EX Волк
EX Волк — млада, единечна ѕвезда од типот Т-Бик во јужното соѕвездие Волк. Како неправилна променлива ѕвезда,[8] таа е прототип на млади, еруптивни ѕвезди со мала маса наречени EXors,[2] со EX Волк како променлива ознака за ѕвезда на овој објект. На своето минимално ниво на активност, EX Волк наликува на класична ѕвезда T-Бик од типот џуџест M0.[9] Ниската географска ширина на оваа ѕвезда, при деклинација од -40°, го отежнува гледањето на северните набљудувачи.[9] Врз основа на мерењата на паралакса, се наоѓа на растојание од околу 505 светлосни години од Сонцето.[1] Ѕвездата се наоѓа покрај празнината во комплексот на Волчиот облак, област за формирање на ѕвезди.[10]
 Уметничка илустрација на дискот околу EX Волк, прикажувајќи формирање на силикатни кристали | |
| Податоци од набљудување Епоха J2000.0 Рамноденица J2000.0 | |
|---|---|
| Соѕвездие | Волк |
| Ректасцензија | 16ч 03м 05,491с[1] |
| Деклинација | −40° 18′ 25,43″[1] |
| Особености | |
| Развојна фаза | Ѕвезда пред главната низа[2] |
| Спектрален тип | M0[3] |
| Променлив тип | YY Орион[4] |
| Астрометрија | |
| Радијална брзина (Rv) | −0,9 ± 0,1[2] км/с |
| Сопствено движење (μ) | Рект: −10.157[1] млс/г Дек.: −22.531[1] млс/г |
| Паралакса (π) | 6.4634 ± 0.0150[1] млс |
| Оддалеченост | 505 ± 1 сг (154,7 ± 0,4 пс) |
| Податоци | |
| Маса | 0.6[2] M☉ |
| Полупречник | 1.6[2] R☉ |
| Сјајност | 1.23±0.53[3] L☉ |
| Температура | 3,850±177[3] K |
| Вртежна брзина (v sin i) | 4,4 ± 2,0[5] км/с |
| Други ознаки | |
| Наводи во бази | |
| SIMBAD | — податоци |
Во текот на 1944 година, Едит М. Јансен во опсерваторијата Харвард забележала ѕвезден спектар кој прикажува светли линии на фотографска плоча направена на 11 април 1929 година, но овие линии недостасувале на спектарот од 13 јули 1928 година. Било откриено дека оваа ѕвезда е само два светлински послаба од максимумот, така што е исклучено да е нова. Д.Б. Меклафлин потоа направил истражување за овој објект во 1893 година, наоѓајќи дополнителни испади во 1901, 1914, 1925, 1929, 1934 година. Секој пат кога осветленоста се зголемувала за околу две величини, проследени со помали, неправилни флуктуации кои траат 1-2 години пред да се вратат на речиси константен минимум со светлинска величина 13,2. Денес ѕвездата е означена како EX Волк. Џорџ Хербиг го проучувал спектарот на оваа неправилна променлива во 1950 година, откривајќи дека е слична на другите ѕвезди од спектралната линија поврзана со маглина.[11]
Следниот забележан излив бил во периодот 1955-1957 година и бил следен од АФ Џонс. Таа достигнала максимална величина од 8,4, проследено со секундарно осветлување околу 300 дена подоцна.[9] По период на мирување во текот на 1980-тите, уште еден еруптивен излив бил забележан во март 1994 година.[8] Таа достигнала максимална јачина од 11,5 и на 30 април и на 14 мај.[9] Денеска е познато дека ова е резултат на настан на масовна акреција при што материјата што паѓа ја ослободува својата кинетичка енергија на ѕвездата Т-Бик. Ова создава жешка емисиска област која доминира на излезот на светлината од ѕвездата. Многу од емисионите линии покажуваат инверзен профил P Лебед, со што се покажува дека доаѓа од материјал што паѓа. Апсорпционите линии во спектарот покажуваат поместување на црвено што покажува брзина од 300 km/s.[8]
Голем излив на EX Волк започнал во јануари 2008 година,[13] и достигнал врвна визуелна величина од 8 во текот на февруари. Останала оптички посветла за пет степени во период од седум месеци.[14] Инфрацрвените набљудувања на кружниот ѕвезден диск на ѕвездата за време на избликот покажале спектрални карактеристики на кристални силикати, вклучувајќи силни индикации за форстерит. Карактеристиките личат на оние што се гледаат во комети и некои протопланетарни дискови. Температурата на дискот е главно под 700 K, што означува внатрешна дупка без прашина околу ѕвездената површина со радиус од 0,2 АЕ.[15] Дискот може да се прошири нанадвор до најмалку 150 АЕ. При ѕвездена тишина, инфрацрвениот силикат се карактеризира со бранова должина од 10 μm кое може да се објасни како аморфни силикати на оливин и пироксен.[2]
