен пазар за грчките вазни. Етрурските храмови биле богато украсени со шарено обоени антефикси и други елементи, кои преживеале во голем број таму каде што исчезнала дрвената надградба. Етрурската уметност била силно поврзана со религијата; задгробниот живот бил од големо значење во етрурската уметност.

Потекло и карактеристики

Етрурски мост во Тоскана

Етрурците биле првите кои користеле заоблени конструкции, а Римјаните од нив ги преземале и ги усовршиле. Експертите го поврзуваат потеклото на Етрурците во историска, културна и уметничка смисла со Мала Азија и древниот Близок Исток. Според археолозите, процутот на етрурската цивилизација започнал околу 700 година п.н.е. Зачувани се многу споменици од етрурската цивилизација, по кое се покажуваат дека таа била слична на грчката за време на архајскиот период.

Етрурската култура се развила на подрачјето на денешна централна Италија од 9 - 3. век п.н.е кога етрурските градови потпаѓаат под власта на Рим, кој ја презема и ја развива оваа култура. Во рамките на античката уметност, етрурската уметност создава посебна и специфична група, иако многу се потпира на грчки извори (особено во сликарството и керамиката, преку увезените предмети од грчките колонии на југот на Италија).

Архитектура

Етрурски тумул, кај Рим

Етрурскa каменa гробница од Тоскана

Етрурската архитектура подоцна ќе има пресудно влијание врз развојот на римската архитектура, но зачувани се малку архитектонски споменици, главно градските порти и ѕидини (Перуѓа) и остатоците од т.н. Тоскански храмови. Етрурскиот храм е на високa подлога со триделна основа, во согласност со култот што ги поврзувал сродните божества во тријада, како што покажуваат остатоците од храмовите во Фалерија и Орвието.

Најзначајни примери на оваа култура се т.н гробна архитектура. Етрурското верување во задгробниот живот е верувањето дека човекот го продолжува својот живот на местото каде што е погребан, ова верување влијаеше на разбирањето дека гробот е вистинскиот и правилен дом на мртвите. Тие прво развиваат гробници од таканаречениот кружен тип. тумули од 7 век п.н.е n. д. Тумулите се подземни кружни гробови направени од големи парчиња камен, покриени со лажна купола и покриени со земја. Подоцна се развил типот на гробници кои се обработуваат во карпа, кои нужно имаат централна просторија, а до нив се пристапува преку долг коридор. Тие коридори се засводени со редови од камења поставени така што секој друг се фрла повеќе во просторот за да формира две внатрешни падини. Подоцна, погребните комори се вградени во карпите, понекогаш со архитектонска фасада (Орвието).

Скулптура

Крилести коњи со ремен, теракотен барелјеф, етрурска уметност од хеленистичката ера (остатоци од храмот на олтарот на кралицата, сега во Палацо Вителески во Тарквинија)

Химера од Арецо Фиренца

Внатре се раскошно украсени (саркофази, ѕидни слики) и се преполни со богати предмети (садови, накит, оружје, украсни и корисни предмети - особено бронзени огледала). Тумулите биле именувани по главните мотиви на нивните ѕидни слики, пронаоѓачи или по народни имиња. Важноста на верувањето во задгробниот живот се покажува и со производството на саркофази, кои се составени од сандаци на кои задолжително да лежи скулптурата на покојникот. На предната страна на саркофагот, обично има плиток релјеф сфатен како цртеж, а не како пластика. Гробниците во внатрешноста биле насликани од Етрурците. Задачата на тие цртежи била да создадат атмосфера слична на домот во обид да се создаде од гробот средина во која живеел покојникот.

Реалистичната фигурална и украсна декорација на храмовите била изведена главно во теракота, која често ја сликале (главата на Хермес од Веи, многубројни саркофази и стели), а има и исклучителни дела во бронза (Капитолска вучица, Химера од Арес, Марс од Тоди, итн.) .

Сликарство

Фрулаш, ѕидно сликарство од гробот на леопардот

Ова парче го покажува влијанието на грчката уметност врз етрурската уметност

Најдобрите достигнувања на етрурската уметност се ѕидните слики во погребните комори. Најстарите потекнуваат од 6 век п.н.е. а најзначајни се оние од гробовите во Тарквинија и Хјуси. На ѕидовите на тумулот се прикажани гозби со музичари и играорци, коњаници, лов и риболов, погребни веселби и пејсажи и на овој начин се прави обид да се оживее општествениот живот на покојникот. Освен овие мотиви, се прикажуваат и атлетски игри и натпревари бидејќи се верувало дека на тој начин дел од силата потребна за овие вештини ќе се пренесе на покојникот.

Стилски овие слики го следат грчко сликарство, но се изразени етрурски карактеристики: реализам, природност во држање и движења на ликовите и прикажување на пејзажи. Во времето на хеленизмот тематиката станува посериозна, се сликаат сцени од мити за богови подземја и демони на смрт. Етрурските ѕидни слики се единствени зачувани споменици од монументално античко сликарство пред римскиот период.

Задниот дел на бронзеното огледало од 4 век п.н.е во Лувр Париз

Применета уметност

Уметнички дела од 7 до 5 век п. н. е. се со извонреден квалитет и со техничко совршенство (ќерамика, накит, предмети за секојдневна употреба и оружје). Од 4 век п. н. е. квалитетот на овие работи опаѓа.

Поврзано

• Етрурци

Надворешни врски

 

• hrvatska, Matica. „Priča stara tri tisuće godina“. Архивирано од изворникот на 2008-01-20..
• Taylor, Laurel. „Etruscan Art“. Архивирано од изворникот на 27 октомври 2014. Посетено на 18. 03. 2019.