Википедија

Геракарци

Геракарци или Доганџи (грчки: Γερακώνας, Гераконас; до 1926 г. Γερακάρτσι[2]) — село во Гуменџиско, Егејска Македонија, денес во општината Пајонија на Кукушкиот округ, Грција. Сè до 1920-тите било населено исклучиво со Македонци.[3]

Геракарци
Γερακώνας
Улица во селото
Улица во селото
Геракарци is located in Грција
Геракарци
Геракарци
Местоположба во областа
Геракарци во рамките на Пајонија (општина)
Геракарци
Местоположба на Геракарци во Кукушкиот округ и областа Централна Македонија
Координати: 40°53.58′N 22°27.28′E / 40.89300° СГШ; 22.45467° ИГД / 40.89300; 22.45467
ЗемјаГрција
ОбластЦентрална Македонија
ОкругКукушки
ОпштинаПајонија
Општ. единицаГуменџе
Надм. вис.&10000000000000260000000260 м
Население (2011)[1]
 • Вкупно234
Час. појасEET (UTC+2)
 • Лето (ЛСВ)EEST (UTC+3)
Црквата „Св. Архангели“

Географија

уреди

Селото се наоѓа на 9 км јужно од Гуменџе ви југоисточното подножје на планината Пајак.

Историја

уреди

Во Отоманското Царство

уреди

Во XIX век Геракарци било чисто македонско село во Ениџевардарската каза. Црквата „Св. Архангели“ е од првата половина на XIX век.[4]

Во 1848 г. рускиот славист Виктор Григорович („Очерк путешествия по Европейской Турции“) вели дека Геракарци е македонско село.[5][6] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. во Геракарци (Доганџи) живееле 290 Македонци христијани.[7][8] На почетокот на XX век Геракарци било чифлигарско село на албанскиот бег Малик-ефенди.[9]

Во 1874 г. селскиот поп Христо Шимов (Шишов) ја префрлил неговата парохија (селата Геракарци, Петгас, Рамна и други) во Бугарската егзархија.[10] Во црквата го заменил син му Георги Шимов, кој работел како егзархиски поп до 1912 г. кога бугарската црква е затворена од грчките власти.[11]

Во селото воделе борба двете пропаганди — бугарската и грчката. Селото го признавало врховенството на Бугарската егзархија. Во мај 1880 г. уапсени се старешините на неколку ениџевардарски села и од нив е побарана гаранција дека се доверливи, што би можел да го даде само грчкиот митрополит. Така митрополитот успеал да ги откаже од Егзархијата селата Крива, Баровица, Црна Река, Тушилово, Петрово, Бозец, Постол, Геракарци и Кониково.[12]

На австроунгарската воена карта селото е означено како Доганџи (Гиркарци) (Dogandži (Girikarci)),[13] а на картата на Кондојанис се води како Геракарци (Γερακάρτσι), христијанско село. Според Николаос Схинас („Οδοιπορικαί σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου, Νέας οροθετικής γραμμής και Θεσσαλίας“) во средината на 1880-тите години на XIX век Геракарци (Γερακάρτσι) било село со 40 христијански семејства.[14]

Најголемиот дел на жителите останал под Егзархијата. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. Гиракарци Дуганџа (Guirakartzi Dougandja) имало 304 Макдонци егзархисти и 40 Македонци патријаршисти, а во селото работело бугарско училиште.[15]

Кукушиот околиски училиштен инспектор Никола Хрлев во 1909 г. напишал за селото:

„ Гиракарци, 18 /III, 2 ч. од Грубевци. 38 македонски[16] егзархиски куќи, чифлик. Се занимаваат со земјоделство, бубарство и лозарство. Пред 7 години селаните зеле да го откупуваат чифликот и авансирале 800 лири, но стопанот, Евреин, ги измамил и сите тие пари отишле во ветар. Од Патријаршијата се откажале пред 14 години. Црквата отворена, нема никакви имоти. Училиштето (вакуф) е двокатно, со низок подрум и две простории.[17] “

По податоци на Егзархијата во 1910 г. Геракорци имало 49 семејства со 257 жители Македонци (207 чифлигари) и една црква.[7][18]

Во 1910 г. Халкиопулос напишал дека во селото (Γερακάρτση) имало 209 егзархисти.[14][19]

Боривое Милоевиќ („Јужна Македонија“) вели дека Ѓерекарце (Ђерекарце) пред Балканските војни имало 80 куќи на Македонци христијани.[20]

Во Грција

уреди

По Балканските војни во 1913 г. Геракарци било пропоено кон Грција согласно Букурешкиот договор. В 1912 година е регистрирано като селище с христијанска религија и македонски јазик. На пописот од 1913 г. Геракарци или Дуганџи (Γερακάρτσι ή Δουγαντζή) се води како село со 266 жители (155 мажи и 101 жена).[14] Во 1920 населението броело 244 лица.[3]

Поради теророт на грчките власти, до 1925 г. 215 лица биле принудени да се иселат во Бугарија и ликвидирани се 39 имоти.[14] Друг дел од населението се преселило во Гуменџе, и така во селото останале само две староседелски семејства.[3] На нивно место се населени дојденци од селото Киздервент во Мала Азија чие население се Македонци од Охридско присилно иселени таму на почетокот на XVIII век за да бидат дервенџии, чиј јазик и денес е смеса од македонски со турски зборови.[21][22] Во 1928 г. селото е претставено како мешано мештанско-дојденско со 192 дојденци (55 семејства).[23]

Во 1926 г. селото е преименувано во Гераконас за да звучи грчки.