Материјата од кружниот ѕвезден диск се акредитира на ѕвездата со помош на акрециони столбови.[5] Оваа колона може да биде причина за 7.417 дневна радијална брзина на варијации забележани со оваа ѕвезда. EX Волк ја зголемува масата со типична проценета брзина од 3,6⋅10−8 ·год −1, кој може да се искачи до 10−7 ·год −1 за време на врвни изливи. Помеѓу изблиците, ѕвездата се подложува на умерена варијабилност од 1-2 величини поради варијациите во брзината на аккреција.[5]
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Brown, A. G. A.; и др. (Gaia collaboration) (2021). „Gaia Early Data Release 3: Summary of the contents and survey properties“. Astronomy & Astrophysics. 649: A1. arXiv:2012.01533. Bibcode:2021A&A...649A...1G. doi:10.1051/0004-6361/202039657. S2CID 227254300. (Erratum: doi:10.1051/0004-6361/202039657e). Gaia EDR3 record for this source at VizieR.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Sipos, N.; и др. (November 2009), „EX Lupi in quiescence“, Astronomy and Astrophysics, 507 (2): 881–889, arXiv:0906.3168, Bibcode:2009A&A...507..881S, doi:10.1051/0004-6361/200911641, S2CID 14365820.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Alcalá, J. M.; и др. (April 2017), „X-shooter spectroscopy of young stellar objects in Lupus. Accretion properties of class II and transitional objects“, Astronomy & Astrophysics, 600: 42, arXiv:1612.07054, Bibcode:2017A&A...600A..20A, doi:10.1051/0004-6361/201629929, S2CID 119211262, A20.
- ↑ Samus, N. N.; и др. (2017), „General Catalogue of Variable Stars“, Astronomy Reports, 5.1, 61 (1): 80–88, Bibcode:2017ARep...61...80S, doi:10.1134/S1063772917010085, S2CID 125853869.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Sicilia-Aguilar, Aurora; и др. (August 2015), „Accretion dynamics of EX Lupi in quiescence. The star, the spot, and the accretion column“, Astronomy & Astrophysics, 580: 33, arXiv:1505.08011, Bibcode:2015A&A...580A..82S, doi:10.1051/0004-6361/201525970, S2CID 54725281, A82.
- ↑ „HD 325367“. SIMBAD. Центар за астрономски податоци во Стразбур. (англиски)
- ↑ McLaughlin, Dean B. (November 1946), „The nova-like variable star HV 11976“, Astronomical Journal, 52: 109, Bibcode:1946AJ.....52..109M, doi:10.1086/105935.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Lehmann, T.; и др. (August 1995), „The outburst of the T Tauri star EX LUPI in 1994“, Astronomy and Astrophysics, 300: L9, arXiv:astro-ph/9506066, Bibcode:1995A&A...300L...9L.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Herbig, G. H.; и др. (December 2001), „The 1993-1994 Activity of EX Lupi“, The Publications of the Astronomical Society of the Pacific, 113 (790): 1547–1553, Bibcode:2001PASP..113.1547H, doi:10.1086/324420, S2CID 121272736.
- ↑ Herbig, G. H. (June 2007), „EX Lupi: History and Spectroscopy“, The Astronomical Journal, 133 (6): 2679–2683, Bibcode:2007AJ....133.2679H, doi:10.1086/517494, S2CID 54092631.
- ↑ Herbig, George H. (October 1950), „The Spectra of Five Irregular Variable Stars“, Publications of the Astronomical Society of the Pacific, 62 (367): 211, Bibcode:1950PASP...62..211H, doi:10.1086/126276, S2CID 123120946.
- ↑ „Download Data“. aavso.org. AAVSO. Посетено на 1 October 2021.
- ↑ Jones, A. F. A. L. (January 2008), Green, D. W. E. (уред.), „EX Lupi“, Central Bureau Electronic Telegrams, 1217 (1): 1, Bibcode:2008CBET.1217....1J.
- ↑ Aspin, Colin; и др. (August 2010), „The 2008 Extreme Outburst of the Young Eruptive Variable Star EX Lupi“, The Astrophysical Journal Letters, 719 (1): L50–L55, arXiv:1007.4178, Bibcode:2010ApJ...719L..50A, doi:10.1088/2041-8205/719/1/L50, S2CID 2670001.
- ↑ Ábrahám, P.; и др. (May 2009), „Episodic formation of cometary material in the outburst of a young Sun-like star“, Nature, 459 (7244): 224–226, arXiv:0906.3161, Bibcode:2009Natur.459..224A, doi:10.1038/nature08004, PMID 19444209, S2CID 4426934.
Дополнителна литература
уреди- White, J.; и др. (January 2021), „Radio Observations of EX Lupi's disk post-outburst“, Bulletin of the American Astronomical Society, 53 (1), Bibcode:2021AAS...23722906W, 2021n1i229p06.
- White, Jacob Aaron; и др. (November 2020), „ALMA and VLA Observations of EX Lupi in Its Quiescent State“, The Astrophysical Journal, 904 (1): 12, arXiv:2009.14216, Bibcode:2020ApJ...904...37W, doi:10.3847/1538-4357/abbb94, S2CID 222066744, 37.
- Rigliaco, E.; и др. (September 2020), „The circumstellar environment of EX Lupi: SPHERE and SINFONI views“, Astronomy & Astrophysics, 641: 10, arXiv:2006.09787, Bibcode:2020A&A...641A..33R, doi:10.1051/0004-6361/202038337, S2CID 219720860, A33.
- Banzatti, A.; и др. (January 2015), „Depletion of Molecular Gas by an Accretion Outburst in a Protoplanetary Disk“, The Astrophysical Journal Letters, 798 (1): 6, arXiv:1412.1824, Bibcode:2015ApJ...798L..16B, doi:10.1088/2041-8205/798/1/L16, S2CID 118659530, L16.
- Kóspál, Á.; и др. (January 2014), „Radial velocity variations in the young eruptive star EX Lupi“, Astronomy & Astrophysics, 561: 12, arXiv:1311.4177, Bibcode:2014A&A...561A..61K, doi:10.1051/0004-6361/201322428, S2CID 21725545, A61.
- Teets, William K.; и др. (November 2012), „Detection of a Cool, Accretion-shock-generated X-Ray Plasma in EX Lupi during the 2008 Optical Eruption“, The Astrophysical Journal, 760 (1): 10, arXiv:1210.1250, Bibcode:2012ApJ...760...89T, doi:10.1088/0004-637X/760/1/89, S2CID 119196162, 89.
- Sicilia-Aguilar, A.; и др. (August 2012), „Optical spectroscopy of EX Lupi during quiescence and outburst. Infall, wind, and dynamics in the accretion flow“, Astronomy & Astrophysics, 544: 48, arXiv:1206.3081, Bibcode:2012A&A...544A..93S, doi:10.1051/0004-6361/201118555, S2CID 54667372, A93.
- Banzatti, A.; и др. (January 2012), „EX Lupi from Quiescence to Outburst: Exploring the LTE Approach in Modeling Blended H2O and OH Mid-infrared Emission“, The Astrophysical Journal, 745 (1): 16, arXiv:1111.2697, Bibcode:2012ApJ...745...90B, doi:10.1088/0004-637X/745/1/90, S2CID 119191359, 90.
- Kóspál, Á.; и др. (July 2011), „Near-infrared Spectroscopy of EX Lupi in Outburst“, The Astrophysical Journal, 736 (1): 11, arXiv:1105.1287, Bibcode:2011ApJ...736...72K, doi:10.1088/0004-637X/736/1/72, S2CID 53709972, 72.
- Goto, M.; и др. (February 2011), „Fundamental Vibrational Transition of CO During the Outburst of EX Lupi in 2008“, The Astrophysical Journal, 728 (1): 13, arXiv:1012.5301, Bibcode:2011ApJ...728....5G, doi:10.1088/0004-637X/728/1/5, S2CID 41536954, 5.
- Grosso, N.; и др. (November 2010), „A few days before the end of the 2008 extreme outburst of EX Lupi: accretion shocks and a smothered stellar corona unveiled by XMM-Newton“, Astronomy and Astrophysics, 522: 10, arXiv:1007.2838, Bibcode:2010A&A...522A..56G, doi:10.1051/0004-6361/200913850, S2CID 55830181, A56.
- Sipos, N.; и др. (October 2009), „Emission lines in EX Lup optical spectrum“, VizieR On-line Data Catalog: J/A+A/507/881, Bibcode:2009yCat..35070881S, doi:10.26093/cds/vizier.35070881.
- Patten, B. M. (July 1994), „Optical Spectroscopy and Photometry of EX Lupi“, Information Bulletin on Variable Stars, 4049 (1): 1, Bibcode:1994IBVS.4049....1P.
- Jones, A. F.; и др. (May 1993), Green, D. W. E. (уред.), „EX LUPI“, IAU Circular, 5791 (2): 2, Bibcode:1993IAUC.5791....2J.
- Herbig, G. H.; и др. (November 1992), „The Photometric Range of EX Lupi: a Correction to IBVS 3755“, Information Bulletin on Variable Stars, 3808 (1): 1, Bibcode:1992IBVS.3808....1H.
- Bateson, F. M.; и др. (1991), „Thirty-six years visual monitoring of the eruptive variable EX Lupi.“, Publications of Variable Star Section, Royal Astronomical Society of New Zealand -, 16: 49–65, Bibcode:1991PVSS...16...49B.