Население

уреди

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011 2021
Население 476 407 463 393 387 350 286 234
Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Културни и природни знаменитости

уреди

Личности

уреди
  • Васил Шимов (Попхристов) — кмет на Геракарци и член на ВМОРО[24]
  • Гоно Д. Чифиљонов (? - 1942) — револуционер на ВМОРО, курир, починал во Несебар[25]
  • Крсто Русев (1913 - 1995) — политичар во Бугарија, градоначалник на Несебар
  • Мино Шантев — четник на ВМОРО, украл пушка од куќата на бегот и избегал во Ениџевардарското Езеро[26]
  • Петар Попхристов (1885 - 1962) — револуционер на ВМОРО
  • Тома Христов (1885 – 1962) — политичар во Бугарија, градоначалник на Несебар
Поврзани со Геракарци
  • Продан Христов (1888 – ?) — револуционер на ВМОРО, дете на преселници од Геракарци

Наводи

уреди
  1. ↑ „Попис на населението од 2011 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
  2. ↑ „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 12 април 2021.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). II дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 55–56. ISBN 9989-9819-6-5.
  4. ↑ „9. Ιερός ναός Αρχαγγέλων Μιχαήλ & Γαβριήλ, Γερακώνας“. Ανάδειξη των Μεταβυζαντινών Μνημείων στην Μητροπολιτική Περιφέρεια Γουμενίσσης- Αξιουπόλεως - Πολυκάστρου μέ κέντρο τό Δήμο Ευρωπού. Посетено на 24 јуни 2014.[мртва врска]
  5. ↑ Нарекувајќи го „бугарско“ под влијание на бугарската пропаганда.
  6. ↑ Очеркъ путешествія по Европейской Турціи (съ картою окресностей охридскаго и преспанскаго озеръ) Виктора Григоровича (PDF) (Изданіе второе. изд.). Москва: Типографія М. Н. Лаврова и Ко. 1877. стр. 91.
  7. ↑ 7,0 7,1 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
  8. ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 147. ISBN 954430424X.
  9. ↑ Бабев, Иван, „Македонска голгота – Спомени и изповеди от Ениджевардарско“, ТАНГРА ТанНакРа ИК, София 2009 г., стр. 305
  10. ↑ Енциклопедия. Българската възрожденска интелигенция. Учители, свещеници, монаси, висши духовници, художници, лекари, аптекари, писатели, издатели, книжари, търговци, военни... София: ДИ „Д-р Петър Берон“. 1988. стр. 714.
  11. ↑ Бабев, Иван. Македонска голгота – Спомени и изповеди от Ениджевардарско, ТАНГРА ТанНакРа ИК, София 2009 г., стр. 507.
  12. ↑ Кирил патриарх Български. Българската екзархия в Одринско и Македония след Освободителната война 1877-1878. Том първи, книга първа, стр. 354.
  13. ↑ Generalkarte von Mitteleuropa 1:200.000 der Franzisco-Josephinischen Landesaufnahme (германски). Österreich-Ungarn. ab 1887-1914. Проверете ги датумските вредности во: |year= (help)
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 „Πληθυσμός και οικισμοί της περιοχής Γιανιτσών 1886 – 1927“. lithoksou.net. Посетено на 15 јули 2019.
  15. ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 102–103.
  16. ↑ Нарекувајќи ги „бугарски“.
  17. ↑ Хърлев, Никола (1998). Рапорт по ревизията на селските български училища в Ениджевардарската кааза през м. март 1909 год. – В: Извори за българската етнография, том 3: Етнография на Македония. Материали из архивното наследство. София: Македонски научен институт, Етнографски институт с музей, Академично издателство „Проф. Марин Дринов“. стр. 85.
  18. ↑ Шалдев, Христо. Областта Боймия в Югозападна Македония. Македонски преглед, 1930, 6:1, стр. 61–69.
  19. ↑ Χαλκιόπουλος, Αθανάσιος (1910). Εθνολογική στατιστική των βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου. Αθήναι.
  20. ↑ Милојевић, Боривоје Ж (1921). Јужна Македонија (PDF). Насеља српских земаља. стр. 28.
  21. ↑ Шишманов, Димитър. „Необикновената история на Малоазийските българи“, II издание, „Пони“, София, 2001, стр. 49-50.
  22. ↑ Καραλίδου, Φωτεινή, Η περίπτωση ενσωμάτωσης των κατοίκων του Κίζδερβεντ Μ. Ασίας στον ελλαδικό χώρο, μεταπτυχιακή εργασία, τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φ.Λ.Σ., Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, 1992., Архивирано од изворникот на 23 декември 2009, Посетено на 23 март 2010
  23. ↑ Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928, Архивирано од изворникот на 30 јуни 2012, Посетено на 30 јуни 2012
  24. ↑ Бабев, Иван, „Македонска голгота – Спомени и изповеди от Ениджевардарско“, ТАНГРА ТанНакРа ИК, София 2009 г., стр.306
  25. ↑ Бабев, Иван. Помним делата ви, НСА Прес, 2013 г., стр.75, 244-245.
  26. ↑ Бабев, Иван, „Македонска голгота – Спомени и изповеди от Ениджевардарско“, ТАНГРА ТанНакРа ИК, София 2009 г., стр.311
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Геракарци&oldid=5272844“